Orliczka (roślina)

Orliczka
	; Pteris ensiformis
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	telomowe
Gromada	naczyniowe
Klasa	paprocie
Podklasa	paprotkowe
Rząd	paprotkowce
Rodzina	orliczkowate
Rodzaj	orliczka
	Nazwa systematyczna
	Pteris L.; Sp. Pl. 2. 1073. 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Pteris longifolia L.
Synonimy
	Afropteris Alston; Anopteris (Prantl) Diels; Campteria C.Presl; Copelandiopteris B.C.Stone; Hemipteris Rosenst.; Heterophlebium Fée; Idiopteris T.G.Walker; Lathyropteris Christ; Lemapteris Raf.; Litobrochia C.Presl; Monogonia C.Presl; Neurocallis Fée; Ochropteris J.Sm.; Peripteris Raf.; Phyllitis Raf.; Platyzoma R.Br.; Pterilis Raf.; Pycnodoria C.Presl; Schizostege Hillebr.; Schizostegeopsis Copel.; Spathepteris C.Presl;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Orliczka (Pteris) – rodzaj paproci należący do rodziny orliczkowatych. Należy do niego ponad 320 gatunków^[4] szeroko rozprzestrzenionych na obszarach klimatu umiarkowanego i subtropikalnego na całej kuli ziemskiej^[5]. Wiele gatunków orliczek jest uprawianych ze względu na walory ozdobne liści i niewielkie wymagania. Do najpopularniejszych w uprawie należą: orliczka kreteńska P. cretica, orliczka wrażliwa P. tremula i orliczka mieczowata P. ensiformis^[6].

Nazwa orliczka pochodzi od tego, że liście niektórych gatunków są podobne do skrzydeł ptaka (w języku greckim pteron = skrzydło).

Systematyka

Homonimy^[3]

Pteris Gleditsch ex Scopoli = Dryopteris Adanson

Pozycja systematyczna

Jeden z rodzajów z podrodziny Pteridoideae z rodziny orliczkowatych Pteridaceae^[2].

Wykaz gatunków^[4]^[6]

