Maria Jiruska
| Data i miejsce urodzenia |
19 grudnia 1894 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
24 lutego 1975 |
| Zawód, zajęcie |
instruktorka harcerska, działaczka społeczna, nauczycielka |
| Narodowość |
polska |
| Wyznanie |
katolicyzm |
| Rodzice |
Wanda Jiruska z d. Czarny |
| Odznaczenia | |
| |
Maria Antonina Jiruska (ur. 19 grudnia 1894 w Haliczu, zm. 24 lutego 1975 w Warszawie[1]) – instruktorka harcerska, działaczka społeczna, nauczycielka.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Jedna z pierwszych polskich skautek, należała do „Eleusis”. Podczas I wojny światowej pełniła służbę w szpitalu polowym, za co została odznaczona w 1915 odznaką „Czerwonego Krzyża”[2].
Była drużynową 2 Warszawskiej Żeńskiej Drużyny Harcerskiej (1922–1924), gromady zuchowej „Śpiewające Ptaszęta” i 19 Warszawskiej Żeńskiej Drużyny Harcerskiej (1928–1933). W okresie międzywojennym była jedną z hufcowych Hufca Harcerek Warszawa-Praga[3]. Członkini komendy Warszawskiej Chorągwi Harcerek (1931–1939)[4].
W 1940–1943 hufcowa konspiracyjnego Hufca Harcerek Warszawa-Praga[4], organizatorka tajnych kursów dla drużynowych[5] i współpracy z (męskim) Hufcem Praga Bojowych Szkół[6].
Była kierowniczką Szkoły Powszechnej nr 136 przy ul. Kowelskiej 4, gdzie również mieszkała, wraz z matką, Wandą Jiruską z d. Czarny, i siostrą, Stefanią. Ich rodzina wielokrotnie udzielała pomocy Żydom, wspierała żydowski ruch oporu. Mieszkanie stanowiło miejsce schronienia i komórkę wykorzystywaną do celów organizacyjnych, wg relacji jeden z trzech pokojów i kuchnię zawsze zajmowali Żydzi. Przez mieszkanie przewinęło się co najmniej od 80 do 100 osób, z których większość się uratowała[1].
Podczas powstania warszawskiego była komendantką harcerskiego szpitala polowego przy ul. Kowelskiej[4].
Pracę harcerską prowadziła również w pierwszych latach po wojnie, działała m.in. w komisji prób podharcmistrzyń i harcmistrzyń Warszawskiej Chorągwi Harcerek[7].
W 1953 usunięta z pracy w szkolnictwie. Zrehabilitowana i przywrócona do pracy nauczycielskiej w 1956[2].
Była głęboko wierzącą katoliczką[1].
Pochowana na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A8, rząd 1, grób 10)[8]. W 1994 Instytut Jad Waszem uhonorował Wandę, Marię i Stefanię Jiruska tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata[1].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Historia pomocy - Rodzina Jiruskich. [w:] Polscy Sprawiedliwi [on-line]. Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. [dostęp 2018-10-05].
- ↑ a b Inwentarz zbioru spuścizn prywatnych. Muzeum Harcerstwa. [dostęp 2018-10-05].
- ↑ Grzegorz Nowik: Straż nad Wisłą. T. I: Okręg Szarych Szeregów Warszawa-Praga 1939–1942. Warszawa: Wydawnictwo Rytm, 2002, s. 103. ISBN 83-88794-55-8.
- ↑ a b c Grzegorz Nowik: Straż nad Wisłą. T. III: Blok „Bazylika” Okręg Szarych Szeregów Warszawa-Praga 1944. Warszawa: Wydawnictwo Rytm, 2002, s. 1615. ISBN 83-88794-55-8.
- ↑ Krystyna Domańska „Ksenia”. [w:] Archiwum Historii Mówionej [on-line]. Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2018-10-05].
- ↑ Grzegorz Nowik: Straż nad Wisłą. T. II: Hufce Grup Szturmowych, Bojowych Szkół i Zawiszy na Pradze 1942–1944. Warszawa: Wydawnictwo Rytm, 2002, s. 851, 892. ISBN 83-88794-55-8.
- ↑ Maja Olsztyńska: Dzieje Mazowieckiej Chorągwi Harcerek Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej (do roku 1992) [Praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. dr hab. Wiesława Theissa]. Warszawa: 2003. [dostęp 2018-09-22].
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze. cmentarzekomunalne.com.pl. [dostęp 2019-11-25].