Kukal zmienny
| Centropus sinensis[1] | |||
| (Stephens, 1815) | |||
.JPG)
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
kukal zmienny | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Kukal zmienny[3] (Centropus sinensis) – gatunek dużego ptaka z rodziny kukułkowatych (Cuculidae). Występuje w południowej i południowo-wschodniej Azji. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Po raz pierwszy gatunek opisał James Francis Stephens w 1815 na podstawie holotypu z Ningbo (Chiny). Nowemu gatunkowi nadał nazwę Polophilus sinensis[4]. Obecnie (2021) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) umieszcza kukala zmiennego w rodzaju Centropus. Wyróżnia 6 podgatunków[5]. Badania mtDNA wskazują na to, że kukal zmienny najbliżej spokrewniony jest z kukalem jawajskim (C. nigrorufus)[4].
Podgatunki i zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
IOC wyróżnia następujące podgatunki[5]:
- C. s. sinensis (Stephens, 1815) – kukal zmienny – Pakistan (Sindh, Pendżab) i Kaszmir przez północne Indie (Himalaje i Nizina Hindustańska) po Bengal, Sikkim, Asam oraz Bhutan po południowe i południowo-wschodnie Chiny (wschodni Junnan, Kuejczou, Kuangsi, Guangdong, Fujian i Zhejiang)[4]
- C. s. parroti Stresemann, 1913 – kukal czarnogrzbiety – Półwysep Indyjski i Sri Lanka[4]
- C. s. intermedius (Hume, 1873) – Bangladesz i południowy Asam na wschód przez Mjanmę po południowo-centralne Chiny (południowy Junnan i Hajnan), dalej na południe po Tajlandię, Indochiny i Półwysep Malajski[4]
- C. s. bubutus Horsfield, 1821 – kukal sundajski – zachodnie Filipiny (Palawan, Bugsuk, Balabac, Cagayan Sulu) po Borneo, Sumatrę, Nias, Wyspy Mentawai i na południe po Jawę i Bali[4]
- C. s. anonymus Stresemann, 1913 – południowo-zachodnie Filipiny (Basilan i Archipelag Sulu)[4]
- C. s. kangeangensis Vorderman, 1893 – Wyspy Kangean[4]
Autorzy Kompletnej listy ptaków świata za podgatunek kukala zmiennego uznają też kukala brunatnego C. (s.) andamanensis Beavan, 1867[3], który jest klasyfikowany przez IOC i IUCN jako osobny gatunek[5][6]. Zamieszkuje on Andamany[5].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała wynosi 47–52 cm. Masa ciała dla jednego samca z Indii: 236 g, dla jednej samicy z Indii: 268 g[4]. W upierzeniu dymorfizm płciowy nie występuje. Samice są większe od samców. Głowa, górna część grzbietu i spodnie partie ciała czarne. Na głowie występuje niebieska lub fioletowawa opalizacja. Skrzydła kasztanowe. Sterówki czarne z zielonym połyskiem. Pokrywy podskrzydłowe czarne; u niektórych osobników występują drobne białe paski. Tęczówka barwy od brązowej po czerwoną. Dziób i nogi czarne[7].
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Środowiskiem życia kukali zmiennych są obszary trawiaste i zarośla wtórne na skrajach lasów, w okolicy obszarów rolniczych i wodnych. Występują również w namorzynach, zakrzewieniach, na bagnach, w trzcinowiskach i ogrodach. Są to ptaki skryte, często ukrywają się w gęstej roślinności. Żywią się dużymi owadami, gąsienicami, małymi kręgowcami (jak młode myszy czy jaszczurki), ślimakami, ptasimi jajami, owocami i nasionami. Pożywienia szukają na ziemi[8].
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
Okres lęgowy trwa podczas pory najintensywniejszych opadów deszczu; w północnych Indiach głównie od czerwca do września, na Półwyspie Indyjskim i Sri Lance niemal cały rok (na Sri Lance najintensywniej w marcu i kwietniu)[4]. Gniazdo ma kształt kulisty, zbudowane jest z luźno splecionych traw, liści i gałęzi. Rosnące nieopodal liście i gałązki zostają wplecione w konstrukcję gniazda, dzięki czemu pozostaje one zawsze dobrze ukryte. Zniesienie liczy 3–6 jaj. Obydwa ptaki z pary zajmują się wysiadywaniem i młodymi[8].
Status[edytuj | edytuj kod]
IUCN uznaje kukala zmiennego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2022)[9]. Kukala brunatnego IUCN również uznaje za gatunek najmniejszej troski[6]. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia, BirdLife International uznaje trend liczebności populacji obu tych taksonów za stabilny[2][6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Centropus sinensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Centropus sinensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Centropodini Horsfield, 1823 (wersja: 2019-07-21). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-01-04].
- ↑ a b c d e f g h i j Payne, R.: Greater Coucal (Centropus sinensis). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2017. [dostęp 2017-03-13].
- ↑ a b c d F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2022-01-04]. (ang.).
- ↑ a b c BirdLife International, Centropus andamanensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2020-07-30] (ang.).
- ↑ Robert B. Payne: The Cuckoos. OUP Oxford, 2005, s. 238–240. ISBN 978-0-19-151355-8.
- ↑ a b Nicole Bouglouan: Greater Coucal Centropus sinensis. Oiseaux-Birds, 20 marca 2013. [dostęp 2017-03-13].
- ↑ Greater Coucal Centropus sinensis. BirdLife International. [dostęp 2022-01-04].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy – kukal brunatny C. (s.) andamanensis. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).