Pteris actiniopteroides Christ
Pteris albersii Hieron.
Pteris albertiae Arbeláez
Pteris altissima Poir.
Pteris amoena Blume
Pteris andamanica Fraser-Jenk.
Pteris angustata (Fée) C.V.Morton
Pteris angustipinna Tagawa
Pteris angustipinnula Ching & S.H.Wu
Pteris anopteris Christenh.
Pteris appendiculifera Alderw.
Pteris arbelaeziana A.Rojas
Pteris arborea L.
Pteris argyraea T.Moore – orliczka srebrzysta
Pteris arisanensis Tagawa
Pteris aspericaulis Wall. ex J.Agardh
Pteris assamica Fraser-Jenk. & T.G.Walker
Pteris atrovirens Willd.
Pteris auquieri Pic.Serm.
Pteris bakeri C.Chr.
Pteris baksaensis Ching
Pteris balansae E.Fourn.
Pteris bambusoides A.Gepp
Pteris barbigera Ching
Pteris barklyae (Baker) Mett.
Pteris barombiensis Hieron.
Pteris bavazzanoi Pic.Serm.
Pteris bella Tagawa
Pteris berteroana J.Agardh
Pteris biaurita L. – orliczka dwuuszkowata
Pteris biformis Splitg.
Pteris blanchetiana C.Presl ex Ettingsh.
Pteris blumeana J.Agardh
Pteris boliviensis J.Prado & A.R.Sm.
Pteris boninensis H.Ohba
Pteris borneensis Y.S.Chao
Pteris brasiliensis Raddi
Pteris brassii C.Chr.
Pteris brevis Copel.
Pteris brooksiana Alderw.
Pteris buchananii Baker ex Sim – orliczka Buchanana
Pteris buchtienii Rosenst.
Pteris burtonii Baker
Pteris cadieri Christ
Pteris caiyangheensis L.L.Deng
Pteris calcarea Sa.Kurata
Pteris calocarpa (Copel.) M.G.Price
Pteris × caridadiae Testo & J.E.Watkins
Pteris catoptera Kunze
Pteris changjiangensis X.L.Zheng & F.W.Xing
Pteris chiapensis A.R.Sm.
Pteris chilensis Desv.
Pteris christensenii Kjellb.
Pteris ciliaris D.C.Eaton
Pteris clemensiae Copel.
Pteris comans G.Forst.
Pteris commutata Kuhn & Decken
Pteris concinna Heward
Pteris congesta J.Prado
Pteris consanguinea Mett.
Pteris coriacea Desv.
Pteris crassiuscula Ching & Chu H.Wang
Pteris cretica L. – orliczka kreteńska
Pteris croesus Bory
Pteris cryptogrammoides Ching
Pteris dactylina Hook.
Pteris daguensis (Hieron.) Lellinger
Pteris dalhousieae Hook.
Pteris dataensis Copel.
Pteris dayakorum Bonap.
Pteris decrescens Christ
Pteris decurrens C.Presl
Pteris deflexa Link
Pteris × delchampsii W.H.Wagner & Nauman
Pteris deltea J.Agardh
Pteris deltodon Baker
Pteris deltoidea Copel.
Pteris dentata Forssk. – orliczka ząbkowana
Pteris denticulata Sw.
Pteris dispar Kunze
Pteris dissitifolia Baker
Pteris distans J.Sm.
Pteris dixitii Fraser-Jenk. & Pariyar
Pteris droogmantiana L.Linden
Pteris edanyoi Copel.
Pteris ekmanii C.Chr.
Pteris elmeri Christ ex Copel.
Pteris elongatiloba Bonap.
Pteris endoneura M.G.Price
Pteris ensiformis Burm. – orliczka mieczowata
Pteris erosa Mickel & Beitel
Pteris esquirolii Christ
Pteris exigua O.G.Martínez & J.Prado
Pteris famatinensis de la Sota
Pteris finotii Christ
Pteris formosana Baker
Pteris fraseri Kuhn
Pteris friesii Hieron.
Pteris gallinopes Ching
Pteris geminata Wall. ex J.Agardh
Pteris giasii Fraser-Jenk. & Pasha
Pteris gigantea Willd.
Pteris glaucovirens Goldm.
Pteris gongalensis T.G.Walker
Pteris grandifolia L.
Pteris grevilleana Wall. ex J.Agardh
Pteris griffithii Hook.
Pteris griseoviridis C.Chr.
Pteris guangdongensis Ching
Pteris haenkeana C.Presl
Pteris hainanensis Ching
Pteris hamulosa Christ
Pteris hartiana Jenman
Pteris henryi Christ
Pteris herrerae A.Rojas & M.Palacios
Pteris heteroclita Desv.
Pteris heteromorpha Fée
Pteris heterophlebia Kunze
Pteris hexagona (L.) Proctor
Pteris hillebrandii Copel.
Pteris hirsutissima Ching
Pteris hirtula (C.Chr.) C.V.Morton
Pteris hivaoaensis Lorence & K.R.Wood
Pteris holttumii C.Chr.
Pteris hookeriana J.Agardh
Pteris hostmanniana Ettingsh.
Pteris hui Ching
Pteris humbertii C.Chr.
Pteris incompleta Cav.
Pteris incurvata Y.S.Chao, H.Y.Liu & W.L.Chiou
Pteris inermis (Rosenst.) de la Sota
Pteris intricata C.H.Wright
Pteris irregularis Kaulf.
Pteris janssenii Rakotondr.
Pteris junghuhnii (Reinw.) Baker
Pteris kathmanduensis Fraser-Jenk. & T.G.Walker
Pteris kawabatae Sa.Kurata
Pteris keysseri Rosenst.
Pteris khasiana (C.B.Clarke) Hieron.
Pteris kidoi Sa.Kurata
Pteris kingiana Endl.
Pteris kiuschiuensis Hieron.
Pteris krameri J.Prado & A.R.Sm.
Pteris laevis Mett.
Pteris langsonensis Li Bing Zhang, Liang Zhang & N.T.Lu
Pteris lastii C.Chr.
Pteris latipinna Y.S.Chao & W.L.Chiou
Pteris laurea Desv.
Pteris laurisilvicola Sa.Kurata
Pteris lechleri Mett.
Pteris lellingeri A.R.Sm. & J.Prado
Pteris lepidopoda M.Kato & K.U.Kramer
Pteris leptophylla Sw.
Pteris liboensis P.S.Wang
Pteris ligulata Gaudich.
Pteris limae Brade
Pteris linearis Poir.
Pteris litoralis Rech.
Pteris livida Mett.
Pteris loheri Copel.
Pteris longifolia L. – orliczka długolistna
Pteris longipetiolulata Lellinger
Pteris longipinna Hayata
Pteris longipinnula Wall. ex J.Agardh
Pteris luzonensis Hieron.
Pteris lydgatei (Hill.) Christ
Pteris macgregorii Copel.
Pteris macilenta A.Rich.
Pteris maclurioides Ching
