Maczużnik osi
.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
maczużnik osi |
| Nazwa systematyczna | |
| Ophiocordyceps sphecocephala (Klotzsch ex Berk.) G.H. Sung, J.M. Sung, Hywel-Jones & Spatafora Stud. Mycol. 57: 47 (2007) | |
Maczużnik osi (Ophiocordyceps sphecocephala (Klotzsch ex Berk.) G.H. Sung, J.M. Sung, Hywel-Jones & Spatafora) – gatunek grzybów z rodziny Ophiocordycipitaceae[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Ophiocordyceps, Ophiocordycipitaceae, Hypocreales, Hypocreomycetidae, Sordariomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy zdiagnozowali go w 1843 r. Johann Friedrich Klotzsch i Miles Joseph Berkeley, nadając mu nazwę Sphaeria sphecocephala. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu G.H. Sung, J.M. Sung, Hywel-Jones i Spatafora w 2007 r.[1]
Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda, wówczas gatunek ten zaliczany był do rodzaju Cordyceps (maczużnik)[2]. Według Index Fungorum należy jednak do rodzaju Ophiocordyceps, stąd też nazwa polska jest już niespójna z nazwą naukową. Ponadto nazwę maczużnik w 2003 r. Wiesław Fałtynowicz podał dla innego rodzaju grzybów – Sphinctrina[3].
- Ceratonema crabronis Pers., Mycol. eur. (Erlanga) 1: 48
- Cordyceps sphecocephala (Klotzsch ex Berk.) Berk. & M.A. Curtis 1868
- Hirsutella sphecophila (Ditmar) Van Vooren, in Van Vooren & Audibert 2005
- Hymenostilbe sphecophila (Ditmar) Petch, Trans. Br. mycol. Soc. 21(1-2): 55
- Isaria sphecophila Ditmar 1817
- Sphaeria sphecocephala Klotzsch ex Berk. 1843
- Torrubia sphecocephala (Klotzsch ex Berk.) Tul. & C. Tul. 1865[4].
Morfologia i tryb życia[edytuj | edytuj kod]
Po zainfekowaniu owada grzybnia rozrasta się w jego ciele, powodując specyficzne zachowanie owada. Porażony owad wznosi się na najwyższe miejsce na roślinie i umiera, trzymając się jej[5]. Na martwym ciele owada grzyb tworzy maczugowatą podkładkę o wysokości do 6 cm. Składa się ona z żółtawej główki i długiego, białawego trzonu[2].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Występuje w Ameryce Północnej, Środkowej i Południowej, Europie, Azji i Afryce[6]. Występuje także w Polsce[7][2]. Jest rzadki. Jego aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych, wartych objęcia ochroną[8].
Maczużnik osi to grzyb entomopatogeniczny będący pasożytem os i innych błonkówek, zwłaszcza z rodzajów Polistes, Tachytes i Vespa[5].
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Podobnie jak inne gatunki maczużników, Ophiocordyceps sphecocephala zawiera aktywne biologicznie substancje, badane pod kątem przydatności w medycynie, przede wszystkim w terapii nowotworów[9]. Jest poszukiwany przez chińskich lekarzy i w handlu osiąga wysoką cenę[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).
- ↑ a b c Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ Wiesław Fałtynowicz, Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski, Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003, ISBN 83-89648-06-7.
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2023-02-04] (ang.).
- ↑ a b c E.B. Mains, North American Entomogenous Species of Cordyceps, „Mycologia. Mycological Society of America”, 50 (2), 1958, s. 169–222, DOI: 10.2307/3756193, JSTOR: 3756193.
- ↑ Występowanie Ophiocordyceps sphecocephala na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2023-02-04] (ang.).
- ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2023-01-27].
- ↑ Aktualne stanowiska Ophiocordyceps sphecocephala w Polsce [online] [dostęp 2023-02-04] (ang.).
- ↑ J.Y. Oh i inni, Apoptosis of human hepatocarcinoma (HepG2) and neuroblastoma (SKN-SH) cells induced by polysaccharides-peptide complexes produced by submerged mycelial culture of an entomopathogenic fungus ''Cordyceps sphecocephala'', „J Microbiol Biotechnol”, 3 (18), 2008, s. 512–9, PMID: 18388470.