Pasja według św. Jana (BWV 245)

Pasja według św. Jana

Die Johannes-Passion

Kompozytor	Johann Sebastian Bach
Forma muzyczna	pasja
Czas powstania	1724
Miejsce powstania	Lipsk
Tekst	Ewangelia Jana
Data premiery	1724
Miejsce premiery	Lipsk
Czas trwania	2 godziny

Pasja według św. Jana – wcześniejsza, jedna z dwóch pasji, jakie zachowały się w całości, autorstwa Johanna Sebastiana Bacha.

Powstała w ostatnim okresie jego twórczości, gdy zajmował stanowisko kantora przy Kościele św. Tomasza w Lipsku, na zamówienie rady miejskiej. Premiera odbyła się w 1724 w Wielki Piątek w Kościele św. Mikołaja w Lipsku. Przed następnym wykonaniem dzieła w 1727 Bach opracował ją na nowo i ta wersja wykonywana jest do dzisiaj.

Tekst pasji to w całości 2 rozdziały Ewangelii św. Jana: J 18,1-40 oraz J 19,1-42 (od pojmania Jezusa do złożenia Jego ciała do grobu po ukrzyżowaniu). Soliści: Ewangelista, Piotr, Jezus, Piłat oraz Chór.

Bach umieścił w pasji wiele arii i chorałów, które ilustrują śpiewaną ewangelię i określają uczucia kompozytora, będąc jakby jego modlitwą do Boga.

Pasja składa się z dwóch części. Jej mocną stroną jest dramatyzm, spójna konstrukcja i surowa prostota. Czas wykonania całości wynosi ok. 2 godziny.

Architektura

Część pierwsza

1. Coro: Herr, unser Herrscher, dessen Ruhm in allen Landen herrlich ist!	1. Chór: Panie, nasz Władco, którego chwałę wielką głosi każda z ziem!
2a. Evangelist, Jesus: Jesus ging mit seinen Jüngern über den Bach Kidron	2a. Ewangelista, Jezus: Jezus wyszedł z uczniami swymi za potok Cedron.
2b. Coro: Jesum von Nazareth	2b. Chór: Jezusa z Nazaretu
2c. Evangelist, Jesus: Jesus spricht zu ihnen: Ich bin's.	2c. Ewangelista, Jezus: Rzekł do nich Jezus: Ja jestem
2d. Coro: Jesum von Nazareth	2d. Chór: Jezusa z Nazaretu
2e. Evangelist, Jesus: Jesus antwortete: Ich hab's euch gesagt, daß ich's sei	2e. Ewangelista, Jezus: Jezus odrzekł: Powiedziałem wam, że Ja jestem
3. Chorale: O große Lieb, o Lieb ohn alle Maße	3. Chorale: O wielka Miłości, o Miłości bez miary
4a. Evangelist, Jesus: Auf daß das Wort erfüllet würde	4a. Ewangelista, Jezus: Stało się tak, aby się wypełniło słowo, które wypowiedział
5. Chorale: Dein Will gescheh, Herr Gott, zugleich	5. Chorale: Bądź wola Twoja, Panie Boże
6. Evangelist: Die Schar aber und der Oberhauptmann	6. Ewangelista: Wówczas kohorta oraz trybun razem ze strażnikami
7. Aria (alto, oboes, continuo): Von den Stricken meiner Sünden	7. Aria (alto, oboes, continuo): By z pęt grzechów moich
8. Evangelist: Simon Petrus aber folgete Jesu nach	8. Ewangelista: A szedł za Jezusem Szymon Piotr
9. Aria (soprano, flutes [likely violins in 1724 version, as flutes were not known to be used in Leipzig yet], continuo): Ich folge dir gleichfalls mit freudigen Schritten	9. Aria (soprano, flety bądź skrzypce w wersji z 1724, flety prawdopodobnie nie były jeszcze wtedy używane w Lipsku, continuo): I ja pójdę za Tobą radosnymi krokami
10. Evangelist, Maid, Peter, Jesus, Servant: Derselbige Jünger war dem Hohenpriester bekannt	10. Ewangelista, służąca, Piotr, Jezus, sługa: Uczeń był znany arcykapłanowi
11. Chorale: Wer hat dich so geschlagen	11. Chorale: Kto zadał te razy Tobie,
12a. Evangelist: Und Hannas sandte ihn gebunden zu dem Hohenpriester Kaiphas	12a. Ewangelista: Następnie Annasz wysłał Go związanego do arcykapłana Kajfasza
12b. Coro: Bist du nicht seiner Jünger einer?	12b. Chór: Nie jesteś jednym z Jego uczniów?
12c. Evangelist, Peter, Servant: Er leugnete aber: Ich bin's nicht.	12c. Ewangelista, Piotr, sługa: On zaprzeczył mówiąc: Nie jestem
13. Aria (tenor, strings, continuo): Ach, mein Sinn	13. Aria (tenor, smyczki, continuo): Ach, myśli moja!
14. Chorale: Petrus, der nicht denkt zurück,	14. Chorale: Piotr na wszystko niepomny wypiera się Boga

