Maria Palester
| Data i miejsce urodzenia |
8 sierpnia 1897 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
21 stycznia 1991 |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie |
romanistka |
| Narodowość |
polska |
| Alma Mater | |
| Rodzice |
Adam i Zofia z d. Hebanowska |
| Małżeństwo |
Henryk Palester |
| Dzieci |
Krzysztof, Małgorzata |
| Odznaczenia | |
| |
Maria Palester z domu Szulisławska (ur. 8 sierpnia 1897 we Lwowie, zm. 21 stycznia 1991 w Warszawie[1]) – polska romanistka, działaczka społeczna, Sprawiedliwa wśród Narodów Świata.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Absolwentka Gimnazjum sióstr Nazaretanek we Lwowie[2]. Ukończyła romanistykę na Uniwersytecie Lwowskim[3]. Podczas studiów, w 1918, zaciągnęła się do Orląt Lwowskich, biorąc udział w wojnie z bolszewikami jako sanitariuszka.
Po przeprowadzce do Warszawy rodzina Palestrów zamieszkała przy ul. Łowickiej 53 m. 12[1], w domu należącym do SMB Urzędników MSW[4].
Po wkroczeniu w 1939 roku Niemców do stolicy jej mąż Henryk Palester ze względu na żydowskie pochodzenie musiał zrezygnować z pracy w Ministerstwie Zdrowia. W czasie okupacji niemieckiej zatrudniła się w Wydziale Opieki i Zdrowia Zarządu Miejskiego w Warszawie. W swoim mieszkaniu w różnym czasie udzielała schronienia 12 Żydom uciekającym z getta oraz załatwiała im tzw. aryjskie papiery[5]. Oprócz tego współpracowała z poznaną w pracy Ireną Sendlerową w ratowaniu żydowskich dzieci i dorosłych[6]. Kobiety działały w ramach funkcjonującej w ich miejscu pracy Konspiracyjnej komórki Pomocy Żydom „Żegota”. Pomagała także ratować dzieci i dorosłych z getta wyrabiając dla nich fałszywe dokumenty, szukając schronienia, dostarczając żywność, lekarstwa i pieniądza, a także pomagając w przemieszczaniu się po Warszawie[1]. Po aresztowaniu Sendlerowej przez Gestapo w październiku 1943, dzięki kontaktom Palester, „Żegocie” udało wykupić się ją z rąk Niemców[7].
W czasie powstania warszawskiego była sanitariuszką[2]. Zorganizowany przez nią wraz z mężem Henrykiem we wrześniu 1944 schron dla rozbitków przy ul. Fałata 4 został wykryty, a wszystkie przebywający w nim osoby przepędzone w stronę Dworca Zachodniego. Dzięki przekupieniu strażników grupa została skierowana na Okęcie zamiast do obozu przejściowego w Pruszkowie. Do wyzwolenia grupa razem z Marią była ulokowana w barakach wcześniej zajmowanych przez więzionych Żydów oraz jeńców radzieckich. Później punkt sanitarny został przeniesiony i przemianowany na Szpital Czerwonego Krzyża nr 2, a następnie na Zakład dla Dzieci i Chronicznie Chorych. Z czasem placówka stała się podległa Zarządowi m. st.Warszawy i została przemianowana na Dom Dziecka Warszawy[1]. Palester była kierowniczką placówki do 1963[8].
W maju 1980 Instytut Jad Waszem nadał Marii Palester tytuł Sprawiedliwej wśród Narodów Świata na wniosek Marii Pogonowskiej[9].
Pochowana na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie (kwatera K-6a-51)[10].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]W czasie studiów poznała swojego przyszłego męża, lekarza epidemiologa Henryka Palestra, ochrzczonego w młodości Żyda. Para wzięła ślub w 1923 roku. Miała dwoje dzieci: Krzysztofa (ur. 1923) i Małgorzatę (ur. 1929)[1].
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]- Tablica pamiątkowa odsłonięta w czerwcu na budynku Domu Dziecka nr 3 im. Dziecka Warszawy przy ul. Dalibora 1 w Warszawie[11].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e Jadwiga Rytlowa: Palester Maria. [w:] Polscy Sprawiedliwi [on-line]. sprawiedliwi.org.pl. [dostęp 2020-03-05].
- ↑ a b Powstańcze Biogramy - Maria Palester [online], www.1944.pl [dostęp 2019-08-21] (ang.).
- ↑ Halina Grubowska: Ta, która ratowała Żydów. Rzecz o Irenie Sendlerowej. Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma, 2014, s. 40. ISBN 978-83-61850-39-7.
- ↑ Adam Piechowski: Losy spółdzielni mieszkaniowych w Warszawie w latach okupacji niemieckiej. Warszawa: Spółdzielczy Instytut Wydawniczy, 1992, s. 101. ISBN 83-209-0837-X.
- ↑ Anna Mieszkowska: Prawdziwa historia Ireny Sendlerowej. Warszawa: Wydawnictwo Marginesy, 2014, s. 141. ISBN 978-83-64700-12-5.
- ↑ Halina Grubowska: Ta, która ratowała Żydów. Rzecz o Irenie Sendlerowej. Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma, 2014, s. 35, 38, 101. ISBN 978-83-61850-39-7.
- ↑ Halina Grubowska: Ta, która ratowała Żydów. Rzecz o Irenie Sendlerowej. Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma, 2014, s. 65–66. ISBN 978-83-61850-39-7.
- ↑ Miejsca Pamięci na Woli. Część II. Warszawa: Urząd Dzielnicy Wola m.st. Warszawy, 2014, s. 23. ISBN 978-83-911262-4-0.
- ↑ Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Ratujący Żydów podczas Holokaustu. Polska. Tom II. Kraków: Fundacja Instytut Studiów Strategicznych, 2009, s. 525. ISBN 978-83-87832-59-9.
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
- ↑ Miejsca Pamięci na Woli. Część II. Warszawa: Urząd Dzielnicy Wola m.st. Warszawy, 2014, s. 22. ISBN 978-83-911262-4-0.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Biogram na stronach Polscy Sprawiedliwi. sprawiedliwi.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-13)].