Ołeksandr Szumski

Ołeksandr Szumski

Data i miejsce urodzenia	2 grudnia 1890 Borowa Rudnia, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	18 września 1946 pomiędzy Saratowem a Kijowem, ZSRR
ludowy komisarz oświaty USRR
Okres	od 29 września 1924 do 2 lutego 1927
Przynależność polityczna	Komunistyczna Partia Ukrainy (bolszewików), Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia (bolszewików)
Poprzednik	Hryhorij Hryńko
Następca	Mykoła Skrypnyk

Ołeksandr Szumski po aresztowaniu przez OGPU 1933

Ołeksandr Jakowycz Szumski (ukr. Олександр Якович Шумський, ur. 20 listopada^?/2 grudnia 1890 we wsi Borowa Rudnia, zm. 18 września 1946 roku w drodze z Saratowa do Kijowa) – ukraiński polityk komunistyczny, poseł USRR w Warszawie (1921–1924) oraz ludowy komisarz oświaty USRR (1919, 1924–1927), zwolennik polityki ukrainizacji.

Życiorys

Urodził się w zubożałej rodzinie leśniczego Jakowa i Ewy Szumskich herbu Jastrzębiec. Od 1908 roku zaangażowany w działalność Ukraińskiej Partii Socjalistycznej. Jako przedstawiciel Ukraińskiej Partii Socjalistów-Rewolucjonistów wchodził w skład Ukraińskiej Centralnej Rady w 1918 roku. Opowiadał się za współpracą eserowców z bolszewikami, wkrótce znalazł się wśród założycieli frakcji borotbistów w Ukraińskiej Partii Socjalistów-Rewolucjonistów.

Od 1919 do 1920 roku działał w Ukraińskiej Partii Komunistów (UKP), później wraz z jej probolszewickimi działaczami wszedł w skład KP(b)U, jednak opowiadał się za znaczną autonomią Ukrainy w stosunku do Rosji. Sprawował urząd komisarza ludowego oświaty (1919) oraz spraw wewnętrznych (1920) w rządzie Chrystiana Rakowskiego, a w 1921 roku był posłem Ukraińskiej SRR w Warszawie. Po powrocie z placówki redagował Czerwonyj szlach, kierował również wydziałem propagandy i agitacji KP(b)U. Od 29 września 1924 do 2 lutego 1927 roku znów sprawował urząd komisarza ludowego oświaty USRR, opowiadał się polityką ukrainizacji.

W rozmowie ze Stalinem w październiku 1925 roku opowiedział się za usunięciem Łazara Kaganowicza ze stanowiska I sekretarza KP(b)U. Nie spotkało się to jednak ze zrozumieniem Stalina, który w liście Do Towarzysza Kaganowicza i innych członków Politbiura KC KP(b)U z 26 kwietnia 1926 roku oskarżył Szumskiego o „szerzenie nastrojów antyrosyjskich na Ukrainie”. Od jego nazwiska ukuto określenie „szumskizm”, będące synonimem odchylenia nacjonalistycznego w USRR. W czerwcu 1926 roku złożył samokrytykę. W lutym 1927 odwołany ze stanowiska komisarza oświaty i przeniesiony na drugorzędne stanowisko w związkach zawodowych do Moskwy.

Aresztowany 13 maja 1933 roku przez OGPU pod zarzutem przynależności do Ukraińskiej Organizacji Wojskowej (УВО) (mistyfikacja OGPU) i skazany na dziesięć lat łagru. Karę w latach 1933–1935 odbywał w SŁON na Sołowkach, następnie resztę kary zamieniono na zesłanie do Krasnojarska. W latach 1937–1939 ponownie aresztowany przez NKWD, w śledztwie, ostatecznie zwolniony. Po zakończeniu wyroku w 1943 roku, pozostał w Krasnojarsku, domagając się rehabilitacji przez Sąd Najwyższy ZSRR. 18 września 1946 roku został jednak zamordowany przez MGB na osobiste polecenie Stalina i Kaganowicza. Zabójstwa dokonała zastrzykiem trucizny grupa specjalna pod dowództwem Pawła Sudopłatowa, w wagonie sypialnym pociągu w drodze z Saratowa do Kijowa.

Bibliografia

• IhorI. Pidkova IhorI., RomanR. Shust RomanR., KostK. Bondarenko KostK., Шумський Олександр Якович, [w:] Dovidnyk z istorii Ukrainy, Lviv: Uniwersytet Lwowski i Vydavnyctvo Heneza, 1999, ISBN 978-966-504-237-2 .??? (język ukraiński)
• Юрій Шаповал, Його таємниці. Виповнюється 120 років від дня народження Олександра Шумського