Część druga

15. Chorale: Christus, der uns selig macht	15. Chorale: Chrystus, który zbawia nas
16a. Evangelist, Pilate: Da führeten sie Jesum von Kaiphas vor das Richthaus	16a. Ewangelista, Piłat: Od Kajfasza zaprowadzili Jezusa do pretorium
16b. Coro: Wäre dieser nicht ein Übeltäter, wir hätten dir ihn nicht überantwortet.	16b. Chór: Gdyby to nie był złoczyńca nie wydalibyśmy go Tobie.
16c. Evangelist, Pilate: Da sprach Pilatus zu ihnen: So nehmet ihr ihn hin und richtet ihn nach eurem Gesetze.	16c. Ewangelista, Piłat: Piłat więc rzekł do nich: weźcie Go wy i osądźcie według swojego prawa
16d. Coro: Wir dürfen niemand töten.	16d. Chór: Nam nie wolno nikogo zabić
16e. Evangelist, Pilate, Jesus: Auf daß erfüllet würde das Wort Jesu	16e. Ewangelista, Piłat, Jezus: Tak się miało spełnić słowo Jezusa
17. Chorale: Ach großer König, groß zu allen Zeiten	17. Chorale: Ach, wielki Królu, wielki po wszystkie czasy
18a. Evangelist, Pilate, Jesus: Da sprach Pilatus zu ihm: So bist du dennoch ein König?	18a. Ewangelista, Piłat, Jezus: Piłat zatem powiedział do Niego: A więc jesteś królem?
18b. Coro: Nicht diesen, sondern Barrabam!	18b. Chór: Nie tego lecz Barabasza!
18c. Evangelist, Pilate, Jesus: Barrabas aber war ein Mörder.	18c. Ewangelista, Piłat, Jezus: A Barabasz był zbrodniarzem
19. Arioso (bass, 2 viole d'amore, lute, continuo): Betrachte, meine Seel, mit ängstlichem Vergnügen	19. Arioso (bass, 2 viole d'amore, lute, continuo): Patrz, moja duszo, z bojaźliwą rozkoszą,
20. Aria (tenor, 2 viole d'amore, continuo [likely only Violoncello and Keyboard]): Erwäge, wie sein blutgefärbter Rücken	20. Aria (tenor, 2 viole d'amore, continuo [podobnie tylko wiolonczela i instrument klawiszowy]): Zważ, jak Jego plecy krwią splamione
21a. Evangelist: Und die Kriegsknechte flochten eine Krone von Dornen	21a. Ewangelista: A żołnierze uplótłszy koronę z cierni
21b. Coro: Sei gegrüßet, lieber Jüdenkönig!	21b. Chór: Bądź pozdrowiony Królu Żydowski!
21c. Evangelist, Pilate: Und gaben ihm Backenstreiche.	21c. Ewangelista, Piłat: I policzkowali Go.
21d. Coro: Kreuzige, kreuzige!	21d. Chór: Ukrzyżuj, ukrzyżuj!
21e. Evangelist, Pilate: Pilatus sprach zu ihnen: Nehmet ihr ihn hin und kreuziget ihn; denn ich finde keine Schuld an ihm.	21e. Ewangelista, Piłat: Rzekł do nich Piłat: Weźcie Go i sami ukrzyżujcie; Ja bowiem nie znajduję w Nim winy.
21f. Coro: Wir haben ein Gesetz, und nach dem Gesetz soll er sterben	21f. Chór: My mamy Prawo, a według Prawa powinien On umrzeć!
21g. Evangelist, Pilate, Jesus: Da Pilatus das Wort hörete, fürchtet' er sich noch mehr	21g. Ewangelista, Piłat, Jezus: Gdy Piłat usłyszał te słowa, uląkł się jeszcze bardziej.
22. Chorale: Durch dein Gefängnis, Gottes Sohn muß uns die Freiheit kommen	22. Chorale: Twoje więzienie, Synu Boży wolność nam przyniesie
23a. Evangelist: Die Jüden aber schrieen	23a. Ewangelista: Żydzi jednak wołali i mówili:
23b. Coro: Lässest du diesen los, so bist du des Kaisers Freund nicht	23b. Chór: Jeżeli Go uwolnisz, nie jesteś przyjacielem Cezara
23c. Evangelist, Pilate: Da Pilatus da Wort hörete, führete er Jesum heraus	23c. Ewangelista, Piłat: Gdy więc Piłat usłyszał te słowa, wyprowadził Jezusa na zewnątrz
23d. Coro: Weg, weg mit dem, kreuzige ihn!	23d. Chór: Precz, precz, ukrzyżuj Go !
23e. Evangelist, Pilate: Spricht Pilatus zu ihnen: Soll ich euren König kreuzigen?	23e. Ewangelista, Piłat: Piłat rzekł do nich: Czyż Króla waszego mam ukrzyżować?
23f. Coro: Wir haben keinen König denn den Kaiser.	23f. Chór: Poza Cezarem nie mamy króla.
