Ogończyk wielki
Synallaxis hypochondriaca[1] | |||
(Salvin , 1895) | |||
Systematyka | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Typ | |||
Podtyp | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Infragromada | |||
Rząd | |||
Podrząd | |||
Rodzina | |||
Podrodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
ogończyk wielki | ||
Synonimy | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
Zasięg występowania | |||
Ogończyk wielki[4], koszykarz białobrewy[5] (Synallaxis hypochondriaca) – gatunek małego ptaka z rodziny garncarzowatych (Furnariidae). Występuje w zachodniej części Ameryki Południowej – endemicznie w Peru. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN klasyfikowany jest jako gatunek bliski zagrożenia (NT, ang. Near Threatened).
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Takson ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał angielski przyrodnik Osbert Salvin w 1895 roku na łamach „Novitates Zoologicae ”, na podstawie kolekcji skór ptaków dostarczonych przez Oscara Theodora Barona do kolekcji Waltera Rothschilda w Muzeum Historii Naturalnej w Tring w 1894 roku. Autor nadał ptakowi nazwę Siptornis hypochondriacus, czyli zaliczył go do rodzaju Siptornis, a jako miejsce typowe podał Malea i Cajabamba w Peru[2][6]. Badania molekularne, opublikowane w 2011 roku, wykazały, że ogończyk wielki jest najbliżej spokrewniony z ogończykiem szarogłowym (Synallaxis zimmeri) i ogończykiem białogardłym (Synallaxis stictothorax)[7]. Po ukazaniu się publikacji wykazujących bliskie pokrewieństwo rodzajów Gyalophylax i Siptornopsis z rodzajem Synallaxis Robb Brumfield w lipcu 2012 roku złożył do South American Classification Committee (SACC) wniosek o połączenie wszystkich omawianych rodzajów w jeden Synallaxis; wniosek ten został zaakceptowany[8]. W 2020 roku ukazała się praca R. Stopiglii i współpracowników, w której autorzy dokładnie przeanalizowali różnice i podobieństwa w wokalizacji oraz morfologii trzech gatunków z rodzaju Synallaxis: ogończyka białogardłego, ogończyka peruwiańskiego i ogończyka wielkiego. Wyniki potwierdzają przynależność ogończyka wielkiego do rodzaju Synallaxis[9]. Ogończyk wielki jest gatunkiem monotypowym[10][11][12].
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Synallaxis: gr. συναλλαξις sunallaxis, συναλλαξεως sunallaxeōs „wymiana, zamiana”[13].
- hypochondriaca: gr. ὑποχονδριακος hupokhondriakos „od brzucha” od ὑπο „pod” i ὑποχονδριον „brzuch”[14].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Mały ptak o kasztanowych lub czerwonawo-brązowych tęczówkach. Dziób długi i cienki, głównie czarny, czasami przechodzący w ciemnobrązowy. Nogi i stopy niebieskoszare. Góra głowy, grzbiet i części skrzydeł matowobrązowe, skrzydła blade rdzawobrązowe z ciemniejszymi brzegami lotek. Twarz biała z czarniawym rozmytym paskiem od kantarka poprzez okolice oczu ciągnącym się do szyi. Ogon długi, ciemnobrązowy, o postrzępionych końcach, z 12 sterówkami. Gardło, podgardle, szyja białe, pierś i brzuch białe z charakterystycznymi, dosyć wyraźnymi brązowo-szarymi smugami, które są lepiej widoczne na bokach. Nie występuje dymorfizm płciowy. Młode osobniki mają różową żuchwę i mniej widoczne prążkowanie na spodzie ciała. Długość ciała 17–19 cm, masa ciała 23–26 g[15].
Wymiary szczegółowe[9]:
Samica | Samiec | |
---|---|---|
Długość skrzydła (mm) | 60,47–63,11 | 63,18–68,57 |
Długość ogona (mm) | 85–89 | 71–94 |
Długość dzioba (mm) | 15,48–17,93 | 15,46–19,66 |
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Ogończyk wielki występuje na bardzo zawężonym obszarze w północnym Peru, na stokach doliny rzeki Marañón, w południowej części regionu Amazonas, południowo-wschodniej części regionu Cajamarca, wschodnim La Libertad i północnym Ancash. Zasięg występowania (EOO, Extent of Occurrence) według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 16,5 tys. km². Występuje zazwyczaj w zakresie wysokości od 2000 do 2800 m n.p.m.[15] (3000 m n.p.m.)[16].
