Physeteroidea

	Physeteroidea
	J.E. Gray, 1821
	; Przedstawiciele nadrodziny – grupa kaszalotów spermacetowych (Physeter macrocephalus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	parzystokopytne
Podrząd	Whippomorpha
Infrarząd	walenie
Parvordo	zębowce
Nadrodzina	Physeteroidea
Synonimy
	Physodontidae Lydekker, 1894; Aulophyseterinae Kazár, 2002;
	Physodontidae Lydekker, 1894; Aulophyseterinae Kazár, 2002;
rodziny
	3 rodziny (w tym 1 wymarła) + 14 rodzajów wymarłych o statusie incertae sedis – zobacz opis w tekście
	3 rodziny (w tym 1 wymarła) + 14 rodzajów wymarłych o statusie incertae sedis – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Physeteroidea – nadrodzina ssaków z parvordo zębowców (Odontoceti) w obrębie infrarzędu walenii (Cetacea).

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

Do nadrodziny należą dwie współcześnie występujące rodziny^[4]^[5]^[6]:

Physeteridae J.E. Gray, 1821 – kaszalotowate
Kogiidae Gill, 1871 – kogiowate

Opisano również rodzinę wymarłą^[7]:

Hoplocetidae Cabrera, 1926

Rodzaje wymarłe nie sklasyfikowane w żadnej z powyższych rodzin:

Acrophyseter Lambert, Bianucci & Muizon, 2008^[8]
Angelocetus Peri, Collareta, Aringhieri, Caramella, Foresi & Bianucci, 2022^[9] – jedynym przedstawicielem był Angelocetus cursiensis Peri, Collareta, Aringhieri, Caramella, Foresi & Bianucci, 2022
Aulophyseter R. Kellogg, 1927^[10]
Brygmophyseter Barnes, 2006^[11] – jedynym przedstawicielem był Brygmophyseter shigensis (Hirota & Barnes, 1995)
Cozzuoliphyseter Paolucci, Fernández, Buono & Cuitiño, 2020^[12] – jedynym przedstawicielem był Cozzuoliphyseter rionegrensis (Gondar, 1975)
Eudelphis du Bus, 1872^[13] – jedynym przedstawicielem był Eudelphis mortezelensis du Bus, 1872
Ferecetotherium Mchedlidze, 1970^[14] – jedynym przedstawicielem był Ferecetotherium kelloggi Mchedlidze, 1970
Kogiopsis R. Kellogg, 1929^[15] – jedynym przedstawicielem był Kogiopsis floridana R. Kellogg, 1929
Livyatan Lambert, Bianucci, Post, Muizon, Salas-Gismondi, Urbina & Reumer, 2010^[16] – jedynym przedstawicielem był Livyatan melvillei (Lambert, Bianucci, Post, Muizon, Salas-Gismondi, Urbina & Reumer, 2010)
Miophyseter Kimura & Hasegawa, 2022^[17] – jedynym przedstawicielem był Miophyseter chitaensis Kimura & Hasegawa, 2022
Orycterocetus Leidy, 1853^[18]
Placoziphius Van Beneden, 1869^[19] – jedynym przedstawicielem był Placoziphius duboisii Van Beneden, 1869
Rhaphicetus Lambert, Muizon, Urbina & Bianucci, 2020^[20] – jedynym przedstawicielem był Rhaphicetus valenciae Lambert, Muizon, Urbina & Bianucci, 2020
Zygophyseter Bianucci & Landini, 2006^[21] – jedynym przedstawicielem był Zygophyseter varolai Bianucci & Landini, 2006

