Ludy fińskie

Ludy fińskie – grupa ludów wspólnego pochodzenia, posługujących się językami wołżańsko-fińskiej i bałtycko-fińskiej grupy ugrofińskiej gałęzi uralskiej rodziny języków. Grupa dzieli się na dwie podgrupy: ludy wołżańsko-fińskie i ludy bałtycko-fińskie, różniące się, poza lokalizacją i językiem, również przeszłością historyczną. Szczególne miejsce zajmują Lapończycy, którzy, choć posługują się językami ugrofińskimi i należą do fińskiego kręgu kulturowego, to jednak nie są pochodzenia ugrofińskiego, lecz zostali do tej grupy asymilowani. Ludy fińskie zamieszkują północno-wschodni kraniec Europy – od północno-wschodnich wybrzeży Morza Bałtyckiego (Zatoki Fińskiej i Botnickiej) po środkową Wołgę i Kamę. Poza Finlandią i Estonią, gdzie osadnictwo fińskie jest zwarte, pozostałe ludy fińskie żyją dziś w rozproszeniu między Rosjanami.

Ludy fińskie wyodrębniły się w wyniku rozpadu wspólnoty prafińskiej, polegającego na oddzieleniu się ludów permskich, na początku I tysiąclecia p.n.e. Terytorium zamieszkiwane przez ludy fińskie, choć nie obejmowało jeszcze dzisiejszej Finlandii, już wtedy było rozległe, co doprowadziło do rychłego rozpadu tak powstałej grupy na gałąź zachodnią – bałtycką i wschodnią – wołżańską. Języki ludów z grupy fińskiej wykazują ślady kontaktów z językami irańskimi i bałtyckimi. Do rozpadu wspólnoty fińskiej na dzisiejsze ludy doszło w toku długotrwałego procesu trwającego od I do VIII–IX wieku n.e.

Bibliografia

Péter Hajdú Narody i języki uralskie, PWN Warszawa 1971
Wojciech Szymański, Elżbieta Dąbrowska Awarzy. Węgrzy, Ossolineum, Wrocław 1979
Aleksander Nawrocki Szamanizm i Węgrzy, „Iskry”, Warszawa 1988
James Minahan One Europe, Many Nations: A Historical Dictionary of European National Groups, Greenwood Publishing Group (Google Books, ang.)
Robert Jarvenpa, Hetty Jo Brumbach Circumpolar Lives And Livelihood: A Comparative Ethnoarchaeology of Gender And Subsistence, University of Nebraska Press (Google Books, ang.)
Denis Sinor The Cambridge History of Early Inner Asia, tom 1, Cambridge University Press (Google Books, ang.)
Ronald Wixman The Peoples of the USSR: An Ethnographic Handbook, M.E. Sharpe, 1984 (Google Books, ang.)
Seppo Lallukka The East Finnic minorities in the Soviet Union: an appraisal of the erosive trends, Suomalainen Tiedeakatemia, 1990 (Google Books, ang.)
Rein Taagepera The Finno-Ugric Republics and the Russian State, Routledge, 1999 (Google Books, ang.)
Edith Jemima Simcox Primitive Civilizations: Or, Outlines of the History of Ownership in Archaic Communities, Cambridge University Press, 2010 (Google Books, ang.)

Linki zewnętrzne

Fundacja Finno-Ugryjska (est. • ang. • ros. • fiń.)
Badania genetyczne w Finlandii (ang. • fiń.)