Pteris macracantha Copel.
Pteris macrodon Baker
Pteris macrophylla Copel.
Pteris madagascarica J.Agardh
Pteris majestica Ching
Pteris malipoensis Ching
Pteris manniana Mett.
Pteris marquesensis Lorence & K.R.Wood
Pteris medogensis Ching & S.K.Wu
Pteris melanocaulon Fée
Pteris melanorhachis Copel.
Pteris menglaensis Ching
Pteris mertensioides Willd.
Pteris mettenii Kuhn
Pteris micracantha Copel.
Pteris microlepis Pic.Serm.
Pteris microptera Mett.
Pteris mildbraedii Hieron.
Pteris mkomaziensis Verdc.
Pteris moluccana Blume
Pteris montis-wilhelminae Alston
Pteris morii Masam.
Pteris mucronulata Copel.
Pteris multiaurita J.Agardh
Pteris multifida Poir. – orliczka wielosieczna
Pteris muricata Hook.
Pteris muricatopedata Arbeláez
Pteris muricella Fée
Pteris mutilata L.
Pteris × namegatae Sa.Kurata
Pteris nanlingensis R.H.Miao
Pteris natiensis Tagawa
Pteris navarrensis Christ
Pteris nevillei Baker
Pteris normalis D.Don
Pteris novae-caledoniae Hook.
Pteris obtusiloba Ching & S.H.Wu
Pteris olivacea Ching
Pteris opaca J.Sm.
Pteris oppositipinnata Fée
Pteris orientalis Alderw. – orliczka wschodnia
Pteris orizabae M.Martens & Galeotti
Pteris oshimensis Hieron.
Pteris otaria Bedd.
Pteris × otomasui Sa.Kurata
Pteris pachysora (Copel.) M.G.Price
Pteris paleacea Roxb.
Pteris pallens Mett.
Pteris papuana Ces.
Pteris parkeri J.J.Parker
Pteris paucinervata Fée
Pteris paucipinnata Alston
Pteris paucipinnula X.Y.Wang & P.S.Wang
Pteris pearcei Baker
Pteris pedicellata Copel.
Pteris pediformis M.Kato & K.U.Kramer
Pteris pellucens J.Agardh
Pteris pellucida C.Presl
Pteris perrieriana C.Chr.
Pteris perrottetii Hieron.
Pteris phuluangensis Tagawa & K.Iwats.
Pteris pilosiuscula Desv.
Pteris platysora Baker
Pteris platyzomopsis Christenh. & H.Schneid.
Pteris plumieri Link
Pteris pluricaudata Copel.
Pteris podophylla Sw.
Pteris praestantissima (Fée) Christenh.
Pteris praetermissa T.G.Walker
Pteris preussii Hieron.
Pteris prolifera Hieron.
Pteris propinqua J.Agardh
Pteris pseudolonchitis Bory ex Willd.
Pteris pseudopellucida Ching
Pteris × pseudosefuricola Ebihara, Nakato & S.Matsumoto
Pteris pseudowoodwardioide s Rakotondr.
Pteris pteridioides (Hook.) F.Ballard
Pteris puberula Ching
Pteris pulchra Schltdl. & Cham.
Pteris pungens Willd.
Pteris purdoniana Maxon
Pteris quadriaurita Retz. – orliczka czterouszkowa
Pteris quadristipitis X.Y.Wang & P.S.Wang
Pteris quinquefoliata (Copel.) Ching
Pteris ramosii Copel.
Pteris rangiferina C.Presl
Pteris rasoloheryana Rakotondr.
Pteris reducta Baker
Pteris remotifolia Baker
Pteris repens C.Chr.
Pteris reptans T.G.Walker
Pteris roseolilacina Hieron.
Pteris rugosa Rakotondr.
Pteris rugosifolia Y.S.Chao
Pteris ryukyuensis Tagawa – orliczka riukiuska
Pteris satsumana Sa.Kurata
Pteris saxatilis Carse
Pteris scabra Bory ex Willd.
Pteris scabripes Wall.
Pteris scabririgens Fraser-Jenk., S.C.Verma & T.G.Walker
Pteris schlechteri Brause
Pteris schwackeana Christ
Pteris semiadnata Phil.
Pteris semipinnata L. – orliczka półpierzasta
Pteris silvatica Alderw.
Pteris similis Kuhn & Decken
Pteris simplex Holttum
Pteris sinensis Ching
Pteris sotae O.G.Martínez
Pteris speciosa Kuhn
Pteris spinescens C.Presl
Pteris splendens Kaulf.
Pteris splendida Ching
Pteris squamipes Copel.
Pteris stenophylla Wall. ex Hook. & Grev.
Pteris stridens J.Agardh
Pteris striphnophylla Mickel
Pteris subesquirolii Y.S.Chao
Pteris subindivisa C.B.Clarke
Pteris subiriana P.Das
Pteris subquinata Wall. ex J.Agardh
Pteris sumatrana Baker
Pteris swartziana J.Agardh
Pteris sylhetensis Fraser-Jenk. & Sushil K.Singh
Pteris tahuataensis Lorence & K.R.Wood
Pteris taiwanensis Ching
Pteris talamauana Alderw.
Pteris tapeinidiifolia H.Itô
Pteris tarandus M.Kato & K.U.Kramer
Pteris tenuissima Ching
Pteris terminalis Wall. ex J.Agardh
Pteris tibetica Ching
Pteris togoensis Hieron.
Pteris trachyrachis C.Chr.
Pteris transparens Mett.
Pteris tremula R.Br. – orliczka wrażliwa
Pteris treubii Alderw.
Pteris tricolor Linden – orliczka trójbarwna
Pteris tripartita Sw. – orliczka trójlistkowa
Pteris umbrosa R.Br. – orliczka cienista
Pteris undulatipinna Ching
Pteris usambarensis Hieron.
Pteris vaupelii Hieron.
Pteris venezuelensis A.R.Sm. & J.Prado
Pteris venulosa Blume
Pteris venusta Kunze
Pteris verticillata (L.) Lellinger & Proctor
Pteris vieillardii Mett.
Pteris viridissima Ching
Pteris vitiensis Baker
Pteris vittata L. – orliczka pasiasta
Pteris wallichiana C.Agardh – orliczka Wallicha
Pteris warburgii Christ
Pteris websteri A.R.Sm. & J.Prado
Pteris werneri (Rosenst.) Holttum
Pteris whitfordii Copel.
Pteris woodwardioides Bory ex Willd.
Pteris wulaiensis C.M.Kuo
Pteris xiaoyingiae H.He & Li Bing Zhang
Pteris yakuinsularis Sa.Kurata
Pteris yamatensis (Tagawa) Tagawa
Pteris zahlbruckneriana Endl.
Pteris zippelii (Miq.) M.Kato & K.U.Kramer

