Pamusiai (okręg wileński)
54°57′18″N 24°43′06″E/54,955000 24,718333| Państwo | |
|---|---|
| Okręg | |
| Rejon | |
| Gmina | |
| Wysokość |
73 m n.p.m. |
| Populacja (2011) • liczba ludności |
|
| Kod pocztowy |
LT-19195 |
Położenie na mapie Litwy  | |
| 54°57′18″N 24°43′06″E/54,955000 24,718333
| |
Pamusiai (hist., pol. Pomusze) – wieś na Litwie położona w rejonie szyrwinckim okręgu wileńskiego, nad Mussą, 18 km na południowy zachód od Szyrwint.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Własność[edytuj | edytuj kod]
Początkowo Pomusze było częścią klucza należącego do Czabiszek, będącego najprawdopodobniej własnością (od co najmniej od końca XVII wieku do co najmniej 1794 roku[1]) rodziny Szwykowskich. Dobra te zostały kupione w 1815 roku (albo w 1794 roku) od spadkobierców Stefana Szwykowskiego, skarbnika powiatu trockiego przez Jana Chryzostoma Piłsudskiego (1777–1837) herbu Kościesza[2].
Prawdopodobnie po 1800 roku Pomusze zostało wydzielone z klucza i przez ostatnie kilkadziesiąt lat przed 1939 rokiem należało do rodziny Kwiatkowskich[2][3].
Przynależność administracyjna[edytuj | edytuj kod]
| rok | liczba ludności |
|---|---|
| ~1885 | 21 mk. katol[3] |
| 1905 | 189 |
| 1923 | 241 |
| 1942 | 227 |
| 1959 | 153 |
| 1970 | 136 |
| 1979 | 91 |
| 1989 | 15 |
| 2001 | 13 |
| 2011 | 10[4] |
- W I Rzeczypospolitej – powiat wileński w województwie wileńskim Rzeczypospolitej[2];
- po III rozbiorze Polski (od 1795 roku) majątek należał do gminy Giełwany w powiecie wileńskim (ujeździe) guberni wileńskiej (w latach 1797–1801 guberni litewskiej) Imperium Rosyjskiego[1];
- w II Rzeczypospolitej – 7 czerwca 1919 roku gmina Giełwany weszła w skład utworzonego pod Zarządem Cywilnym Ziem Wschodnich okręgu wileńskiego[5][6], przejętego 9 września 1920 roku przez Tymczasowy Zarząd Terenów Przyfrontowych i Etapowych[7]. Po demarkacji granic Litwy Środkowej w 1920 roku wieś z gminą weszła w skład Litwy Kowieńskiej; w 1922 roku nie została przyłączona do Polski[8];
- od 1922 roku wieś należała do Litwy, która w okresie 1940–1990, jako Litewska Socjalistyczna Republika Radziecka, wchodziła w skład ZSRR;
- od 1990 roku wieś leży na terenie niepodległej Litwy.
Dwór[edytuj | edytuj kod]
Tutejsi dziedzice wznieśli w pierwszej połowie XIX wieku drewniany dworek kryty wysokim, gontowym czterospadowym dachem, nad którym górował jeden wielki zbiorczy komin. Przed domem był obszerny, niezadrzewiony dziedziniec. Wejście do domu stanowił ganek o czterech filarach podpierających trójkątny szczyt. Ściany nie były potynkowane. Otwory okienne i drzwiowe były pomalowane na biało[2].
Po drugiej stronie dziedzińca, naprzeciwko dworu była murowana brama wjazdowa, w formie 4 filarów. Dom otaczał niewielki ogród, w którym rosły drzewa owocowe i ozdobne[2].
Majątek Pomusze został opisany w 4. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Czabiszki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 727.
- ↑ a b c d e f Pomusze, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 4: Województwo wileńskie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993, s. 297–298, ISBN 83-04-04020-4, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ a b Pomusze, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 760. pozycja 1., 3. znaczenie.
- ↑ Results of the 2011 Population and Housing Census of the Republic of Lithuania [online] [dostęp 2020-11-15] (ang.).
- ↑ Spis ludności na terenach administrowanych przez Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich z mapą, Eugenjusz Romer, Lwów-Warszawa, 1919
- ↑ Dz. Urz. ZCZW z 1919 r. Nr 5, poz. 41
- ↑ Dziennik Rozkazów z 1920 r. Nr 35, poz. 753
- ↑ Adam Janusz Mielcarek: Podziały terytorialno-administracyjne II Rzeczypospolitej w zakresie administracji zespolonej. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2008.