Modernistyczne osiedle na Niebuszewie-Bolinku

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Modernistyczne osiedle
Ilustracja
Widok na osiedle od strony zachodniej
Państwo

 Polska

Województwo

 zachodniopomorskie

Miasto

Szczecin

Dzielnica

Śródmieście, osiedle adm. Niebuszewo-Bolinko

Data budowy

1928–1936

Architekt

Gustav Gauss

Położenie na mapie Szczecina
Mapa konturowa Szczecina, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Modernistyczne osiedle”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko lewej krawiędzi u góry znajduje się punkt z opisem „Modernistyczne osiedle”
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego
Mapa konturowa województwa zachodniopomorskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Modernistyczne osiedle”
Ziemia53°26′52,4″N 14°32′51,0″E/53,447900 14,547500
Multimedia w Wikimedia Commons
Przelot nad osiedlem

Modernistyczne osiedle na Niebuszewie-Bolinku – osiedle mieszkaniowe o powierzchni ok. 10 ha, wybudowane w latach 1926–1936 na obszarze dzisiejszego osiedla administracyjnego Niebuszewo-Bolinko w Szczecinie.

Historia[edytuj | edytuj kod]

W 1911 r. szczeciński magistrat nabył drogą kupna grunty położone w granicach dzisiejszych ulic: Niemcewicza, Krasińskiego, Orzeszkowej i Kołłątaja. W 1917 r. założono przedsiębiorstwo Stettiner Gemeinnützige Baugesellschaft[a], któremu powierzono zadanie wzniesienia na zakupionych terenach osiedla spółdzielczego dla średniozamożnych rodzin. W 1921 r. do prac nad projektowaniem układu urbanistycznego i bloków mieszkalnych przystąpili szczecińscy przedstawiciele modernizmu – architekci Adolph Thesmacher i Gustav Gauss. Zaprojektowali oni kwartały z podwórzami wypełnionymi zielenią. Pierwsze kwartały wzniesiono w latach 1926–1927 wraz z dworcem kolejowym Szczecin Niebuszewo. Kolejnych dziewięć (I–IX) kwartałów zbudowano w latach 1928–1930, a ostatni (X) w latach 1935–1936[1].

W czasie II wojny światowej częściowemu zniszczeniu uległy bloki przy dzisiejszych ul. Boguchwały 15-16[2][3], przy ul. Asnyka 9 i Kołłątaja 10[4][5] oraz przy ul. Kadłubka 21-23[6]. Bloki przy ul. Asnyka 9 i Kołłątaja 10 odbudowano w uproszczonej formie: usunięto balkony, zamurowano wnęki balkonowe i wstawiono w nich okna[7][8][5][9].

Podział na kwartały[edytuj | edytuj kod]

W klasyfikacji Archiwum MKZ Szczecin uwzględniono 10 kwartałów oznaczonych cyframi rzymskimi z zakresu I-X[1]. Z nieznanych powodów nie uwzględniono najstarszych kwartałów, w tym kwartału przy dworcu Szczecin Niebuszewo zbudowanego w latach 1926–1927[10].

Kwartały przy dworcu Niebuszewo

3- i 4-kondygnacyjne bloki ze stromymi dachami, opaskami wokół otworów okiennych i gzymsami dzielącymi elewacje. Wskutek termomodernizacji fasad niektóre bloki utraciły oryginalny detal architektoniczny na rzecz styropianowych imitacji lub wręcz symbolicznego zaznaczenia miejsca po nim innym kolorem farby[11][12]. Bloki przy ul. Orzeszkowej i Kołłątaja wyróżniają się parterami obłożonymi w całości klinkierem i łukowatymi otworami okiennymi.