Zastosowanie

Liczne gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne, w tym także w rozmaitych odmianach. W klimacie umiarkowanym uprawiane są jako rośliny pokojowe – źle znoszą niskie temperatury (poniżej 8 °C)^[6]. Często uprawiane są także w ogrodach botanicznych, a niektóre odmiany również pod osłonami dla liści wykorzystywanych do wiązanek, wieńców i bukietów. Najczęściej uprawianym gatunkiem jest orliczka kreteńska Pteris cretica, zwłaszcza jej odmiana o dwubarwnych liściach var. albolineata^[6]. Orliczki są łatwe w uprawie, pod warunkiem zapewnienia im wystarczającej wilgotności^[5] i dobrych warunków świetlnych^[6]. Rozmnażają się przez zarodniki powstające w zarodniach na brzegu liści, część gatunków można rozmnażać również przez podział rozrośniętych kęp^[6].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ ^a ^b The Pteridophyte PhylogenyT.P.P. Group The Pteridophyte PhylogenyT.P.P., A community-derived classification for extant lycophytes and ferns, „Journal of Systematics and Evolution”, 54 (6), 2016, s. 563–603, DOI: 10.1111/jse.12229 .
↑ ^a ^b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-03-09].
↑ ^a ^b ^c Pteris L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-12-26].
↑ ^a ^b Dawid Longman: Pielęgnowanie roślin pokojowych. Warszawa: PWRiL, 1997. ISBN 83-09-01559-3.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Elżbieta Zenkteler: Paprocie. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1994, s. 102-103. ISBN 83-09-01604-2.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[ppgI-2] The Pteridophyte PhylogenyT.P.P. Group The Pteridophyte PhylogenyT.P.P., A community-derived classification for extant lycophytes and ferns, „Journal of Systematics and Evolution”, 54 (6), 2016, s. 563–603, DOI: 10.1111/jse.12229 .

[A-3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-03-09].

[powo-4] Pteris L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-12-26].

[ReferenceA-5] Dawid Longman: Pielęgnowanie roślin pokojowych. Warszawa: PWRiL, 1997. ISBN 83-09-01559-3.

[zenk-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Elżbieta Zenkteler: Paprocie. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1994, s. 102-103. ISBN 83-09-01604-2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]