23g. Evangelist: Da überantwortete er ihn daß er gekreuziget würde.	23g. Ewangelista: Wtedy więc wydał Go im, aby Go ukrzyżowano.
24. Aria (bass) e coro (with strings and continuo): Eilt, ihr angefochtnen Seelen	24. Aria (bass) e coro (smyczki i continuo): Spieszcie, udręczone dusze.
25a. Evangelist: Allda kreuzigten sie ihn	25a. Ewangelista: Tam Go ukrzyżowano
25b. Coro: Schreibe nicht: der Jüden König	25b. Chór: Nie pisz: Król żydowski
25c. Evangelist, Pilate: Pilatus antwortet: Was ich geschrieben habe, das habe ich geschrieben.	25c. Ewangelista, Piłat: Piłat odpowiada: Com napisał, napisałem
26. Chorale: In meines Herzens Grunde	26. Chorale: Na dnie mojego serca
27a. Evangelist: Die Kriegsknechte aber, da sie Jesum gekreuziget hatten, nahmen seine Kleider	27a. Ewangelista: Żołnierze zaś, gdy ukrzyżowali Jezusa, wzięli Jego szaty
27b. Coro: Lasset uns den nicht zerteilen, sondern darum losen, wes er sein soll.	27b. Chór: Nie rozdzierajmy jej, ale rzućmy o nią losy, do kogo ma należeć.
27c. Evangelist, Jesus: Auf daß erfüllet würde die Schrift	27c. Ewangelista, Jezus: Tak się miały wypełnić słowa Pisma
28. Chorale: Er nahm alles wohl in acht	28. Chorale: O wszystkim pomyślał w ostatniej godzinie
29. Evangelist, Jesus: Und von Stund an nahm sie der Jünger zu sich.	29. Ewangelista, Jezus: I od tej godziny uczeń wziął Ją do siebie.
30. Aria (alto, viola da gamba, continuo): Es ist vollbracht!	30. Aria (alt, viola da gamba, continuo): Oto się wykonało!
31. Evangelist: Und neiget das Haupt und verschied.	31. Ewangelista: I skłoniwszy głowę oddał ducha.
32. Aria (bass) e coro ([Versions I-IV and revision] with string accompaniment, continuo): Mein teurer Heiland, laß dich fragen	32. Aria (bass) e coro (z akompaniamentem smyczkowym, continuo): Mój drogi Zbawco, pozwól zapytać
33. Evangelist: Und siehe da, der Vorhang im Tempel zeriß in zwei Stück	33. Ewangelista: Patrzcie oto! Zasłona świątyni rozdarła się na dwoje z góry na dół
34. Arioso (tenor, flutes [likely violins in Version I], oboes, continuo): Mein Herz, in dem die ganze Welt bei Jesu Leiden gleichfalls leidet	34. Arioso (tenor, flutes [likely violins in Version I], oboes, continuo): Moje serce, razem z całym światem, z cierpiącym Jezusem również cierpi
35. Aria (soprano, flute [likely violin in Version I], oboe da caccia, continuo): Zerfließe, mein Herze, in Fluten der Zähren	35. Aria (soprano, flute [likely violin in Version I], oboe da caccia, continuo): Rozpłyń się moje serce w powodzi łez
36. Evangelist: Die Jüden aber, dieweil es der Rüsttag war	36. Ewangelista: Żydzi jednak, ponieważ był to dzień Przygotowania
37. Chorale: O hilf, Christe, Gottes Sohn	37. Chorale: Wspomóż, Chryste, Synu Boży
38. Evangelist: Darnach bat Pilatum Joseph von Arimathia	38. Ewangelista: Potem poprosił Piłata Józef z Arymatei
39. Coro: Ruht wohl, ihr heiligen Gebeine	39. Chór: Słodko śpij święte doczesne ciało
40. Chorale: Ach Herr, lass dein lieb Engelein	40. Chorale: Ach Panie, ześlij umiłowanego anioła

Fragmenty z Ewangelii św. Mateusza

Bach dodał do Ewangelii św. Jana dwa fragmenty z Ewangelii św. Mateusza:

Mt 26,75 Wspomniał Piotr na słowo Jezusa, który mu powiedział: "Zanim kogut zapieje, trzy razy się Mnie wyprzesz". Wyszedł na zewnątrz i gorzko zapłakał.

Mt 27,51-52 A oto zasłona przybytku rozdarła się na dwoje z góry na dół; ziemia zadrżała i skały zaczęły pękać. Groby się otworzyły i wiele ciał Świętych, którzy umarli, powstało.

Zobacz też

• Johannes-Passion
• Pasja według św. Mateusza