Metasekwoja chińska

Metasekwoja chińska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	nagonasienne
Klasa	iglaste
Rząd	cyprysowce
Rodzina	cyprysowate
Rodzaj	metasekwoja
Gatunek	metasekwoja chińska
	Nazwa systematyczna
	Metasequoia glyptostroboides Hu & W. C. Cheng; Bull. Fan Mem. Inst. Biol. ser. 2, 1:154. 1948
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; zagrożony
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Metasekwoja chińska (Metasequoia glyptostroboides) – gatunek drzewa należący do rodziny cyprysowatych, jedyny żyjący przedstawiciel rodzaju metasekwoja. Gatunek jest żywą skamieniałością. Występował w erze mezozoicznej, w końcu okresu kredowego i dominował w trzeciorzędzie. Był rośliną szeroko rozprzestrzenioną na półkuli północnej. Pod koniec oligocenu, na skutek zmian klimatycznych i ich następstw, zasięg metasekwoi zaczął się stopniowo zmniejszać. W czwartorzędzie gatunek zachował się jedynie na stanowiskach reliktowych w Chinach.

Odkrycie

Pierwsze badania szczątków nieznanej rośliny prowadził jeszcze przed rokiem 1928 Seido Endo. Trzynaście lat później japoński paleobotanik Sigeru Miki potwierdził odkrycie nowego rodzaju i nadał mu naukową nazwę Metasequoia. W tym samym roku w Chinach, w miejscowości Wanhsien, leśnik T. Kan znalazł nieznany mu gatunek drzewa. W czasie II wojny światowej wysłano z Ameryki wyprawę badawczą w celu zebrania nasion, które ostatecznie rozdysponowano pomiędzy 76 instytucji i osób zainteresowanych rozmnażaniem tego gatunku. Do roku 1948 w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej i w Europie rosło już około 1500 drzew rozmnożonych z nasion pochodzących z Chin^[4]. Dość szybko jednak odkryto, że drzewo to może być łatwo rozmnażane przez sadzonki. Ten sposób rozmnażania jest także dzisiaj szeroko stosowany.

Zasięg geograficzny

Metasekwoja chińska jest endemitem Chin. Rośnie na obszarze o powierzchni ok. 800 km² na pograniczu prowincji Syczuan, Hunan i Hubei. Najsilniejsza populacja znajduje się w prowincji Hubei, gdzie w dolinie rzeki Modao występuje na obszarze o długości 25 km i szerokości ok. 1,5 km. Za naturalne uważa się rosnące tu skupienia liczące po kilkadziesiąt drzew na stokach wzgórz i wąwozów, podczas gdy drzewa rosnące na dnie doliny i przy brzegach rzek uznaje się za sadzone. Odrębne stanowisko znalezione w końcu XX wieku znajduje się w powiecie Longshan w prowincji Hunan^[5].

Morfologia

Pokrój: Korona smukła, wąskostożkowata, dość luźna.
Pień: Rośnie szybko i jest długowieczna. Prawdopodobnie dożywa ok. 2000 lat. Po 10 latach osiąga około 7 metrów^[6]. Dorosłe drzewa mierzą 35 metrów wysokości (maksymalnie 50) i ok. 2,5 m średnicy pnia. Pień dość gruby, u nasady często rozszerzony, prosty, widoczny do samego wierzchołka, u nasady konarów posiadający zwykle osobliwe wklęśnięcia. Gałęzie średnio grube, rozmieszczone okółkowo, na dole prostopadłe do pnia, wyżej ukośnie wzniesione, zaczynają wyrastać nisko nad ziemią.

Kora: U młodych drzew rudopomarańczowa, u starszych bladobrunatna lub lekko żółtobrunatna. Łuszczy się pionowymi pasami.

Pędy: Dwojakiego rodzaju. Długopędy trwałe, drewniejące, młode bardzo cienkie i delikatne, początkowo zielonawe, potem czerwonawobrązowe, przekształcają się w gałązki. Krótkopędy niedrewniejące (zielne), okresowe - opadają na zimę, długości 5–15 cm, zielone.

Liście: Płaskie i bardzo miękkie, niekłujące. Ustawione dwurzędowo na naprzeciwległych krótkopędach. Poszczególne szpilki o długości 1–3 cm są równowąskie. W porze listnienia przybierają żywą, trawiastozieloną barwę, później są nieco ciemniejsze. Jesienią przebarwiają się na żółto, łososiowo- lub rubinowoczerwono. Opadają wraz z pędami zielnymi w czasie przymrozków.

Kwiaty: Rozdzielnopłciowe, rozmieszczone jednopiennie, wiatropylne. Kwiaty męskie zebrane licznie w zwisające, groniaste lub wiechowate kwiatostany długości do 10 cm. Pojedyncze kwiaty małe, kuliste. Kwiaty żeńskie zebrane w szczytowe, małe, zielone szyszeczki stojące na krótkich trzonkach. Kwitnienie przypada na maj.

