Leptocerus interruptus

Niprzyrówka rzeczna

Leptocerus interruptus
(Fabricius, 1775)
Leptocerus interruptus
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Podtyp	tchawkowce
Gromada	owady
Rząd	chruściki
Rodzina	Leptoceridae
Rodzaj	Leptocerus
Gatunek	Leptocerus interruptus

Leptocerus interruptus (polska nazwa – niprzyrówka rzeczna) – owad, chruścik z rodziny Leptoceridae. Larwy prowadzą wodny tryb życia, budują przezroczyste domki z przędzy jedwabnej z wbudowanymi nielicznymi ziarnami piasku. Larwy Leptocerus interruptus zasiedlają rzeki północnej Polski (Pojezierze Pomorskie, Pojezierze Mazurskie).

Rozmieszczenie i historia badań

Leptocerus interruptus został umieszczony na liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce jako gatunek narażony – VU). W ostatniej edycji czerwonej listy zwierząt ginących i zagrożonych gatunek ten uzyskał status prawdopodobnie wymarłego (EX?).

Leptocerus interruptus jest gatunkiem znanym z prawie całej zachodniej Europy, lecz rzadko spotykanym w Polsce gatunkiem związanym z rzekami nizinnymi. Z pracy Tomaszewskiego (1965) wynika, że pierwsze dane o występowaniu tego gatunku na obszarach dzisiejszej Polski znajdują się w przedwojennych pracach Schneidea z 1885 r. (okolice Wrocławia) i Ulmera z 1913 r. (Prusy Wschodnie). Szczepańska w spisie chruścików Pojezierza Mazurskiego z roku 1958 wykorzystała jeszcze jedną przedwojenną pracę – publikację Racięckiej (1931). Jednakże dane Racięckiej pochodzą z terenów dzisiejszej Litwy i nie powinny być uwzględniane w opracowaniach dotyczących obszarów współczesnej Polski.

Po wojnie, w 1961 r., jako pierwsza wykazała ten gatunek Wanda Riedel w miejscowości Gołdap. Kolejnych danych dostarczyły prace Wielgosza (1979a, b), który z rzeki Łyny w okolicach Olsztyna, Dobrego Miasta i Bartoszyc, jako pierwszy w powojennej Polsce, opublikował dane dotyczące larw L. interruptus. Prace Wielgosza umknęły uwadze Czachorowskiego (1994) w podsumowaniu wiedzy o chruścikach Polski Północno-Wschodniej.

Niewielka ilość danych na przestrzeni kilkudziesięciu lat badań spowodowała, że w 1992 r. L. interruptus znalazł się na liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce jako gatunek narażony (Szczęsny 1992), a w roku 2002 jako gatunek prawdopodobnie wymarły (Szczęsny, 2002).

Po blisko dwudziestu latach ukazały się kolejne publikacje zawierające informacje o występowaniu L. interruptus. Larwy tego gatunku znalezione zostały w rzece Łynie na terenie Lasu Warmińskiego pod Olsztynem (Czachorowski i in. 1998) oraz w rzece Drawie w Złocieńcu (Pietrzak 2001). W Drawie gatunek ten występował bardzo licznie i pod względem liczebności był dominantem wśród wszystkich chruścików stwierdzonych na terenie Złocieńca. W najnowszej edycji czerwonej listy zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce L. interruptus uznano za gatunek prawdopodobnie wymarły (Szczęsny, 2002). Wydaje się, że jest to decyzja zbyt pochopna w świetle danych literaturowych. Jeżeli za punkt wyjścia uznać publikację Tomaszewskiego (1965), to po tej dacie wykazano ten gatunek kilkakrotnie (Wielgosz, 1979a, b, Czachorowski i in., 1998, Pietrzak, 2001), w tym dwukrotnie po 1992 r. Ponadto w zbiorach Katedry Ekologii i Ochrony Środowiska UWM w Olsztynie znajdują się niepublikowane dane o ponad tysiącu larw tego gatunku z terenów północnej Polski. W zaistniałej sytuacji wskazana jest publikacja tych danych.

Nowe stanowiska Leptocerus interruptus

• Rzeka Prusina, Tleń (CE14), 07 VI 1996 – 1 domek larwalny (leg. M. Kłonowska-Olejnik, det. S. Czachorowski). Domek tego gatunku jest bardzo charakterystyczny, więc stwierdzenie to można uznać za wysoce prawdopodobne.
• Rzeka Łyna, Bartąg (DE65), 08 V 1998 – 1 larwa, 26 VI 1998 – 21 larw (det. S. Czachorowski).
• Rzeka Łyna, Ruś (DE 65), 26 VI 1998 – 8 larw (det. S. Czachorowski).
• Rzeka Łyna przy jez. Ustrych (DE64), 08 V 1998 – 30 larw, 26 VI 1998 – 1 larwa (det. S. Czachorowski).
• Rzeka Łyna, Kurki (DE63), 08 V 1998 – 1 larwa, 26 VI 1998 – 1 larwa, 12 X 1998 – 1 larwa (det. S. Czachorowski).
• Rzeka Wąsawa, Złocieniec (WV63), 22 V 1999 – 1 larwa (leg., det. L. Pietrzak).
• Rzeka Drawa, Złocieniec (WV63), 21 IV 2000 – 05 X 2002, 922 larwy i 2 domki larwalne (leg., det. L. Pietrzak). Wcześniej opublikowano jedynie wstępne dane z okresu 21 IV 2000 – 03 V 2001 (Pietrzak 2001).

Leptocerus interruptus – ocena zagrożenia

W świetle dostępnych informacji Leptocerus interruptus z pewnością nie jest gatunkiem wymarłym na terenie Polski. Chociaż jest rzadko spotykany, to występuje współcześnie i na dodatek lokalnie bardzo licznie. Można jedynie stwierdzić, że bardzo rzadko był łowiony w stadium imaginalnym. Badania bentosu i uwzględnienie stadiów larwalnych rzuca zupełnie nowe światło na liczebność tego gatunku. O tym, że powinien występować w Polsce świadczy jego rozmieszczenie w Europie. Bardziej właściwą kategorią zagrożenia dla L. interruptus byłby chyba status gatunku zagrożonego (EN) lub krytycznie zagrożonego (CR).

Zobacz też

• chruściki Polski
• Leptocerus
• Leptocerus tineiformis

Bibliografia

• Pietrzak L., Czachorowski s., 2004. "Stopień zagrożenia Leptocerus interruptus (Fabricius, 1775) (Trichoptera:Leptoceridae) w Polsce. Wiadomości Entomologiczne, 23: 163-167.
• Szczesny B., 1992: Chruściki Trichoptera. [W:] Głowaciński Z. (red.): Polska czerwona księga zwierząt. PAN ZOP i ZN, Kraków: 59-63.
• Szczęsny B., 2002. Trichoptera Chruściki. [W:] Głowaciński Z. (red.) 2002. Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków: 76-79.
• Tomaszewski C., 1965: Chruściki – Trichoptera. Kat. Fauny Polski, cz. XXVIII. PWN, Warszawa, 104 ss.
• Welgosz S., 1979a: The structure of zoobenthos communities of a fine-grained substrate of the River Łyna. Acta hydrobiol. 21, (1): 19-35.
• Wielgosz S., 1979b: The effect of wastes from the town of Olsztyn on invertebrate communities in the bottom of the River Łyna. Acta hydrobiol. 21 (2): 149-165.