Ołena Gerdan-Zakłynśka
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość | |
| Język | |
| Dziedzina sztuki |
Ołena Gerdan-Zakłynśka (ukr. Олена Ґердан-Заклинська[1], ur. 14 kwietnia 1916 w Ilci[2], zm. 23 stycznia 1999 w Reading[3]) – ukraińska tancerka baletowa, choreografka, malarka.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodziła się na Huculszczyźnie, u podnóża Karpat, we wiosce Ilcia. Jej rodzicami byli Osipa i Bohdan Zakłyńscy[2]. Jej ojciec (ur. 1886, zm. 1946) był nauczycielem i etnografem[4], jej matka nauczycielką i kucharką. O jej młodzieńczym tańcu wspomniała przyjaciółka rodziny, poetka Marijka Pidhirianka w jednym ze swoich wierszy. Chodziła do szkoły podstawowej w Boczkowie Wielkim[2].
Uczęszczała do czterech klas praskiego gimnazjum ukraińskiego w 1930 roku[5], w Pradze uczyła się w szkole baletowej[2]. Ukończyła Ukraiński Instytut dla Dziewcząt w Przemyślu[5]. Następnie uczyła się w Lwowskiej Państwowej Szkoły Choreograficznej[2][5], oraz tańca m.in. u Wasyla Awramenki[2] i Ołeksandra Kostina, muzyki u Mykoły Kołessy i Romana Sawyćkiego[1]. Współpracowała z pisarzem Swiatosławem Hordynśkim[2]. Pracowała jako choreograf od 1936 roku[5]. W maju 1939 roku zdobyła 2. nagrodę na 11. Międzynarodowym Festiwalu Tańca w Brukseli[2] za wykonanie tańca „dribuszka”[6] (według innych źródeł w 1938 roku[1]). Na początku 1940 roku pracowała w Operze Lwowskiej[2].
Wyjechała do Wiednia podczas II wojny światowej[2], ukończyła tamże szkołę tańca w 1944 roku[3][2]; znalazła się w obozie dla przesiedleńców w Innsbrucku[2], wyjechała do Kanady w 1948 roku[3] (od tego czasu zaczęła używać pseudonimu Gerdan[2]), gdzie w Toronto około 1952 roku[7] założyła własną szkołę tańca[5]. Prowadziła też drugą szkołę w Winnipeg[1] oraz jeszcze jedną w Stanach Zjednoczonych[2]. W Kanadzie uczyła także języka ukraińskiego[3]. Na emigracji zdobywała najwyższe nagrody na festiwalach tańca. Od 1956 roku mieszkała w Nowym Jorku. Pracowała tamże jako profesor choreografii w Ukraińskim Instytucie Muzycznym[1].
Podarowała ukraińskie pisanki do muzeum w Stanach Zjednoczonych[8]. Zmarła w 1999 roku, została pochowana w Reading stanie Pensylwania[2].
Bohdan Soluk nakręcił o niej film pt.Чар танку (trb. Czar tanku) w 1955 roku[1]. W 2013 roku ukazała się książka o niej pt. Оленка Ґердан-Заклинська[2] (trb. Ołenka Gerdan-Zakłynśka), natomiast w 2015 roku we Lwowie ukazała się monografia poświęcona jej osobie pt. Оленка Ґердан-Заклинська (1916–1999): життя у мистецтві: матеріали до історії українського мистецтва XX століття[9] (trb. Ołenka Gerdan-Zakłynśka (1916–1999): żyttia u mystectwi: materiały do istoriji ukrajinśkoho mystectwa XX stolittia).
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
Była poliglotką, znała języki: ukraiński, angielski, czeski, francuski, łacinę, niemiecki i polski. Interesowała ją poezja Łesi Ukrainki i Wasyla Paczowskiego, badała kulturę Łemków. Doprowadziła do wydania wspomnień swojego pradziadka Ołeksy Zakłynskiego w Toronto w 1960 roku pt. Записки пароха Старих Богородчан (trb. Zapysky parocha Starych Bohorodczan). Wydała tom własnych poezji pt. Ритми полонин (trb. Rytmy połonyn; Nowy Jork, 1964). Tworzyła kompozycje taneczne związane w ukraińskimi tańcami ludowymi[2], m.in. do spektaklu Слава України (trb. Sława Ukrajiny), zaprezentowanego w Toronto[3]. Uczyła się malarstwa u Lubomyra-Romana Kuźmy (1913–2004) w Nowym Jorku. Jej grafiki i akwarele nawiązywały do jej rodzinnych Karpat[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g Роман Горак, Богдан Чудійович, Листи Заклинських до Івана Франка, „Ukrainian Literary Studies”, 83, 2018, s. 278, ISSN 0130-528X (ukr.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Ірина Садула, Оленка Ґердан-Заклинська. Танок на все життя… [online], Ukrainian people, 2 listopada 2021 [dostęp 2023-03-11] (ukr.).
- ↑ a b c d e В.Д. Туркевич, Ґердан-Заклинська Олена — Енциклопедія Сучасної України, [w:] Енциклопедія Сучасної України [Електронний ресурс] [online], esu.com.ua [dostęp 2023-03-11].
- ↑ Zaklynsky, Bohdan [online], www.encyclopediaofukraine.com [dostęp 2023-03-11].
- ↑ a b c d e Ondřej Havel, Ukrajinské gymnázium v Praze a okolí v letech 1925-1945, Brno 2006, s. 114 (cz.).
- ↑ Олена Гердан-Заклинська – Факультет хореографічного мистецтва [online] [dostęp 2023-03-10] (ukr.).
- ↑ Mary Hethman, First Ukrainian musical festival in Canada, „Ukrainian Weekly”, 30 czerwca 1952, s. 3.
- ↑ Walter Dushnyck, Nicholas L. Chirovsky, Ukrainian Congress Committee of America, The Ukrainian heritage in America, New York: Ukrainian Congress Committee of America, 1991, s. 294, ISBN 1-879001-00-4, OCLC 26017049 [dostęp 2023-03-11].
- ↑ Scientific Publications and Publishing Activity of NAS of Ukraine [online], www.nas.gov.ua [dostęp 2023-03-11].