  • Fragment przydworcowych kwartałów przed modernizacją, 2010 r.
    Fragment przydworcowych kwartałów przed modernizacją, 2010 r.
  • Boguchwały 10-12/Orzeszkowej 20
    Boguchwały 10-12/Orzeszkowej 20
  • Boguchwały 9
    Boguchwały 9
  • Orzeszkowej 22-25
    Orzeszkowej 22-25
  • Kołłątaja 10-14a
    Kołłątaja 10-14a
Kwartał I

Granice: ul. Niemcewicza, Naruszewicza i Długosza[1]. Wzdłuż ulicy Długosza zbudowano blok o fasadzie równoległej do ulicy. Wzdłuż ulicy Naruszewicza fasadę bloku przełamano charakterystyczną trójkątną wnęką z ogródkiem. Od strony ulicy Niemcewicza blok odsunięto od ulicy, tworząc przed nim rozległy ogródek. Narożnik Niemcewicza i Długosza tworzą starsze kamienice. Bloki 5-piętrowe, ostatnia kondygnacja ukryta w spadzistym dachu krytym dachówką ceramiczną. Największy z bloków, na narożniku Długosza i Naruszewicza, z przestrzeniami międzyokiennymi wykończonymi ryflowanym tynkiem i fasadą zróżnicowaną ryzalitami z wąskimi oknami klatki schodowej[13]. Po remoncie elewacji otrzymał barwy jasnożółto-szare.

  • Blok główny, po lewej Długosza 14-17, po prawej Naruszewicza 7-8
    Blok główny, po lewej Długosza 14-17, po prawej Naruszewicza 7-8
  • Blok Naruszewicza 2, dalej Naruszewicza 3-6
    Blok Naruszewicza 2, dalej Naruszewicza 3-6
  • Blok Naruszewicza 1
    Blok Naruszewicza 1
  • Widok ogólny, na pierwszym planie blok Niemcewicza 40
    Widok ogólny, na pierwszym planie blok Niemcewicza 40
Kwartał II

Granice: ul. Naruszewicza, Krasińskiego, Karpińskiego i Heleny[1]. Kwartał zabudowany dwuczęściowym blokiem. Część południowa, zbudowana na planie litery U, przylega do ulic Naruszewicza, Krasińskiego i Heleny. Część północna, zbudowana na planie litery T, znajduje się między ulicami Krasińskiego, Karpińskiego i Heleny. Od strony ulic Krasińskiego i Heleny do bloku przylegają ogródki. Modernistyczne bloki zbudowano w tym kwartale jako uzupełnienie pierzei kamienic przy narożniku Krasińskiego i Niemcewicza. Bloki 5-piętrowe, ostatnia kondygnacja ukryta w spadzistym dachu krytym dachówką ceramiczną. Przestrzenie międzyokienne wykończone ryflowanym tynkiem i fasadą zróżnicowaną ryzalitami z wąskimi oknami klatki schodowej. Po remoncie elewacji otrzymały barwy jasnożółto-szare[14].

  • Heleny 12-16
    Heleny 12-16
  • Heleny 17-24 / Naruszewicza 17-18
    Heleny 17-24 / Naruszewicza 17-18
Kwartały III i IV

Granice: ul. Naruszewicza, Heleny, podwórko między ulicami Heleny i Reja[1]. Kwartał III to monolityczny blok przypisany do ul. Heleny 1-5. Kwartał IV to właściwie zespół 5 mniejszych bloków różniących się wystrojem elewacji. Blok przy ul. Reja 21 czteroosiowy z klinkierowym portalem. Blok przy ul. Reja 22 siedmioosiowy, ze środkowym ryzalitem udekorowanym klinkierowymi wzorami[15]. Blok przy ul. Reja 23 8-osiowy, ze środkowym dwuosiowym ryzalitem obłożonym w całości klinkierem[16]. Blok przy ul. Reja 24 nie odróżnia się od bloku nr 22[15][17]. Podobnie blok nr 25 jest powtórzeniem (lustrzanym odbiciem) projektu bloku nr 22.

