Nałanek wołyniak

Nałanek wołyniak
	Anisoplia agricola
	(Poda, 1761)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	chrząszcze
Podrząd	chrząszcze wielożerne
Nadrodzina	żuki
Rodzina	poświętnikowate
Podrodzina	rutelowate
Plemię	Anomalini
Podplemię	Anisopliina
Rodzaj	Anisoplia
Podrodzaj	Anisoplia s.str.
Gatunek	nałanek wołyniak
Synonimy
	Scarabaeus agricola Poda von Neuhaus, 1761; Scarabaeus cyathiger Scopoli, 1763; Scarabaeus cyathigera Scopoli, 1763; Melolontha crucifera Herbst, 1790; Anisoplia aetolica Apfelbeck, 1909; Anisoplia conjuncta Schilsky, 1888; Anisoplia deleta Schilsky, 1888;
	Scarabaeus agricola Poda von Neuhaus, 1761; Scarabaeus cyathiger Scopoli, 1763; Scarabaeus cyathigera Scopoli, 1763; Melolontha crucifera Herbst, 1790; Anisoplia aetolica Apfelbeck, 1909; Anisoplia conjuncta Schilsky, 1888; Anisoplia deleta Schilsky, 1888;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Nałanek wołyniak^[1], nałanek krzyżowiec^[2], giełzyk^[2] (Anisoplia agricola) – gatunek chrząszcza z rodziny poświętnikowatych i podrodziny rutelowatych. Zamieszkuje palearktyczną Eurazję.

Taksonomia

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1761 roku przez Nikolausa Podę von Neuhausa pod nazwą Scarabaeus agricola. Stanowi gatunek typowy rodzaju Anisoplia^[3].

Morfologia

Chrząszcz o owalnym w zarysie ciele długości od 10,5 do 13,5 mm, masywniej zbudowanym niż u nałanka zbożowego i A. villosa. Głowa i przedplecze są czarne ze słabym połyskiem metalicznym, całe porośnięte gęstymi, stosunkowo długimi włoskami. Pokrywy są żółtobrunatne do czerwonobrunatnych z czarnym wzorem w postaci plam lub pasków albo całkowicie czarne. Punktowanie rzędów i międzyrzędów przechodzi w słabo zaznaczone poprzeczne zmarszczki. Na pokrywach występuje krótkie i rzadkie owłosienie, tylko przy tarczce dłuższe i gęstsze. Obie płcie mają boczną krawędź pokrywy z żeberkowatym zgrubieniem poniżej guza barkowego słabo wykształconym lub całkiem zanikłym. Całe pygidium obrośnięte jest dość długimi, gęsto rozmieszczonymi włoskami. Odnóża mają stosunkowo tęgie golenie. Przednia para stóp u obu płci jest krótka i gruba, natomiast dymorfizm płciowy wyraża się w budowie pazurków. Spodnią stronę ciała porasta gęste owłosienie^[4].

Ekologia i występowanie

Owad rozmieszczony głównie w strefie lasostepów, zasiedlający czarnoziemy i gleby gliniaste. Aktywne osobniki dorosłe spotyka się latem^[5]^[4]. Żerują na głównie niedojrzałych ziarnach traw, w tym zbóż^[4]. Cykl rozwojowy zajmuje przeciętnie dwa lata^[5]^[4]. Pędraki żyją w glebie, żerując na korzeniach traw i roślin zielnych^[5].

Gatunek palearktyczny, znany z Austrii, Szwecji, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji, europejskiej i syberyjskiej części Rosji, europejskiej i anatolijskiej części Turcji, Armenii, Kazachstanu, Kirgistanu i Mongolii^[3]^[5]. W Polsce jest notowany bardzo rzadko i tylko w południowej części kraju^[5]. Na „Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce” umieszczony został jako gatunek zagrożony wyginięciem (EN)^[6]. Na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej” również umieszczony jest jako gatunek zagrożony wymarciem (EN)^[7].

Przypisy

↑ Roman Kuntze. Krytyczny przegląd szkodników z rzędu chrząszczy zarejestrowanych w Polsce w latach 1919—1933. „Rocznik Ochrony Roślin”. 3 (2), 1936. Warszawa.
↑ ^a ^b Leopold Wajgiel: Szkodniki naszych pól, ogrodów i lasów, sprzętów domowych i t.d. ze szczególnym uwzględnieniem szkodliwych owadów. Lwów: Księgarnia Seyfartha i Czajkowskiego, 1875, s. 58-59.
↑ ^a ^b IvanI. Löbl IvanI., AlešA. Smetana AlešA. (red.), Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume 3. Scarabaeoidea – Scirtoidea – Dascilloidea – Buprestoidea – Byrrhoidea, Stenstrup: Apollo Books, 2006, s. 251-254, ISBN 87-88757-59-5 .
↑ ^a ^b ^c ^d Zdzisława Stebnicka: Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 28b Żukowate – Scarabaeidae grupa podrodzin: Scarabaeidae pleurosticti. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1978, s. 16-21.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska: Chrząszcze – Coleoptera. Scarabaeoidea, Dascilloidea, Byrrhoidea i Parnoidea. 1983, seria: Katalog Fauny Polski t. XXIII z. 9.
↑ Jerzy Pawłowski, Daniel Kubisz, Mieczysław Mazur: Coleoptera. Chrząszcze. W: Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Zbigniew Głowaciński, Małgorzata Makomaska-Juchiewicz, Grażyna Połczyńska-Konior (red.). Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk (PAN), 2002, s. 88-110. ISBN 83-901236-8-1.
↑ Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates.. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.

[Kuntze-1] Roman Kuntze. Krytyczny przegląd szkodników z rzędu chrząszczy zarejestrowanych w Polsce w latach 1919—1933. „Rocznik Ochrony Roślin”. 3 (2), 1936. Warszawa.

[Wajgiel-2] Leopold Wajgiel: Szkodniki naszych pól, ogrodów i lasów, sprzętów domowych i t.d. ze szczególnym uwzględnieniem szkodliwych owadów. Lwów: Księgarnia Seyfartha i Czajkowskiego, 1875, s. 58-59.

[cpc-3] IvanI. Löbl IvanI., AlešA. Smetana AlešA. (red.), Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume 3. Scarabaeoidea – Scirtoidea – Dascilloidea – Buprestoidea – Byrrhoidea, Stenstrup: Apollo Books, 2006, s. 251-254, ISBN 87-88757-59-5 .

[Stebnicka-4] Zdzisława Stebnicka: Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 28b Żukowate – Scarabaeidae grupa podrodzin: Scarabaeidae pleurosticti. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1978, s. 16-21.

[Burakowskietal-5] B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska: Chrząszcze – Coleoptera. Scarabaeoidea, Dascilloidea, Byrrhoidea i Parnoidea. 1983, seria: Katalog Fauny Polski t. XXIII z. 9.

[clz-6] Jerzy Pawłowski, Daniel Kubisz, Mieczysław Mazur: Coleoptera. Chrząszcze. W: Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Zbigniew Głowaciński, Małgorzata Makomaska-Juchiewicz, Grażyna Połczyńska-Konior (red.). Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk (PAN), 2002, s. 88-110. ISBN 83-901236-8-1.

[Farkacetal-7] Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates.. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]