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]Jego głównym habitatem są suche zarośla zdominowane przez kserofity, a w niższych partiach przez drzewa z rodzajów wełniak i olsza[15]. Długość pokolenia jest określona na 3,34 roku[16]. Ptak ten występuje pojedynczo, w parach lub grupach rodzinnych. Nie ma prawie informacji o diecie tego gatunku, zaobserwowano spożywanie chrząszczy. Ptak ten podejmuje pokarm z niewielkich gałęzi, przeważnie na wysokości 1–2 m nad poziomem gruntu[15].
Rozmnażanie
[edytuj | edytuj kod]Nie ma wielu informacji o rozmnażaniu tego gatunku. Buduje duże gniazda, zamknięte struktury z nieregularnie powtykanych patyków, podobne do gniazd gatunków z rodzaju Phacellodomus. Pomimo tego, że gniazda są dobrze widoczne i łatwe do obserwacji, nie ma formalnego opisu ich budowy. Wiadomo, że są kuliste lub eliptyczne z otworem z jednej strony gniazda, czasami w pobliżu podstawy. Góra gniazda ma nabudowaną strukturę wyglądającą na niedokończoną lub uszkodzoną. Funkcja tej części gniazda nie jest znana[15].
Status
[edytuj | edytuj kod]W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN ogończyk wielki jest uznawany za gatunek bliski zagrożenia (NT, ang. Near Threatened)[3]. Wielkość populacji jest szacowana na więcej niż 6 tys., a mniej niż 15 tys. dorosłych osobników, a gatunek ten opisywany jest od rzadkiego do niepospolitego. BirdLife International ocenia trend liczebności populacji jako spadkowy ze względu na utratę i degenerację naturalnego habitatu tego gatunku[16].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Synallaxis hypochondriaca, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Denis Lepage , Great Spinetail Synallaxis hypochondriaca [online], Avibase [dostęp 2024-08-15] (ang.).
- ↑ a b Synallaxis hypochondriaca, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Furnariidae Gray,GR, 1840 – garncarzowate – Horneros, foliage-gleaners and spinetails (Wersja: 2023-12-04). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-08-15].
- ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 197, 1999.
- ↑ Osbert Salvin , On birds collected in Peru by Mr. O. T. Baron, „Novitates Zoologicae”, 2, 1895, s. 14 (ang.).
- ↑ Derryberry i inni, Lineage diversification and morphological evolution in a large-scale continental radiation: the Neotropical ovenbirds and woodcreepers (Aves: Furnariidae), „Evolution”, 65, 2011, s. 2973–2986, DOI: 10.1111/j.1558-5646.2011.01374.x .
- ↑ Robb Brumfield , Proposal (529) to South American Classification Committee. Move Gyalophylax and Siptornopsis to Synallaxis [online], South American Classification Committee, 2012 [dostęp 2024-08-15] .
- ↑ a b Stopiglia i inni, Alpha taxonomy of Synallaxis stictothorax group (Aves: Passeriformes: Furnariidae): Synallaxis hypochondriaca Chapman, 1925 as a valid species, with a lectotype designation, „Vertebrate Zoology”, 70, 2020, s. 319–331, DOI: 10.26049/VZ70-3-2020-05 .
- ↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 8.1 [online], styczeń 2024 [dostęp 2024-08-15] .
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Ovenbirds, woodcreepers. IOC World Bird List (v14.1). [dostęp 2024-08-15]. (ang.).
- ↑ Alan P. Peterson , PASSERIFORMES FURNARIIDAE (incl. DENDROCOLAPTIDAE), Wersja 10.008 (2022.03.02) [online], Zoonomen Nomenclatural data [dostęp 2024-08-15] (ang.).
- ↑ Synallaxis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-08-15] (ang.).
- ↑ hypochondriaca, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-08-15] (ang.).
- ↑ a b c d e Lloyd H.: Chinchipe Spinetail Synallaxis hypochondriaca, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. T. S. Schulenberg) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2024-08-15]. (ang.).
- ↑ a b c Species factsheet: Synallaxis hypochondriaca [online], BirdLife International, 2024 [dostęp 2024-08-15] (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].