Lajbnicja
 Leibnitzia anandria | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj |
lajbnicja | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Leibnitzia Cass. G.-F.Cuvier, Dict. Sci. Nat. ed. 2. 25: 420 (1822)[3][4] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
L. cryptogama Cassini[4] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Lajbnicja[5][6] (Leibnitzia Cass.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych (Asteraceae). Obejmuje 6 gatunków[3]. Cztery z nich występują we wschodniej Azji od Syberii poprzez Mongolię, Chiny po Japonię oraz w rejonie Himalajów i w Kirgistanie[3]. Dwa gatunki (L. lyrata i L. occimadrensis) rosną w Meksyku, a pierwszy z nich także w południowo-zachodniej części Stanów Zjednoczonych[3][7]. Rośliny tego rodzaju wyróżniają się tworzeniem jesienią kwiatostanów z kwiatami klejstogamicznymi[7].
Rośliny z tego rodzaju uprawiane są w ogrodach skalnych. Wymagają słonecznych lub półcienistych stanowisk i przepuszczalnego podłoża. Rozmnażane są za pomocą nasion lub przez podział[6].
Nazwa rodzaju upamiętnia Gottfrieda Wilhelma Leibniza (1646–1716), niemieckiego filozofa i naukowca[7].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Byliny osiągające od kilku cm wysokości do ponad 60 cm. Mają korzenie wiązkowe. Kwiatostany na głąbikach pojedynczych lub kilku[7].
- Liście
- Wszystkie odziomkowe, skupione w przyziemną rozetę, ogonkowe. Blaszka lancetowata, jajowata do lirowatej, zatokowo klapowana do ząbkowanej, rzadziej głęboko wcinana lub całobrzega. Od spodu gęsto owłosiona, z góry naga lub łysiejąca[7].
- Kwiaty
- Zebrane w koszyczki wyrastające pojedynczo na szczytach bezlistnych pędów. Koszyczki prosto wzniesione. Okrywy z listkami 3–4 lub większej liczbie rzędów, nierównymi, lancetowatymi do równowąskich, o końcach zaostrzonych. Dno kwiatostanu płaskie lub wypukłe, nagie, bez plewinek, czasem dołeczkowane. Kwiaty zewnętrzne w koszyczkach żeńskie, wiosenne i letnie z dość szerokim języczkiem barwy różowej lub fioletowej, jesienne – z silnie zredukowanym. Wewnętrzne kwiaty w koszyczku obupłciowe, z koroną białawą, wiosną i latem z 5 łatkami zagiętymi lub podwiniętymi, jesienią z łatkami prosto wzniesionymi. Słupek krótko rozwidlony na końcu[7].
- Owoce
- Wrzecionowate niełupki zwykle z 8 lub większą liczbą żeber, zwężone w wąski dzióbek osiągający u niektórych gatunków do 1/3 długości całego owocu. Na powierzchni owoce szczecinkowato owłosione. Puch kielichowy w postaci kilkudziesięciu pierzastych włosków wyrastających w dwóch lub trzech rzędach[7][8].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]- Pozycja systematyczna
Rodzaj z podplemienia Mutisiinae (Cass.) Dumort. (1829), plemienia Mutisieae Cass. (1819) i podrodziny Mutisioideae w obrębie rodziny astrowatych (Asteraceae)[9].
- Wykaz gatunków[3]
- Leibnitzia anandria (L.) Nakai – lajbnicja Anandra[5], lajbnicja niemęska[6]
- Leibnitzia knorringiana (B.Fedtsch.) Pobed.
- Leibnitzia lyrata (Sch.Bip.) G.L.Nesom
- Leibnitzia nepalensis (Kunze) Kitam. – lajbnicja nepalska[5]
- Leibnitzia occimadrensis G.L.Nesom
- Leibnitzia ruficoma (Franch.) Kitam.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-10-27] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-10-27] (ang.).
- ↑ a b c d e f Leibnitzia Cass.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-10-27].
- ↑ a b Leibnitzia Cassini in F. Cuvier. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-10-27].
- ↑ a b c Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 112. ISBN 978-83-925110-5-2.
- ↑ a b c B. Grabowska, T. Kubala: Encyklopedia bylin, tom II, K–Z. Poznań: Zysk i S-ka, 2012, s. 530. ISBN 978-83-7506-846-7. (pol.).
- ↑ a b c d e f g Guy L. Nesom: Leibnitzia Cassini. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-10-27].
- ↑ K. Kubitzki (red.), The Families and Genera of Vascular Plants. Vol. VIII. Flowering Plants. Eudicots: Asterales, Berlin, Heidelberg, New York: Springer-Verlag, 2007, s. 115, ISBN 978-3-540-31050-1.
- ↑ Genus Leibnitzia Cass.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2022-10-27]. (ang.).