Osutki sosny

Igły porażone przez Lophodermium pinastri

Wiosenna osutka sosny

Osutki sosny – grupa grzybowych chorób sosny (Pinus), wywoływanych przez organizmy grzybowe z klasy grzybów niedoskonałych i workowców. Wspólnym objawem porażenia przez patogen są przebarwienia igieł – poszerzające się i żółknące plamy różnej wielkości, oraz przedwczesne opadanie igieł.

Do osutek sosny należą:

• wiosenna osutka sosny – epifitycznie występuje na sośnie zwyczajnej, mniejsze znaczenie ma występowanie na sośnie czarnej, sośnie wejmutce, sośnie Banksa, limbie i innych. Wywoływana jest przez grzyby z rodzaju Lophodermium:
  • Lophodermium pinastri Schard. Chèvall – najbardziej znany i rozpowszechniony sprawca osutki, zagraża głównie drzewom powyżej piątego roku życia.
  • Lophodermium seditiosum Minter, Staley et Miller – znany z porażania przede wszystkim najmłodszych sosen: w szkółkach i na uprawach. Zagrażający tylko tegorocznym igłom.
    oraz mniej znane w Polsce:
  • Lophodermium conigenum (Brunaud) Hilitz,
  • Lophodermium pini-excelsae Ahmad,
  • Lophodermium staleyi Minter.
• jesienna osutka sosny – wywoływana przez:
  • Sydowia polyspora (Bref. & Tavel) E. Müll. – najbardziej znany sprawca tej odmiany choroby.
  • Cyclaneusma minus (Butin) di Cosmo, Pedro et Minter (Naemacyclus minor Butin) – nabiera obecnie coraz większego znaczenia. Poraża igły kilkunastu gatunków sosny w Ameryce Północnej, Afryce, Australii i Europie, w tym także sosnę zwyczajną.
  • Lophodermium pinastri – grzyb ten, poza powodowaniem osutki wiosennej, zaraża wtórnie igły porażone przez grzyby osutki jesiennej,
  • Grupa grzybów określana jako towarzyszące: Epicoccum purpurascens Ehrenb i Coniothyrium fuckelii Sacc.
• osutka północna sosny (osutka szwedzka) – wywoływana przez:
  • Lophodermella sulcigena (Rostr.) Hörn (Hypodermella sulcigena (Rostr.) Tub) – wywołuje chorobę u sosny zwyczajnej, górskiej i korsykańskiej. Występuje na drzewach w wieku 3–20 lat, rzadko do 30, rosnących w krajach północnej Europy oraz górach środkowej i zachodniej Europy, w Polsce nie ma dużego znaczenia.
• osutka wejmutki – wywoływana przez:
  • Meloderma desmazieri (Duby) Darker – grzyb porażający przede wszystkim drągowiny wejmutki, ale także drzewa młodsze, również innych pięcioigielnych sosen. Odnotowane są przypadki osutki wejmutki na sośnie Banksa, sośnie czerwonej, zwyczajnej i kalifornijskiej.
• osutka śnieżna – wywoływana przez:
  • Phacidium lacerum Karst (Phacidium infestans) – atakuje w uprawach i szkółkach sosny długo zalegające pod śniegiem.
• inne osutki sosen, wywoływane przez:
  • Dothistroma pini Hulb. – w Europie na sośnie zwyczajnej, w USA i Kanadzie głównie na Pinus laricio, sośnie kalifornijskiej i żółtej, ale występuje również na innych sosnach. Dokuczliwa na sosnowych plantacjach choinkowych (znana jest pod nazwą: „redband disease”).
  • Rhizosphaera kalkhoffii Bub. – zaobserwowany na wschodnich terenach Niemiec, jak również innych obszarach, szczególnie w drzewostanach pozostających pod wpływem emisji przemysłowych. W Japonii w pobliżu hut atakuje sosnę gęstokwiatową. Zaraża nie tylko sosny, ale również: jodły, świerki i daglezje.
  • Lecanosticta acicola (Thüm.) Syd. – w USA występuje na sośnie zwyczajnej (zwana „brown spot needle disease”), również sośnie austriackiej (Pinus nigra v. austriaca), głównie na plantacjach choinkowych.
    Oraz wiele innych gatunków w tym:
  • Meloderma desmazieri (Duby) Darker, Hypodermella conjuncta Daker, Stomiopeltis pinastri (Fuckel) Arx, Melanospora chionea (Fr.) Corda i inne.

Bibliografia

• KarolK. Manka KarolK., Fitopatologia leśna, Warszawa: PWRiL, 2005, ISBN 83-09-01793-6 .brak strony (książka)
• Instrukcja Ochrony Lasu – osutka wiosenna, osutka jesienna [online] .
• ZbigniewZ. Sierota ZbigniewZ., Choroby sosny zwyczajnej. Biblioteczka leśniczego nr 72, Warszawa: Wydawnictwo Świat, 1997 .brak strony (książka)
• StefanS. Białobok StefanS., AdamA. Boratyński AdamA., Biologia sosny zwyczajnej, WładysławW. Bugała (red.), Poznań-Kórnik: Sorus, 1993, ISBN 83-85599-21-5 .brak strony (książka)