Paroząb rdzawy

Paroząb rdzawy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	mchy
Klasa	prątniki
Rząd	płoniwowce
Rodzina	płoniwowate
Rodzaj	paroząb
Gatunek	paroząb rdzawy
	Nazwa systematyczna
	Didymodon ferrugineus (Schimp. ex Besch.) M.O. Hill; J. Bryol. 11: 599 1981.
	Multimedia w Wikimedia Commons

Paroząb rdzawy (Didymodon ferrugineus (Schimp. ex Besch.) M.O. Hill) – gatunek mchów należący do rodziny płoniwowatych (Pottiaceae Schimp.).

Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Występuje w Ameryce Północnej (Grenlandia, Kanada, Stany Zjednoczone, Meksyk), Ameryce Centralnej, Karaibach, Europie, Azji i północnej Afryce^[4]. W Polsce podawany m.in. z województwa śląskiego^[5], pasma Gorców^[6] czy Bieszczadów Zachodnich^[7].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Gametofit: Formuje maty lub luźne kępy^[8]. Rośliny zazwyczaj czerwonobrązowe, zazielenione na szczycie. Łodyżki osiągają do 2^[8]–2,5^[4] cm wysokości. Listki łodygowe stulone do słabo rozpostartych w stanie suchym, silnie odgięte, gdy wilgotne. Blaszka jajowato-trójkątna do jajowato-lancetowatej, długości od 0,8^[4]–1^[8] mm do 1,5^[8]–2^[4] mm. Wierzchołek listka szeroko zaostrzony. Żebro niewystające lub lekko wystające z wierzchołka, delikatnie zwężone, nieznacznie szersze u podstawy^[4].
Sporofit: Seta długości 0,6–1,2 cm. Puszka zarodni długości 0,7–1,5 mm. Perystom o 16 zębach, prawie prostych do jednokrotnie skręconych w lewo, długości 275–600 µm. Zarodniki o średnicy 7–9 µm^[4].

Pokrój
Łodyżki
Listki

Gatunki podobne: Paroząb mylny Didymodon fallax ma słabiej odgięte listki, większy sporofit i mniej preferuje gleby wapienne. Paroząb rdzawy łatwo pomylić z Triquetrella californica, który odróżnia się jednak trójkątnym przekrojem łodyżki^[4]. D. maximus formuje większe, żółtobrązowe lub brązowe darnie o wysokości 2–8 cm. Krasnolist krzywodzióbek ma listki słabiej odgięte od łodyżki, poza tym dosyć często wykształca sporofit^[8].

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek dwupienny, kilkuletni^[7]. Rzadko wykształca sporogony^[4], nie stwierdzono ich na stanowiskach w Bieszczadach Zachodnich^[7] ani w Brytanii^[8]. Zarodniki dojrzewają od zimy do wiosny^[4].

Gatunek światłolubny, mezofilny, kalcyfilny^[7]. Rośnie na gliniastej glebie i na skałach, na półkach, skarpach i łąkach śródleśnych, odkrywkach, na podłożu wapiennym, w miejscach wilgotnych^[4]. Występuje także w zbiorowiskach ruderalnych, na glebach zniekształconych przez człowieka. Gatunek podgórski^[7], występuje na wysokościach 60–1370 m n.p.m.^[4], w Bieszczadach Zachodnich do 680 m n.p.m.^[7]

Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]

Synonimy^[3]: Barbula falcifolia Müll. Hal., Barbula ferruginea Schimp. ex Besch., Barbula recurvifolia Schimp., Barbula reflexa (Brid.) Brid., Barbula rigidicaulis Müll. Hal., Barbula serpenticaulis Müll. Hal., Didymodon rigidicaulis (Müll. Hal.) K. Saito, Tortula reflexa Brid., Triquetrella recurvifolia Dixon & Sakurai, Triquetrella tenuicaulis Sakurai.

Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

Gatunek został wpisany na czerwoną listę mchów województwa śląskiego z kategorią zagrożenia „LC” (najmniejszej troski, stan na 2011 r.). W Czechach w 2005 r. również nadano mu kategorię „LC”^[5].