  • Kwartał III: Heleny 1-5
    Kwartał III: Heleny 1-5
  • Kwartał IV: Reja 21-25
    Kwartał IV: Reja 21-25
  • Reja 21
    Reja 21
  • Reja 22
    Reja 22
  • Reja 23
    Reja 23
  • Reja 24
    Reja 24
Kwartały V i VI

Granice: ul. Karpińskiego, Heleny, podwórko między ulicami Heleny i Reja[1]. Kwartał V to monolityczny blok przypisany do ul. Heleny 6-11. Kwartał VI to właściwie zespół 5 mniejszych bloków różniących się wystrojem elewacji. Blok Reja 15 o dwóch czteroosiowych elewacjach. Bloki Reja 16, 17, 18 i 19 wyróżniają się 5-osiową elewacją, przy czym środkowa oś z oknami klatki schodowej umieszczona została w klinkierowym ryzalicie[18]. W skrajnych osiach przestrzenie między oknami ozdobione cegłą klinkierową (w blokach nr 16 i 17 cegłę w czasie remontów zastąpiono płytkami klinkierowymi)[19].

  • Kwartał V: Heleny 6-11
    Kwartał V: Heleny 6-11
  • Kwartał VI: Reja 15-20
    Kwartał VI: Reja 15-20
Kwartał VII

Granice: ul. Krasińskiego, Orzeszkowej i Karpińskiego[1]. Od strony ulic Krasińskiego i Karpińskiego blok zabudowy zbudowany w przybliżeniu na planie litery V. Od strony ulicy Orzeszkowej krótki, wolnostojący, 2-klatkowy blok[20].

  • Orzeszkowej 2-3
    Orzeszkowej 2-3
  • Krasińskiego 20-25
    Krasińskiego 20-25
  • Orzeszkowej 4-9 (widok od Karpińskiego)
    Orzeszkowej 4-9 (widok od Karpińskiego)
Kwartał VIII

Granice: ul. Reja, Orzeszkowej, Rodziewiczówny, Ejsmonda, Naruszewicza i Kołłątaja[1]. Największy zespół bloków na całym osiedlu. Od strony ulicy Reja zabudowa równoległa do ulicy z charakterystycznym, cofniętym segmentem bloku z przejazdem bramnym ulicy Rodziewiczówny[21]. Wzdłuż ulicy Rodziewiczówny blok równoległy do ulicy, cechujący się przestrzeniami międzyokiennymi ozdobionymi ryflowanym tynkiem i ryzalitami wykończonymi klinkierem. Od strony ulicy Orzeszkowej krótki, 3-klatkowy blok wolnostojący o klinkierowych ryzalitach klatek schodowych.

  • Reja 1-4
    Reja 1-4
  • Reja 5-8
    Reja 5-8
  • Reja 9-13
    Reja 9-13
  • Rodziewiczówny 1-6
    Rodziewiczówny 1-6
  • Orzeszkowej 12-14
    Orzeszkowej 12-14
Kwartał IX

Granice: ul. Rodziewiczówny, Ejsmonda, Naruszewicza, Kołłątaja[1]. Kwartał tworzą bloki o fasadach równoległych do ulic. Od strony ulicy Rodziewiczówny kwartał otwiera się na dziedziniec. Bloki w tym kwartale wyróżniają się klinkierowymi ryzalitami klatek schodowych i klinkierową dekoracją niektórych przestrzeni między oknami poszczególnych pięter.

  • Rodziewiczówny 7-8
    Rodziewiczówny 7-8
  • Ejsmonda 1-4
    Ejsmonda 1-4
  • Naruszewicza 11-15a
    Naruszewicza 11-15a
  • Kołłątaja 15-19
    Kołłątaja 15-19
Kwartał X

Powstał jako ostatni w latach 1935–1936; granice: Długosza, Naruszewicza, Kołłątaja i Niemcewicza[1]. Modernistyczne bloki od ulic Długosza i Naruszewicza mają tu charakter obiektów dopełniających starszą zabudowę kamieniczną. Od strony ulicy Długosza 3-klatkowy blok z fasadą ozdobioną między oknami ryflowanym tynkiem. Od strony ulicy Naruszewicza trzy podobne do siebie, czteroosiowe bloki o prostych elewacjach.

