Pałac Larischa w Krakowie
 nr rej. A-130 z dnia 17 listopada 1965
| |
 Pałac Larischa (2024) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt |
Francesco Placidi |
| Rozpoczęcie budowy |
1743 |
| Ukończenie budowy |
po 1790 |
| Ważniejsze przebudowy |
nadbudowa w 1815, 1882 |
| Zniszczono |
1850 (pożar) |
Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie Krakowa  | |
 50°03′34,31″N 19°56′11,46″E/50,059531 19,936517
| |
Pałac Larischa w Krakowie – zabytkowy pałac znajdujący się w Krakowie, w dzielnicy I Stare Miasto przy placu Wszystkich Świętych 6, na rogu z ulicą Bracką 12–14, na Starym Mieście. Obecnie[kiedy?] jest własnością Wydziału Prawa i Administracji UJ.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwotnie w miejscu obecnego pałacu istniały gotyckie kamienice, które nie później niż w roku 1725 stały się własnością Michała na Zakliczynie Jordana[1]. Na początku lat czterdziestych XVIII wieku jego syn Stefan Jordan postanowił przebudować kamienice na nową rezydencję, w związku z czym na jego zlecenie Francesco Placidi około 1742 roku wykonał projekt barokowego pałacu i rozpoczął realizację[1]. Do dzisiaj z fazy barokowej zachowały się dwie kondygnacje obecnego pałacu. W latach pięćdziesiątych XVIII wieku budowa została wstrzymana z powodu złej sytuacji finansowej Stefana Jordana[1].
W 1790 roku pałac kupił książę Massalski i dokończył jego budowę. Elewacja frontowa wznosząca się od ulicy Brackiej była podzielona na trzy części, wyższe po bokach i dłuższy niższy na środku (obecnie nadbudowany). W częściach bocznych zlokalizowano istniejące do dziś barokowe portale[1]. W arkadzie na środku znajdowały się, które na półpiętrze rozdzielały się na dwa boczne wejścia powyżej[1]. Zajmująca narożnik ul. Brackiej i pl. Wszystkich Świętych budowla uzyskała wtedy formę jednorodnego piętrowego pałacu o barokowych cechach stylowych, z portalami ozdobionymi kolumnami, ozdobnymi obramieniami okien i wspaniałym wystrojem fasady i wnętrz reprezentacyjnych pierwszego piętra (Piano nobile)[2]. W roku 1807 nowym właścicielem został Szczepan Humbert i on to około 1815 roku zaprojektował i wybudował drugie piętro w obecnej postaci[1]. Pałac nabył w 1833 roku hrabia Karol Larisch (1766–1858). Karol Larisch był znany z działalności społecznej i dobroczynnej, m.in. w 1848 roku został współzałożycielem pierwszej w Krakowie szkoły rzemieślniczej[3]. Tzw. Schody cesarskie, przedłużone przez Humberta do drugiego piętra, w 1851 roku zostały zniekształcone przez zlikwidowanie trzeciego biegu[1].
Po pożarze Krakowa w 1850 roku, pałac częściowo przebudowano. Pracami kierował Paweł Barański[4]. W 1882 roku na polecenie Larischa dołączono do niego dodatkowy budynek od strony Placu Wszystkich Świętych — ujednolicono wówczas elewację od strony kościoła Franciszkanów i taką postać prezentuje obecnie[1]. Po remoncie Larisch przekazał budynek miastu, które urządziło w nim siedziby kilku instytucji kulturalno-oświatowych (m.in. Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych). To właśnie w pałacu Larischa czasowo eksponowano zbiory Dąbskich z Wojnicza (obrazy, ryciny, monety, medale), które wraz z biblioteką zostały w roku 1845 przekazane w depozyt powstałemu wówczas w Krakowie Towarzystwu Przyjaciół Sztuk Pięknych. Po ekspozycji w Krakowie, kolekcja przeniesiona została w roku 1903 do Rzeszowa. W latach późniejszych w dawnej rezydencji mieściło się pierwsze krakowskie Seminarium Nauczycielskie i Szkoła Ćwiczeń. Przez pewien czas właścicielką pałacu była także hr. Maria Potocka[3]. Obecny kształt budynek uzyskał po remoncie w 2. poł. XIX w. Wtedy to też stał się on oficjalną siedzibą prezydentów Krakowa (był nią do II wojny światowej).
Po II wojnie światowej znajdowała się tu biblioteka i urząd stanu cywilnego. Po przebudowie i remoncie w 2003 roku na dziedzińcu pałacu wybudowano dwupoziomową salę audytoryjną na ponad 300 osób i dwa mniejsze pokoje (na 50 i 25 osób), do których można transmitować obraz i dźwięk z sesji plenarnej[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h Jan Janczykowski, KRAKOWSKI PAŁAC STEFANA JORDANA, Rocznik Krakowski, t. LII, 1986, PL ISSN 0080-34-99, s. 61–69
- ↑ Marek Żukow-Karczewski, Pałace Krakowa. Pałac Larischa, "Echo Krakowa", 22 XI 1989 r., nr 227 (13036).
- ↑ a b Marek Żukow-Karczewski, op. cit.
- ↑ Gminna ewidencja zabytków [online] [dostęp 2025-02-02].
- ↑ Pałac Larischa , Kraków - Konferencje.pl [online], www.konferencje.pl [dostęp 2017-11-15] (pol.).
