Nałanek wołyniak
| Anisoplia agricola | |||
| (Poda, 1761) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Podplemię | |||
| Rodzaj | |||
| Podrodzaj |
Anisoplia s.str. | ||
| Gatunek |
nałanek wołyniak | ||
| Synonimy | |||
| |||
Nałanek wołyniak[1], nałanek krzyżowiec[2], giełzyk[2] (Anisoplia agricola) – gatunek chrząszcza z rodziny poświętnikowatych i podrodziny rutelowatych. Zamieszkuje palearktyczną Eurazję.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1761 roku przez Nikolausa Podę von Neuhausa pod nazwą Scarabaeus agricola. Stanowi gatunek typowy rodzaju Anisoplia[3].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Chrząszcz o owalnym w zarysie ciele długości od 10,5 do 13,5 mm, masywniej zbudowanym niż u nałanka zbożowego i A. villosa. Głowa i przedplecze są czarne ze słabym połyskiem metalicznym, całe porośnięte gęstymi, stosunkowo długimi włoskami. Pokrywy są żółtobrunatne do czerwonobrunatnych z czarnym wzorem w postaci plam lub pasków albo całkowicie czarne. Punktowanie rzędów i międzyrzędów przechodzi w słabo zaznaczone poprzeczne zmarszczki. Na pokrywach występuje krótkie i rzadkie owłosienie, tylko przy tarczce dłuższe i gęstsze. Obie płcie mają boczną krawędź pokrywy z żeberkowatym zgrubieniem poniżej guza barkowego słabo wykształconym lub całkiem zanikłym. Całe pygidium obrośnięte jest dość długimi, gęsto rozmieszczonymi włoskami. Odnóża mają stosunkowo tęgie golenie. Przednia para stóp u obu płci jest krótka i gruba, natomiast dymorfizm płciowy wyraża się w budowie pazurków. Spodnią stronę ciała porasta gęste owłosienie[4].
Ekologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]
Owad rozmieszczony głównie w strefie lasostepów, zasiedlający czarnoziemy i gleby gliniaste. Aktywne osobniki dorosłe spotyka się latem[5][4]. Żerują na głównie niedojrzałych ziarnach traw, w tym zbóż[4]. Cykl rozwojowy zajmuje przeciętnie dwa lata[5][4]. Pędraki żyją w glebie, żerując na korzeniach traw i roślin zielnych[5].
Gatunek palearktyczny, znany z Austrii, Szwecji, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji, europejskiej i syberyjskiej części Rosji, europejskiej i anatolijskiej części Turcji, Armenii, Kazachstanu, Kirgistanu i Mongolii[3][5]. W Polsce jest notowany bardzo rzadko i tylko w południowej części kraju[5]. Na „Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce” umieszczony został jako gatunek zagrożony wyginięciem (EN)[6]. Na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej” również umieszczony jest jako gatunek zagrożony wymarciem (EN)[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Roman Kuntze. Krytyczny przegląd szkodników z rzędu chrząszczy zarejestrowanych w Polsce w latach 1919—1933. „Rocznik Ochrony Roślin”. 3 (2), 1936. Warszawa.
- ↑ a b Leopold Wajgiel: Szkodniki naszych pól, ogrodów i lasów, sprzętów domowych i t.d. ze szczególnym uwzględnieniem szkodliwych owadów. Lwów: Księgarnia Seyfartha i Czajkowskiego, 1875, s. 58-59.
- ↑ a b Ivan Löbl, Aleš Smetana (red.), Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume 3. Scarabaeoidea – Scirtoidea – Dascilloidea – Buprestoidea – Byrrhoidea, Stenstrup: Apollo Books, 2006, s. 251-254, ISBN 87-88757-59-5.
- ↑ a b c d Zdzisława Stebnicka: Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 28b Żukowate – Scarabaeidae grupa podrodzin: Scarabaeidae pleurosticti. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1978, s. 16-21.
- ↑ a b c d e B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska: Chrząszcze – Coleoptera. Scarabaeoidea, Dascilloidea, Byrrhoidea i Parnoidea. 1983, seria: Katalog Fauny Polski t. XXIII z. 9.
- ↑ Jerzy Pawłowski, Daniel Kubisz, Mieczysław Mazur: Coleoptera. Chrząszcze. W: Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Zbigniew Głowaciński, Małgorzata Makomaska-Juchiewicz, Grażyna Połczyńska-Konior (red.). Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk (PAN), 2002, s. 88-110. ISBN 83-901236-8-1.
- ↑ Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates.. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.