  • Długosza 11-13
    Długosza 11-13
  • Naruszewicza 9, 10a i 10b
    Naruszewicza 9, 10a i 10b
  • Naruszewicza 10a
    Naruszewicza 10a
  • Naruszewicza 10b
    Naruszewicza 10b

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Dosł. Szczecińskie Społeczne Przedsiębiorstwo Budowlane.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h i j Małgorzata Gwiazdowska, Rozwój modernizmu w Szczecinie w latach 1907–1939 oraz jego ochrona konserwatorska [online] (pol.).
  2. ↑ Niebuszewo – ul. Wincentego Kadłubka, widok na kamienice przy ul. Boguchwały – sedina.pl [online], sedina.pl [dostęp 2023-03-13].
  3. ↑ Niebuszewo – ul. Boguchwały 16, od podwórza – sedina.pl [online], sedina.pl [dostęp 2023-03-13].
  4. ↑ Niebuszewo – ul. Adama Asnyka 9 – sedina.pl [online], sedina.pl [dostęp 2023-03-13].
  5. ↑ a b Niebuszewo – widok z ul. Kołłątaja na ul. Kadłubka 1951 r. – sedina.pl [online], sedina.pl [dostęp 2023-03-13].
  6. ↑ Niebuszewo – ul. Wincentego Kadłubka, w głębi kamienice przy ul. Boguchwały – sedina.pl [online], sedina.pl [dostęp 2023-03-13].
  7. ↑ Niebuszewo – ul. Adama Asnyka 9 – sedina.pl [online], sedina.pl [dostęp 2023-03-13].
  8. ↑ Asnyka 9 [online], Google Maps [dostęp 2023-03-13] (pol.).
  9. ↑ Kołłątaja 10 [online], Google Maps [dostęp 2023-03-13] (pol.).
  10. ↑ Encyklopedia: Pętla tramwajowo-autobusowa Dworzec Niebuszewo [online], Serwis KOMIS [dostęp 2023-04-21] (pol.).
  11. ↑ Boguchwały 7 (2011) [online], Google Maps [dostęp 2023-03-18] (pol.).
  12. ↑ Boguchwały 7 (2019) [online], Google Maps [dostęp 2023-03-18] (pol.).
  13. ↑ Naruszewicza 6 [online], Google Maps [dostęp 2023-03-18] (pol.).
  14. ↑ Szczecin – Heleny 12-24 – zdjęcia, mapa [online], fotopolska.eu [dostęp 2023-03-18].
  15. ↑ a b Szczecin – Reja 22 – zdjęcia, mapa [online], fotopolska.eu [dostęp 2023-03-18].
  16. ↑ Szczecin – Reja 23 – zdjęcia, mapa [online], fotopolska.eu [dostęp 2023-03-18].
  17. ↑ Szczecin – Reja 24 – zdjęcia, mapa [online], fotopolska.eu [dostęp 2023-03-18].
  18. ↑ Szczecin – Ulica Reja Mikołaja – stare zdjęcia, mapa [online], fotopolska.eu [dostęp 2023-03-18].
  19. ↑ Szczecin – Reja 16 – zdjęcia, mapa [online], fotopolska.eu [dostęp 2023-03-18] (pol.).
  20. ↑ Szczecin – Orzeszkowej 2-3 – zdjęcia, mapa [online], fotopolska.eu [dostęp 2023-03-18].
  21. ↑ Szczecin – Ulica Rodziewiczówny Marii – zdjęcia, mapa [online], fotopolska.eu [dostęp 2023-03-18].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Modernistyczne_osiedle_na_Niebuszewie-Bolinku&oldid=72667110”