Przejdź do zawartości

Mikałaj Aksamit

To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Mikałaj Aksamit
Мікалай Аксаміт
ilustracja
Pełne imię i nazwisko

Mikałaj Uładzimirawicz Aksamit

Data urodzenia

18 maja 1954

Data i miejsce śmierci

28 stycznia 2024
Wołkowysk

Deputowany do Rady Najwyższej Republiki Białorusi XII kadencji
(do 19 września 1991 – Rady Najwyższej Białoruskiej SRR)
Okres

od 16 maja 1990
do 9 stycznia 1996

Przynależność polityczna

Opozycja BNF

Odznaczenia
Medal 100-lecia Białoruskiej Republiki Ludowej

Mikałaj Uładzimirawicz Aksamit (biał. Мікалай (Мікола) Уладзіміравіч Аксаміт[a], ros. Николай Владимирович Аксамит, Nikołaj Władimirowicz Aksamit; ur. 18 maja 1954, zm. 28 stycznia 2024 w Wołkowysku[1]) – białoruski polityk i malarz, w latach 1990–1996 deputowany do Rady Najwyższej Białoruskiej SRR / Rady Najwyższej Republiki Białorusi XII kadencji; członek Opozycji BNF – frakcji parlamentarnej organizacji Białoruski Front Ludowy (biał. Biełaruski Narodny Front), o charakterze antykomunistycznym i niepodległościowym. W późniejszych latach uczestniczył w działalności opozycyjnej, działał w centrum obrony praw człowieka „Asłona”, angażował się w kampanię poprzedzającą wybory parlamentarne w 2004 roku i w protesty przeciwko ich sfałszowaniu. Malował obrazy olejem na płótnie przedstawiające pejzaże Grodzieńszczyzny.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Młodość i działalność parlamentarna

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 18 maja 1954 roku[2], pochodzi z Wołkowyska[3]. Ukończył Białoruski Państwowy Instytut Teatralno-Artystyczny[2]. Służył w Armii Radzieckiej, posiada stopień majora[4]. 16 maja 1990 roku został deputowanym ludowym do Rady Najwyższej Białoruskiej SRR XII kadencji[5] (od 19 września 1991 roku – Rady Najwyższej Republiki Białorusi) z Wołkowyskiego Miejskiego Okręgu Wyborczego Nr 248. Pełnił w niej funkcję członka Komisji ds. Edukacji, Kultury i Ochrony Dziedzictwa Historycznego. Był członkiem Opozycji BNF – frakcji parlamentarnej organizacji Białoruski Front Ludowy (Biełaruski Narodny Front) – o charakterze antykomunistycznym i niepodległościowym. Brał udział w opracowaniu i przyjęciu Deklaracji o Państwowej Suwerenności Białorusi, przygotowaniu projektów ustaw na nadzwyczajnej sesji Rady Najwyższej 24–25 sierpnia 1991 roku, w czasie której ogłoszono niepodległość Białorusi. Był współautorem szeregu projektów ustaw przygotowanych przez Opozycję BNF[2].

Uczestniczył w głodówce deputowanych Opozycji BNF 11–12 kwietnia 1995 roku w Sali Owalnej parlamentu, ogłoszonej na znak protestu przeciwko zainicjowanemu przez prezydenta Łukaszenkę referendum na temat wprowadzenia języka rosyjskiego jako drugiego języka państwowego, zmiany symboli państwowych Białorusi (biało-czerwono-białej flagi i herbu Pogoni) na symbole nawiązujące do radzieckich, integracji ekonomicznej z Federacją Rosyjską i prawie prezydenta do rozwiązywania parlamentu[6]. W nocy z 11 na 12 kwietnia został razem z innymi protestującymi wywleczony siłą z sali parlamentu przez zamaskowanych funkcjonariuszy wojska i służb specjalnych, pobity, wywieziony samochodem, a następnie wyrzucony na ulicy w centrum Mińska[7]. Jego kadencja w Radzie Najwyższej zakończyła się 9 stycznia 1996 roku[8].

