Szykoń madej
| Molops piceus | |||||
| (Panzer, 1793) | |||||
.png)
| |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Gromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina | |||||
| Nadplemię | |||||
| Plemię | |||||
| Podplemię | |||||
| Rodzaj | |||||
| Podrodzaj |
Molops (Molops) | ||||
| Gatunek |
szykoń madej | ||||
| |||||
Szykoń madej[1] (Molops piceus) – gatunek chrząszcza z rodziny biegaczowatych i podrodziny dzierowatych.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1790 roku przez Gustafa von Paykulla pod nazwą Carabus madidus[2]. Niezależnie został opisany w 1792 roku przez Johana Christiana Fabriciusa pod nazwą Carabus terricola[3] oraz w 1793 roku przez Georga W.F. Panzera pod nazwą Scarites piceus[4] i to ten ostatni epitet uznaje się za ważny[5][6].
W obrębie tego gatunku wyróżnia się 9 podgatunków[6][5]:
- Molops piceus anatolicus Mlynář, 1977
- Molops piceus balcanicus Mlynář, 1977
- Molops piceus bulgaricus Mařan, 1938
- Molops piceus byzantinus Apfelbeck, 1902
- Molops piceus mehadiemis Müller, 1918
- Molops piceus orthogonius Chaudoir, 1868
- Molops piceus osogovensis Guéorguiev, 1997
- Molops piceus piceus Panzer, 1793
- Molops piceus salyensis Jeannel, 1942
- Molops piceus tridentinus Müller, 1918
Autorzy niewyróżniający Molops austriacus w randze odrębnego gatunku, włączają również w skład omawianego taksonu trzy kolejne podgatunki[5]:
- Molops piceus austriacus Ganglbauer, 1889
- Molops piceus longulus Müller, 1918
- Molops piceus mostarensis Apfelbeck, 1904
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Chrząszcz o ciele długości od 9 do 14 mm[7][8]. Ubarwienie ma lśniąco czarne do smoliście brunatnego, zazwyczaj z brązowoczerwonymi, rzadko z czarnymi czułkami, głaszczkami i odnóżami[9][1]. Szeroka, u samca tak szeroka jak podstawa pokryw głowa[8][9] dysponuje masywnymi żuwaczkami[1], u samca o regularnie łukowato zakrzywionych krawędziach zewnętrznych[8]. Boczne krawędzie nadustka są równomiernie ponad nasadami czułków zakrzywione i bardziej niż u M. ovipennis spłaszczone[7][8]. Przedplecze jest słabiej niż u M. ovipennis poprzeczne, silniej niż u M. striolatus ku tyłowi zwężone, o krawędzi tylnej węższej niż krawędź przednia[7][8], a krawędziach bocznych wyraźnie przed dużymi, niemal prostokątnymi kątami tylnymi zafalowanych[9][7][8], bardziej niż u M. striolatus wypukłych[7]. Pokrywy mają bardziej niż u M. ovipennis wypukłe w zarysie krawędzie boczne, międzyrzędy ósmy i dziewiąty pośrodku niezwężone mocno i razem tak szerokie jak siódmy, a wierzchołki ścięte u samca i zafalowane przed szwem u samicy[8][9]. Skrzydła tylnej pary są uwstecznione[9]. Genitalia samca cechują się płatem środkowym edeagusa o nieco zakrzywionym[8], szerszym i krótszym niż u M. austriacus wierzchołku[9].
Ekologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]
Owad rozmieszczony od nizin po góry[9][7], przy czym na wyżynach i w górach częsty, natomiast na nizinach zwykle rzadki. Zasiedla cieniste lasy, gdzie bytuje w ściółce, butwiejących pniakach, pod kłodami i kamieniami[10]. Zarówno larwy, jak i postacie dorosłe są drapieżnikami polującymi na bezkręgowce[7][1]. Samice wykazują troskę rodzicielską o potomstwo, strzegąc jaj aż do wylęgu larw[9].
