Karbieniec pospolity

Karbieniec pospolity
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	jasnotowate
Rodzaj	karbieniec
Gatunek	karbieniec pospolity
	Nazwa systematyczna
	Lycopus europaeus L.; Sp. pl. 1:21. 1753
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons

Karbieniec pospolity (Lycopus europaeus L.) – gatunek byliny z rodziny jasnotowatych. Występuje w całej niemal Europie (bez jej północnych krańców), w północno-zachodniej Afryce oraz w strefie umiarkowanej Azji sięgając po wschodnią Syberię i środkowe Chiny. Jako introdukowany rośnie w Ameryce Północnej i Nowej Zelandii^[4]. W Polsce jest pospolity na całym obszarze^[5].

Morfologia

Pokrój: Roślina o kłączach pełzających, z rozłogami.
Łodyga: Wzniesiona, gałęzista, wysokości 30–80 cm.
Liście: Ulistnienie nakrzyżległe. Liście szerokolancetowate do eliptycznych, u nasady pierzastoklapowane od 4 cm szerokości i do 10 długości, na brzegu piłkowane lub głęboko ząbkowane.
Kwiaty: Kwiaty w gęstych nibyokółkach w kątach górnych liści. Korona 4–5 mm długości, biała, czerwono nakrapiana, podzielona na 4–5 prawie jednakowych łatek, bez wyraźnych warg. Dwa wyraźne pręciki i dwa przekształcone w nitkowate prątniczki. Kielich o 5 szydlastych ząbkach, rurka gardzieli owłosiona.
Gatunek podobny: W Europie Środkowej z rodzaju tego rośnie jeszcze karbieniec wyniosły Lycopus exaltatus, który różni się wszystkimi (także najwyższymi) liśćmi głęboko siecznymi lub dzielnymi, dłuższymi przysadkami sięgającymi 6–9 mm^[6].

Biologia i ekologia

Bylina, hydrofit. Kwitnie od lipca do września. Porasta brzegi wód, szuwary i inne miejsca zabagnione lub błotniste. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl/O/All. Alnetea glutinosae^[7].

Zastosowanie

Roślina lecznicza: Ziele Herba Lycopi europaei zawiera glikozyd lykopinę, olejek eteryczny, garbniki, kwas galusowy. Działa skutecznie na tarczycę. Obniża wydzielanie tyroksyny (hormon tarczycy) i reguluje obieg jodu, przy stwierdzonej nadczynności tarczycy i wynikających z niej schorzeniach, jak palpitacje serca, pocenie się i ogólny niepokój. Termin zbioru: Od lipca do września.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
↑ Lycopus europaeus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Lycopus europaeus L., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-06-11] .
↑ Adam Zając, Maria Zając: Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 345. ISBN 83-915161-1-3.
↑ LucjanL. Rutkowski LucjanL., Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 398, ISBN 83-01-14342-8 .
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

Bibliografia

Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.
Jürke Grau: Zioła i owoce leśne. Reinhard Jung, Bertram Münker. Warszawa: Świat Książki, 1996. ISBN 83-7129-274-0.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).

[iucn-3] Lycopus europaeus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[powo-4] Lycopus europaeus L., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-06-11] .

[5] Adam Zając, Maria Zając: Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 345. ISBN 83-915161-1-3.

[6] LucjanL. Rutkowski LucjanL., Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 398, ISBN 83-01-14342-8 .

[7] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]