Szyszki: Owalne do kulistych, małe, długości 1,5–2,5 cm, najpierw zielone i stojące, po dojrzeniu brązowe, zwisające na długich (około 2 cm), cienkich trzonkach. Składają się z 20–30 naprzeciwległych, bardzo szerokich, tarczkowatych, po dojrzeniu znacznie rozchylonych łusek. Nasiona długości 2–4 mm, spłaszczone i oskrzydlone, ułożone na łuskach nasiennych po 6–9 sztuk. Dojrzewają od października do grudnia w pierwszym roku.

Korzenie: Metasekwoja wytwarza płytki i bardzo rozległy system korzeniowy, w którym główne korzenie biegną tuż pod powierzchnią ziemi.

Drewno: Twardziel ma barwę czerwoną, na świetle ciemnieje w ciągu kilku godzin. Jest niebywale trwała i odporna na gnicie oraz szkodniki. Biel jest stosunkowo cienki i ma jasnożółte zabarwienie.

Ekologia

Nieliczne stanowiska naturalne metasekwoi chińskiej występują na osłoniętych górami terenach wyżynnych pomiędzy 700 a 1350 m n.p.m. Są to miejsca o dużych opadach, wilgotne lub nawet okresowo zalewane, najczęściej w pobliżu rzek i zbiorników wodnych, na brzegach pól ryżowych itp. Gatunek cechuje się przeciętnymi wymaganiami glebowymi, najlepiej rośnie na podłożu żyznym i świeżym, ale przede wszystkim wilgotnym. Poza tym jest drzewem światłolubnym; znosi jeszcze półcień, ale na stanowiskach zacienionych może tracić igły lub nawet całe dolne pędy. Gatunek jest odporny na mróz (młode osobniki mogą w Polsce przemarzać) i zanieczyszczenie powietrza.

Uprawa

Wymagania: Gleby żyzne, najlepiej kwaśne, wilgotne lub podmokłe, nie ciężkie. Na zasadowym i suchym podłożu rośnie powoli. Największe przyrosty metasekwoi są obserwowane na glebach bagiennych, powstałych z torfowisk niskich. Gatunek znosi słabe ocienienie.
Rozmnażanie: Nasiona wysiewamy w szklarni. Od końca czerwca do sierpnia pobieramy wierzchołkowe sadzonki zielne i ukorzeniamy w kwaśnym podłożu w skrzynkach z podgrzewanym dnem (22-25 °C). Potrzebują wysokiej wilgotności powietrza i ocienienia.

Odmiany uprawne

Emerald Feathers – regularny, stożkowaty pokrój, zielone ulistnienie. Otrzymana w Wielkiej Brytanii w 1979 roku
Fastigiata – pokrój stożkowaty.
Goldrush – odmiana o żółtym zabarwieniu igieł. Otrzymana w Japonii.
Green Mantle – wyhodowana w Anglii w 1989 roku.
Moerheim – zwarty, piramidalny pokrój. Otrzymana w Holandii w 1967 roku.
National – najstarsza odmiana. Wyselekcjonowana w 1958 roku w Stanach Zjednoczonych.
Sheridan Spire – bardzo wąski, kolumnowy pokrój i jasnozielone zabarwienie igieł. Maksymalna wysokość 20 m.
Spring Cream – młode przyrosty barwy kremowej, później zielone. Otrzymana w Australii.
Vada – zwarty, piramidalny pokrój. Otrzymana w Holandii.
Jack Frost – pędy przewieszające się, igły z jasnokremowym paskiem.
Waasland – odmiana o wzniesionych, ciemnobrązowych pędach i łuszczącej się korze.
White Spot – ulistnienie jasnozielone. Niektóre igły białe lub biało nakrapiane.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
↑ A.A. Farjon A.A., Metasequoia glyptostroboides, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-09-13] (ang.).
↑ Marcin Kolasiński. Co wiemy o metasekwoi chińskiej u progu XXI wieku?. „Biuletyn Ogrodów Botanicznych”. 15, s. 87–96, 2006. (pol.).
↑ LaPage i in. 2005: s. 10
↑ Ilustrowana encyklopedia roślin ISBN 978-83-7552-273-0

Bibliografia

Ben A. LePage, Christopher James Williams, Hong Yang: The geobiology and ecology of Metasequoia. Springer, 2005.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[christenhusz2011-2] M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).

[iucn-3] A.A. Farjon A.A., Metasequoia glyptostroboides, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-09-13] (ang.).

[kolasinski-4] Marcin Kolasiński. Co wiemy o metasekwoi chińskiej u progu XXI wieku?. „Biuletyn Ogrodów Botanicznych”. 15, s. 87–96, 2006. (pol.).

[lapage10-5] LaPage i in. 2005: s. 10

[6] Ilustrowana encyklopedia roślin ISBN 978-83-7552-273-0

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]