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 310, 1821. (ang.).
↑ R. Lydekker. Cetacean skulls from Patagonia. „Anales del Museo de La Plata”. 2 (2), s. 4, 1894. (ang.).
↑ E. Kazár. Revised phylogeny of the Physeteridae (Mammalia: Cetacea) in the light of Placoziphius Van Beneden, 1869 and Aulophyseter Kellogg, 1927. „Bulletin de l’Institut Royal des Sciences Naturelles de Belgique”. Sciences de la terre / Aardwetenschappen. 72, s. 160, 2002. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-01-22]. (ang.).
↑ C.J. Burgin: Introduction. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 23. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 27. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Physeteroidea Gray, 1821, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-11-22] (ang.).
↑ O. Lambert, G. Bianucci & Ch. de Muizon. A new stem-sperm whale (Cetacea, Odontoceti, Physeteroidea) from the Latest Miocene of Peru. „Comptes Rendus Palevol”. 7 (6), s. 362, 2008. DOI: 10.1016/j.crpv.2008.06.002. (ang.).
↑ E. Peri, A. Collareta, G. Aringhieri, D. Caramella, L.M. Foresi & G. Bianucci. A new physeteroid cetacean from the Lower Miocene of southern Italy: CT imaging, retrodeformation, systematics and palaeobiology of a sperm whale from the Pietra leccese. „Bollettino della Società Paleontologica Italiana”. 61 (2), s. 191, 2022. (ang.).
↑ R. Kellogg. Study of the skull of a fossil sperm-whale from the Temblor Miocene of southern California. „Carnegie Institution of Washington Publication”. 346, s. 4, 1927. (ang.).
↑ T. Kimura, Y. Hasegawa & L.G. Barnes. Fossil sperm whales (Cetacea, Physeteridae) from Gunma and Ibaraki prefectures, Japan; with observations on the Miocene fossil sperm whale Scaldicetus shigensis Hirota and Barnes, 1995. „Bulletin of the Gunma Museum of Natural History”. 10, s. 4, 2006. (ang.).
↑ F. Paolucci, M.S. Fernández, M.R. Buono & J.I. Cuitiño. ‘Aulophyseter’ rionegrensis (Cetacea: Odontoceti: Physeteroidea) from the Miocene of Patagonia (Argentina): a reappraisal. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 192 (4), s. 1299, 2020. DOI: 10.1093/zoolinnean/zlaa137. (ang.).
↑ B.A.L. du Bus. Mammifères nouveaux du crag d’Anvers. „Bulletin de l’Académie royale des sciences, des lettres et des beaux-arts de Belgique”. 2^me sér.. 34, s. 500, 1872. (fr.).
↑ Г.А. Мчедлидзе: Некоторые общие черты истории китообразных. Тбилиси: Мецниереба, 1970, s. 1–112. (ros.).
↑ R. Kellogg. A new fossil toothed whale from Florida. „American Museum novitates”. 389, s. 2, 1929. (ang.).
↑ O. Lambert, G. Bianucci, K. Post, C. de Muizon, R.M. Salas-Gismondi, M. Urbina & J.W. Reumer. Corrigendum: The giant bite of a new raptorial sperm whale from the Miocene epoch of Peru. „Nature”. 466 (7310), s. 1134, 2010. DOI: 10.1038/nature09381. (ang.).
↑ T. Kimura & Y. Hasegawa. A new physeteroid from the Lower Miocene of Japan. „Paleontological Research”. 26 (1), s. 88, 2022. DOI: 10.2517/PR200021. (ang.).
↑ J.M. Leidy. Observations on remains of extinct Cetacea, from the green sand of New Jersey, and from South Carolina and Virginia. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 6, s. 378, 1853. (ang.).
↑ P.J. Van Beneden. Sur un nouveau genre de ziphiode fossile (Placoziphius), trouvé a Edeghem, prè s d’Anvers. „Mémoires de l’Académie royale des sciences, des lettres et des beaux-arts de Belgique”. 37, s. 11, 1868. (fr.).
↑ O. Lambert, Ch. de Muizon, M. Urbina & G. Bianucci. A new longirostrine sperm whale (Cetacea, Physeteroidea) from the lower Miocene of the Pisco Basin (southern coast of Peru). „Journal of Systematic Palaeontology”. 18 (20), s. 1708, 2020. DOI: 10.1080/14772019.2020.1805520. (ang.).
↑ G. Bianucci & W. Landini. Killer sperm whale: a new basal physeteroid (Mammalia, Cetacea) from the Late Miocene of Italy. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 148 (1), s. 106, 2006. DOI: 10.1111/j.1096-3642.2006.00228.x. (ang.).

[gray-1] J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 310, 1821. (ang.).

[lyd-2] R. Lydekker. Cetacean skulls from Patagonia. „Anales del Museo de La Plata”. 2 (2), s. 4, 1894. (ang.).