Jest to jeden z niewielu gatunków mchów występujących w Bieszczadach, którego stanowisk nie stwierdzono na terenie Bieszczadzkiego Parku Narodowego. W Bieszczadach nadano mu kategorię zagrożenia „DD” (o nieokreślonym zagrożeniu, wymagające dokładniejszych danych)^[7].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ B.B. Goffinet B.B., W.R.W.R. Buck W.R.W.R., Classification of the Bryophyta, University of Connecticut, 2008– [dostęp 2017-03-11] (ang.).
↑ ^a ^b Didymodon ferrugineus. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2017-03-11]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Didymodon ferrugineus. [w:] Bryophyte Flora of North America Vol. 1 [on-line]. [dostęp 2017-03-11]. (ang.).
↑ ^a ^b Adam Stebel, Barbara Fojcik, Henryk Klama, Jan Żarnowiec. Czerwona lista mszaków województwa śląskiego - The Red List of Threatened Bryophytes of Silesian Voivodship. „Czerwone listy wybranych grup grzybów i roślin województwa śląskiego”. 2, 2012. Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska. ISSN 1427-9142. [dostęp 2017-03-11]. (pol.).
↑ Adam Stebel, Paweł Czarnota. Wykaz mchów pasma Gorców w polskich Karpatach Zachodnich. List of mosses of the Gorce range in the Polish Western Carpathians. „Ochrona Beskidów Zachodnich”. 4, s. 7–25, 2012.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Jan Żarnowiec, Adam Stebel: Mchy polskich Bieszczadów Zachodnich i Bieszczadzkiego Parku Narodowego - stan poznania, ekologia, zagrożenia. Wyd. I. Ustrzyki Dolne, Bielsko-Biała: Ośrodek Naukowo-Dydaktyczny Bieszczadzkiego Parku Narodowego w Ustrzykach Dolnych, Instytut Ochrony i Inżynierii Środowiska Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej, 2014, seria: Monografie Bieszczadzkie. Tom XVI. ISBN 978-83-88505-49-2.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Didymodon ferrugineus. W: Mosses and Liverworts of Britain and Ireland - a field guide. Ian Atherton, Sam Bosanquet, Mark Lawley (red.). Wyd. I. British Bryological Society, 2010, s. 465. ISBN 978-0-9561310-1-0. [dostęp 2017-03-11]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[goffinet-2] B.B. Goffinet B.B., W.R.W.R. Buck W.R.W.R., Classification of the Bryophyta, University of Connecticut, 2008– [dostęp 2017-03-11] (ang.).

[tpl-3] Didymodon ferrugineus. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2017-03-11]. (ang.).

[efloras-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Didymodon ferrugineus. [w:] Bryophyte Flora of North America Vol. 1 [on-line]. [dostęp 2017-03-11]. (ang.).

[redslask-5] Adam Stebel, Barbara Fojcik, Henryk Klama, Jan Żarnowiec. Czerwona lista mszaków województwa śląskiego - The Red List of Threatened Bryophytes of Silesian Voivodship. „Czerwone listy wybranych grup grzybów i roślin województwa śląskiego”. 2, 2012. Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska. ISSN 1427-9142. [dostęp 2017-03-11]. (pol.).

[stebel-6] Adam Stebel, Paweł Czarnota. Wykaz mchów pasma Gorców w polskich Karpatach Zachodnich. List of mosses of the Gorce range in the Polish Western Carpathians. „Ochrona Beskidów Zachodnich”. 4, s. 7–25, 2012.

[zarnowiec-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Jan Żarnowiec, Adam Stebel: Mchy polskich Bieszczadów Zachodnich i Bieszczadzkiego Parku Narodowego - stan poznania, ekologia, zagrożenia. Wyd. I. Ustrzyki Dolne, Bielsko-Biała: Ośrodek Naukowo-Dydaktyczny Bieszczadzkiego Parku Narodowego w Ustrzykach Dolnych, Instytut Ochrony i Inżynierii Środowiska Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej, 2014, seria: Monografie Bieszczadzkie. Tom XVI. ISBN 978-83-88505-49-2.

[bbs-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Didymodon ferrugineus. W: Mosses and Liverworts of Britain and Ireland - a field guide. Ian Atherton, Sam Bosanquet, Mark Lawley (red.). Wyd. I. British Bryological Society, 2010, s. 465. ISBN 978-0-9561310-1-0. [dostęp 2017-03-11]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]