Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych
państwa, które ratyfikowały traktat
państwa, które podpisały, ale nie ratyfikowały traktatu
państwa, które nie podpisały traktatu
Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych – jeden z dwóch paktów praw człowieka, o których stworzeniu zdecydowano w 1947. Ze względu na głębokie rozbieżności co do jego tekstu, dopiero w 1954 Komisja Praw Człowieka ONZ przekazała dokumenty Zgromadzeniu Ogólnemu Organizacji Narodów Zjednoczonych, to zaś zakończyło prace w 1966 i przyjęło jednomyślnie traktat 16 grudnia w Nowym Jorku, razem z Międzynarodowym paktem praw obywatelskich i politycznych. Wszedł w życie 3 stycznia 1976 roku[1].
Pakt został spisany w językach: angielskim, chińskim, francuskim, hiszpańskim i rosyjskim. Wszystkie wymienione są językami autentycznymi traktatu (art. 31). Depozytariuszem Paktu jest Sekretarz Generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych (art. 26).
Do 2024 pakt ratyfikowało 171 państw[2]. Polska ratyfikowała go 18 marca 1977, zaś wszedł on w stosunku do niej w życie 18 czerwca tegoż roku[3].
Zawartość
[edytuj | edytuj kod]Preambuła – zawiera motywy, jakimi kierowały się państwa strony przy zawieraniu umowy.
Część I (art. 1) – określa prawo narodów do samostanowienia, a także do swobody określania swego statusu politycznego i rozwoju gospodarczego, społecznego i kulturalnego, jak również korzystania z bogactw naturalnych.
Część II (art. 2-5) – określa zobowiązania Państw-Stron do podjęcia odpowiednich kroków, przy wykorzystaniu maksymalnych dostępnych im środków, w celu stopniowej, pełnej realizacji praw wskazanych w Pakcie. Zobowiązuje Państwa-Strony do niedyskryminowania w gwarantowaniu wymienionych praw ze względu na rasę, kolor skóry, płeć, język, religię, poglądy polityczne lub inne, pochodzenie, sytuację majątkową, urodzenie, czy jakiekolwiek okoliczności.
Część III (art. 6-15) – ustala katalog praw, wymieniając prawo do pracy, jej sprawiedliwych warunków (w tym odpowiedniego wynagrodzenia, bezpieczeństwa i higieny, możliwości awansu, a także urlopu i czasu wolnego); prawo do tworzenia i przystępowania do związków zawodowych i strajku; prawo do zabezpieczenia społecznego; odpowiedniego poziomu życia; ochrony zdrowia fizycznego i psychicznego; prawo każdego do nauki, która powinna być obowiązkowa, bezpłatna i dostępna dla wszystkich na poziomie podstawowym, powszechnie dostępna dla wszystkich na poziomie średnim i w równym stopniu dostępna dla wszystkich na zasadzie zdolności (przy czym dostępność nauczania na poziomie średnim i wyższym ma być realizowana między innymi przez stopniowe wprowadzanie bezpłatnej nauki); czy wreszcie do udziału w życiu kulturalnym, korzystania z postępu naukowego.
Część IV (art. 16-25) – zapewnia przestrzeganie praw uznanych w Pakcie, przez zobowiązanie państw stron do przedkładania sprawozdań Sekretarzowi Generalnemu ONZ oraz Radzie Gospodarczej i Społecznej.
Część V (art. 26-31) – zawiera sposób ratyfikacji i wejścia w życie paktu.
Komitet Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych
[edytuj | edytuj kod]Pakt pierwotnie nie przewidywał powołania specjalnego organu, pozostawiając w ten sposób kontrolę przestrzegania traktatu Radzie Gospodarczej i Społecznej. Ostatecznie w 1985, na mocy swojej rezolucji nr 1985/17, Rada powołała do życia Komitet Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych, przyznając mu prawo do rozpatrywania sprawozdań z realizacji paktu składanych przez państwa strony. Ustrój i funkcjonowanie Komitetu są wzorowane na Komitecie Praw Człowieka.
W 2013 roku przewodniczącym Komitetu został po raz pierwszy w historii Polak – prof. dr hab. Zdzisław Kędzia z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Wcześniej zasiadali w nim także Władysław Neneman i prof. dr hab. Andrzej Rzepliński.
Protokół fakultatywny
[edytuj | edytuj kod]W 2008 roku Zgromadzenie Ogólne ONZ uchwaliło Protokół fakultatywny do Międzynarodowego paktu praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych. Przewidziano w nim możliwość składania do Komitetu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych skarg międzypaństwowych (art. 10) i indywidualnych (art. 1). Wszedł on w życie 5 maja 2013, po trzech miesiącach od chwili dokonania jego dziesiątej ratyfikacji (art. 18)[4]. Do 2024 Protokół ratyfikowało 28 państw[5]. Polska dotychczas go nie ratyfikowała[5].
Znaczenie
[edytuj | edytuj kod]Pakt konkretyzuje i rozszerza katalog praw zawartych w Powszechnej deklaracji praw człowieka. W przeciwieństwie do niej nie jest jedynie rezolucją Zgromadzenia Ogólnego, a umową międzynarodową, dlatego jako prawo międzynarodowe jest obowiązujący dla państw, które go ratyfikowały.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ United Nations High Commissioner for Refugees, Refworld | International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights [online], Refworld [dostęp 2022-09-18] (ang.).
- ↑ Status of Treaties: International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights. United Nations Treaty Collection. [dostęp 2024-01-24]. (ang.).
- ↑ Rada Państwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Oświadczenie rządowe z dnia 23 kwietnia 1977 r. w sprawie ratyfikacji przez Polską Rzeczpospolitą Ludową Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych, Dz. U. z 1977 r. nr 38, poz. 170, 29 grudnia 1977 [dostęp 2024-01-24].
- ↑ Wejście w życie Protokołu Fakultatywnego do Międzynarodowego Paktu Praw Ekonomicznych, Społecznych i Kulturalnych. Blog przegląd prawa międzynarodowego, 2013-05-05. [dostęp 2020-03-20].
- ↑ a b Status of Treaties: Optional Protocol to the International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights. United Nations Treaty Collection. [dostęp 2024-01-31]. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Tekst Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych (pol.)
- Tekst Protokołu Dodatkowego do Paktu (ang.)
- artykuł Protokół Fakultatywny do Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych – nowy mechanizm dochodzenia praw jednostki
- Tekst Rezolucji Rady Gospodarczej i Społecznej nr 1985/17, powołującej do życia Komitet Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych (ang.)
- Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych otwarty do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz.U. z 1977 r. nr 38, poz. 169)
- Oficjalna strona Komitetu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych (ang.)
- Helsińska Fundacja Praw Człowieka: zbiór dokumentów międzynarodowych