Gatunek palearktyczny. Podgatunek nominatywny znany jest z Francji, Belgii, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Liechtensteinu, Austrii, Włoch, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Ukrainy, Mołdawii, Chorwacji oraz Bośni i Hercegowiny[5][11]. M. p. tridentinus stwierdzony został we Włoszech i Słowenii[12][5]. M. p. mehadiensis i M. p. orthogonius są endemitami Rumunii[13][14][5]. M. p. balcanicus podawany jest z Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Albanii i Macedonii Północnej[15][5]. M. p. bulgaricus i M. p. osogovensis notowane są z Macedonii Północnej i Bułgarii[16][17][5]. M. p. byzanticus znany jest z Bułgarii i Turcji[18][5]. M. p. anatolicus jest endemitem anatolijskiej części Turcji[5][19].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Molops piceus – Szykoń madej. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2024-02-18].
- ↑ G. Paykull: Monographia Caraborum Sueciae. Upsala: J.Edman, 1790.
- ↑ J.C. Fabricius: Entomologia systematica emendata et aucta, secundum classes, ordines, genera, species adiectis synonimis, locis, observationibus, descriptionibus. Tomus I. Pars I. Hafniae: Proft, 1792.
- ↑ G.W.F. Panzer: Faunae Insectorum Germanicae initia; oder Deutschlands Insecten. Heft 11. Nürnberg: Felsecker, 1793.
- ↑ a b c d e f g h i j Y. Bousquet, Pterostichini, [w:] Ivan Löbl, Aleš Smetana (red.), Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume I. Archostemata - Myxophaga - Adephaga, Stenstrup, Denmark: Apollo Books, 2003, s. 469-470, ISBN 87-88757-73-0.
- ↑ a b Wolfgang Lorenz, Molops piceus (Panzer, 1793), O. Bánki i inni red. [online], Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021 [dostęp 2024-02-18].
- ↑ a b c d e f g Jürgen Trautner, Kartin Geigenmüller: Tiger Beetles, Ground Beetles. Ilustrated Key to the Cicindellidae and Carabidae of Europe. Josef Margraf, 1987, s. 40-47, 61-69, 273-275.
- ↑ a b c d e f g h Von Arved Lompe: Gattung Molops Bonelli, 1810 - mitteleuropäische Arten. [w:] Käfer Europas [on-line]. 2021. [dostęp 2024-02-18].
- ↑ a b c d e f g h Karel Hůrka: Carabidae of the Czech and Slovak Republics. Zlin: Kabourek, 1996, s. 36-44, 248, 290.
- ↑ Bolesław Burakowski, Maciej Mroczkowski, Janina Stefańska, Chrząszcze – Coleoptera. Biegaczowate – Carabidae, część 2, „Katalog Fauny Polski”, 3, 13, Warszawa: Instytut Zoologiczny Polskiej Akademii Nauk, 1974.
- ↑ Wolfgang Lorenz, Molops piceus piceus (Panzer, 1793), O. Bánki i inni red. [online], Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021 [dostęp 2024-02-18].
- ↑ Wolfgang Lorenz, Molops piceus tridentinus G.Müller, 1918, O. Bánki i inni red. [online], Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021 [dostęp 2024-02-18].
- ↑ Wolfgang Lorenz, Molops piceus mehadiensis G.Müller, 1918, O. Bánki i inni red. [online], Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021 [dostęp 2024-02-18].
- ↑ Wolfgang Lorenz, Molops piceus orthogonius Chaudoir, 1868, O. Bánki i inni red. [online], Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021 [dostęp 2024-02-18].
- ↑ Wolfgang Lorenz, Molops piceus balcanicus Mlynar, 1977, O. Bánki i inni red. [online], Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021 [dostęp 2024-02-18].
- ↑ Wolfgang Lorenz, Molops piceus bulgaricus Maran, 1938, O. Bánki i inni red. [online], Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021 [dostęp 2024-02-18].
- ↑ Wolfgang Lorenz, Molops piceus osogovensis B.V. Gueorguiev, 1997, O. Bánki i inni red. [online], Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021 [dostęp 2024-02-18].
- ↑ Wolfgang Lorenz, Molops piceus byzantinus Apfelbeck, 1902, O. Bánki i inni red. [online], Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021 [dostęp 2024-02-18].
- ↑ Wolfgang Lorenz, Molops piceus anatolicus Mlynar, 1977, O. Bánki i inni red. [online], Catalogue of Life Checklist, 29 lipca 2021 [dostęp 2024-02-18].