Matylda Wyszyńska
| Data i miejsce urodzenia |
31 stycznia 1922 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
10 marca 2019 |
| Zawód, zajęcie |
animatorka kultury, działaczka społeczna |
Matylda Antonina Wyszyńska, ur. jako Ada Fuchs (ur. 31 stycznia 1922 we Lwowie, zm. 10 marca 2019 w Gdyni) – polska inspektorka pracy pochodzenia żydowskiego, ocalała z Holocaustu, animatorka kultury żydowskiej na Pomorzu[1].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Przyszła na świat w zasymilowanej rodzinie żydowskiej. Ojciec Maurycy Fuchs był adwokatem. Matka Leonia Ramer zmarła w 1936[2][3].
Matylda uczęszczała do szkoły im. Marii Magdaleny, a potem do gimnazjum Zofii Strzałkowskiej[3]. Przed II wojną światową była członkinią Przysposobnienia Wojskowego Kobiet[4]. W 1940 we Lwowie zdała maturę. W 1941 zaczęła studia architektoniczne na Politechnice Lwowskiej[1]. Pracowała jako sekretarka w szpitalu[5].
Wojna przerwała jej edukację. Z rodziną trafiła do lwowskiego getta. W sierpniu 1942 uciekła dzięki pomocy ukochanego Staszka Podhaniuka (po latach nominowała go do tytułu Sprawiedliwy wśród Narodów Świata). Odtąd przedstawiała się jako Matylda Antonina Bednarska[2]. Rodzice chłopaka ukrywali Adę kilka tygodni w pustej sali w szkole. Potem oddali ją kuzynowi, a następnie przyjaciołom rodziny[2].
W latach 1943–1944 pracowała w tartaku w Dolinie (dziś Ukraina). Współpracowała z Armią Krajową, przekazując tajne dokumenty dotyczące zakładu[1].
W 1946 wyszła za mąż za Staszka Podhaniuka. Mieszkali m.in. w Wałbrzychu i Częstochowie. Po kilku latach rozwiedli się[2]. Potem była żoną aktora z Częstochowy[6], Wyszyńskiego, którego nazwisko przyjęła[1]. Mieli córkę Katarzynę. Mężowi nie powiedziała o swoim żydowskim pochodzeniu[3].
W 1953 została zatrudniona w inspekcji pracy[6]. W 1959 przeniesiono ją do Gdańska[3]. Pracowała jako inspektorka pracy m.in. w Społem oraz Stoczni Gdyńskiej[1].
Działała w Gminie Wyznaniowej Żydowskiej w Gdańsku i jako przewodnicząca gdańskiego oddziału Stowarzyszenia Żydów Kombatantów i Poszkodowanych w II Wojnie Światowej. Przewodniczyła oddziałowi Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce w Gdańsku[1]. Była honorową członkinią Stowarzyszenia Dzieci Holocaustu[6] oraz animatorką Klubu Seniora w synagodze w Gdańsku. Prowadziła spotkania dla młodzieży szkolnej i studenckiej na temat kultury żydowskiej. W 2017 podczas wiecu w Gdańsku wyraziła poparcie dla osób nieheteronormatywnych i innych mniejszości[1].
Jest pochowana na cmentarzu żydowskim w Warszawie[1].
Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
Uzyskała tytuł zasłużonego pracownika. Została wyróżniona krzyżem kawalerskim i innymi odznaczeniami[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i Anna Urbańczyk, Matylda Wyszyńska (Ada Fuchs) [online], Metropolitanka [dostęp 2021-09-19] (pol.).
- ↑ a b c d "Bohaterstwo tych ludzi to ludzka solidarność" [online], TVN24 [dostęp 2021-09-19] (pol.).
- ↑ a b c d Matylda Wyszynska [online], centropa.org [dostęp 2021-09-19] (ang.).
- ↑ Matylda Wyszynska with her friend Mela Miezes at summer camp in Spala [online], centropa.org [dostęp 2021-09-19] (ang.).
- ↑ Matylda Wyszynska as a secretary in a hospital [online], centropa.org [dostęp 2021-09-19] (ang.).
- ↑ a b c Matylda Wyszynska with her colleagues [online], centropa.org [dostęp 2021-09-19] (ang.).