Późniejsza działalność

[edytuj | edytuj kod]

W 2004 roku Mikałaj Aksamit pracował jako radca prawny centrum obrony praw człowieka „Asłona”[9] (według innego źródła kierował tą organizacją[10]). W czasie wyborów parlamentarnych w tym samym roku był mężem zaufania kandydującego do Izby Reprezentantów wołkowyskiego przedsiębiorcy Mikałaja Autuchowicza[9]. Po wyborach przez 15 dni prowadził protest głodowy przeciwko domniemanym fałszerstwom, w wyniku czego na krótko trafił do szpitala[11][b]. Po próbie zgłoszenia pikiety protestacyjnej w grudniu 2004 roku został pod fikcyjnym zarzutem zatrzymany przez milicję i skazany na 5 dni aresztu[9].

Mikałaj Aksamit przez długi czas nie był w stanie znaleźć pracy na Białorusi[12]. Wyjechał za granicę, gdzie kilka lat mieszkał i pracował. Pod jego nieobecność[13], 8 lutego 2009 roku mieszkanie Aksamita w Wołkowysku zostało przeszukane przez służby specjalne. W jego trakcie skonfiskowano mu m.in. dokumenty związane z jego działalnością parlamentarną i świadectwa deputackie. Przeciwko tym działaniom z oficjalnym protestem wystąpiła Rada Białoruskiej Republiki Ludowej[12]. Po pewnym czasie Aksamit wrócił na Białoruś, w 2017 roku mieszkał już w Wołkowysku[14].

Zmarł 28 stycznia 2024 roku w Wołkowysku[1]. Miał 69 lat.

Twórczość artystyczna i życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]
Rzeka Roś – jeden z motywów w malarstwie Mikałaja Aksamita

Mikałaj Aksamit mieszka razem z żoną Haliną Aksamit w Wołkowysku. Oboje zajmują się malarstwem. Mikałaj maluje obrazy w technice oleju na płótnie, a ich motywami są m.in. letnie i zimowe pejzaże, rzeki Niemen i Roś, samotne cerkwie itp. Jego żona Halina maluje portrety ludzi i wizerunki zwierząt w technice akwareli[14]. Ich prace były prezentowane m.in. na wystawach w 2017 roku w Wołkowyskim Muzeum Wojskowo-Historycznym im. Piotra Bagrationa[14][15].

Poglądy i oceny

[edytuj | edytuj kod]

Mikałaj Aksamit uważał, że demokracja na Białorusi poniosła porażkę m.in. w wyniku działań rosyjskich służb specjalnych. Jego zdaniem możliwe jest powstanie szerokiego ruchu społecznego na rzecz zmian w sytuacji, gdy w kraju dojdzie do pogorszenia sytuacji ekonomicznej[16]. Zdaniem Aksamita wybory parlamentarne w 2004 roku zostały sfałszowane. Ich przebieg określił mianem cynizmu przypominającego czasy stalinowskie[10]. W okresie po wyborach prezydenckich w 2006 roku i protestach, które miały wówczas miejsce, Aksamit bardzo cenił opozycyjnego kandydata na prezydenta Alaksandra Milinkiewicza. Jego zdaniem był to człowiek, który mógłby stanąć na czele zmian, a wyrażane o nim negatywne opinie wynikają z zazdrości liderów innych partii opozycyjnych[16]. Alaksandra Łukaszenkę Aksamit uważa za słabego człowieka i polityka[17].

Przewodnicząca Rady Białoruskiej Republiki Ludowej Iwonka Surwiłła podkreśliła wkład Aksamita w uzyskanie niepodległości Białorusi. Zwróciła uwagę, że w innym kraju taki człowiek miałby szacunek państwa – na Białorusi, co znamienne, Mikałaj Aksamit już kilka lat nie może znaleźć pracy[12]. W 2010 roku Zianon Pazniak opisał w swoich wspomnieniach Aksamita z początku lat 90. następująco:

zawsze spokojny i zrównoważony, dobrze władał logiczną argumentacją, lubił opierać się na faktach, był skromnym człowiekiem i bojownikiem. Nie mówił wiele, nigdy nie podnosił głosu, ale dobrze znał wspólną pozycję i trzymał się jej, nie ustępując[3].

Odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]
  1. Zapis według oficjalnego wariantu języka białoruskiego. Alternatywne formy zapisu:
    • według tzw. wariantu klasycznego (taraszkiewicy): Мікалай Уладзімеравіч Аксаміт (czyt. Mikałaj Uładzimierawicz Aksamit);
    • występuje także jako Mikoła Aksamit (biał. Мікола Аксаміт).
  2. W tym czasie protest głodowy w Wołkowysku prowadziły także inne osoby: Andrej Szantarowicz – redaktor naczelny miejscowego niezależnego czasopisma oraz Swiatłana Chasanawa – pracownica firmy Mikałaja Autuchowicza. Głodówkę rozważał też sam Autuchowicz.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Памёр дэпутат Незалежнасьці Мікалай Аксаміт. svaboda.org. [dostęp 2024-01-28]. (biał.).
  2. a b c Навумчык 2010 ↓, s. 217
  3. a b Пазьняк 2010 ↓, s. 271–272
  4. Василий Семашко: Хроники конца света. Самый глубокий бункер Беларуси: не ищите его на карте. naviny.by, 2012-12-20. [dostęp 2018-11-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-19)]. (ros.).
  5. Н. Дементей: Постановление Верховного Совета Республики Беларусь от 16 мая 1990 г. №5-XII. pravo.levonevsky.org, 1990-05-16. [dostęp 2018-06-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-30)]. (ros.).
  6. Навумчык 2010 ↓, s. 218
  7. Сяргей Навумчык: Зьбіцьцё дэпутатаў БНФ: хроніка, фота, відэа. Radio Swaboda, 2010-04-09. [dostęp 2018-06-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-08)]. (biał.).
  8. С. Шарецкий: Постановление Верховного Совета Республики Беларусь от 9 января 1996 г. №4-XIII. pravo.levonevsky.org, 1996-01-09. [dostęp 2018-06-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-13)]. (ros.).
  9. a b c 7 декабря в Волковыске (Гродненская область) был задержан юрисконсульт правозащитного центра "Аслона" Николай Аксамит, который являлся доверенным лицом кандидата в депутаты, местного предпринимателя Николая Автуховича. Centrum Obrony Praw Człowieka „Wiosna”, 2004-12-14. [dostęp 2018-11-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-18)]. (ros.).
  10. a b Сяргей Астраўцоў: У Ваўкавыску галадаюць Мікалай Аксаміт і Андрэй Шантаровіч. Radio „Swaboda”, 2004-10-28. [dostęp 2018-11-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-19)]. (biał.).
  11. Валер Каліноўскі: На 15-ы дзень галадоўкі Мікола Аксаміт быў шпіталізаваны і спыняе галадоўку, але іншыя галадаюць далей. Radio „Swaboda”, 2004-11-04. [dostęp 2018-11-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-19)]. (biał.).
  12. a b c Івонка Сурвілла: Заява Рады БНР аб ператрусе ў былога дэпутата парлямэнцкай Апазыцыі БНФ Мікалая Аксаміта. Rada Białoruskiej Republiki Ludowej, 2009-02-09. [dostęp 2018-11-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-19)]. (biał.).
  13. Дмитрий Сергейчик: Волковысским предпринимателям могут «пришить» дело о взрыве в Минске. naviny.by, 2009-02-09. [dostęp 2018-11-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-19)]. (ros.).
  14. a b c "Всё вместе". Wołkowyskie Muzeum Wojskowo-Historyczne im. Piotra Bagrationa, 2017-12-15. [dostęp 2018-11-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-19)]. (ros.).
  15. Биеннале волковысских художников. Wołkowyskie Muzeum Wojskowo-Historyczne im. Piotra Bagrationa, 2017-07-15. [dostęp 2018-11-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-18)]. (ros.).
  16. a b Як ствараўся Народны Фронт. Radio Poland, 2007-10-26. [dostęp 2018-06-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-01)]. (biał.).
  17. Мікалай Аксаміт: Лукашэнка - слабак. Karta'97, 2016-05-14. [dostęp 2018-11-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-18)]. (biał.).
  18. Siarhiej Nawumczyk: Алексіевіч, Пазьняк, Вольскі, Эрыксан, Белавус. Хто яшчэ ўзнагароджаны мэдалём у гонар БНР-100. svaboda.org, 27 marca 2019. [dostęp 2024-08-25]. (biał.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]