[kaz-3] E. Kazár. Revised phylogeny of the Physeteridae (Mammalia: Cetacea) in the light of Placoziphius Van Beneden, 1869 and Aulophyseter Kellogg, 1927. „Bulletin de l’Institut Royal des Sciences Naturelles de Belgique”. Sciences de la terre / Aardwetenschappen. 72, s. 160, 2002. (ang.).

[mdd-4] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-01-22]. (ang.).

[amw-5] C.J. Burgin: Introduction. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 23. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[icmw-6] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 27. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[zij-7] J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Physeteroidea Gray, 1821, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-11-22] (ang.).

[lam&inni08-8] O. Lambert, G. Bianucci & Ch. de Muizon. A new stem-sperm whale (Cetacea, Odontoceti, Physeteroidea) from the Latest Miocene of Peru. „Comptes Rendus Palevol”. 7 (6), s. 362, 2008. DOI: 10.1016/j.crpv.2008.06.002. (ang.).

[per&inni-9] E. Peri, A. Collareta, G. Aringhieri, D. Caramella, L.M. Foresi & G. Bianucci. A new physeteroid cetacean from the Lower Miocene of southern Italy: CT imaging, retrodeformation, systematics and palaeobiology of a sperm whale from the Pietra leccese. „Bollettino della Società Paleontologica Italiana”. 61 (2), s. 191, 2022. (ang.).

[kel27-10] R. Kellogg. Study of the skull of a fossil sperm-whale from the Temblor Miocene of southern California. „Carnegie Institution of Washington Publication”. 346, s. 4, 1927. (ang.).

[bar-11] T. Kimura, Y. Hasegawa & L.G. Barnes. Fossil sperm whales (Cetacea, Physeteridae) from Gunma and Ibaraki prefectures, Japan; with observations on the Miocene fossil sperm whale Scaldicetus shigensis Hirota and Barnes, 1995. „Bulletin of the Gunma Museum of Natural History”. 10, s. 4, 2006. (ang.).

[pao&inni-12] F. Paolucci, M.S. Fernández, M.R. Buono & J.I. Cuitiño. ‘Aulophyseter’ rionegrensis (Cetacea: Odontoceti: Physeteroidea) from the Miocene of Patagonia (Argentina): a reappraisal. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 192 (4), s. 1299, 2020. DOI: 10.1093/zoolinnean/zlaa137. (ang.).

[bus-13] B.A.L. du Bus. Mammifères nouveaux du crag d’Anvers. „Bulletin de l’Académie royale des sciences, des lettres et des beaux-arts de Belgique”. 2^me sér.. 34, s. 500, 1872. (fr.).

[mch-14] Г.А. Мчедлидзе: Некоторые общие черты истории китообразных. Тбилиси: Мецниереба, 1970, s. 1–112. (ros.).

[kel29-15] R. Kellogg. A new fossil toothed whale from Florida. „American Museum novitates”. 389, s. 2, 1929. (ang.).

[lam&inni10-16] O. Lambert, G. Bianucci, K. Post, C. de Muizon, R.M. Salas-Gismondi, M. Urbina & J.W. Reumer. Corrigendum: The giant bite of a new raptorial sperm whale from the Miocene epoch of Peru. „Nature”. 466 (7310), s. 1134, 2010. DOI: 10.1038/nature09381. (ang.).

[kim&has-17] T. Kimura & Y. Hasegawa. A new physeteroid from the Lower Miocene of Japan. „Paleontological Research”. 26 (1), s. 88, 2022. DOI: 10.2517/PR200021. (ang.).

[lei-18] J.M. Leidy. Observations on remains of extinct Cetacea, from the green sand of New Jersey, and from South Carolina and Virginia. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 6, s. 378, 1853. (ang.).

[ben-19] P.J. Van Beneden. Sur un nouveau genre de ziphiode fossile (Placoziphius), trouvé a Edeghem, prè s d’Anvers. „Mémoires de l’Académie royale des sciences, des lettres et des beaux-arts de Belgique”. 37, s. 11, 1868. (fr.).

[lam&inni20-20] O. Lambert, Ch. de Muizon, M. Urbina & G. Bianucci. A new longirostrine sperm whale (Cetacea, Physeteroidea) from the lower Miocene of the Pisco Basin (southern coast of Peru). „Journal of Systematic Palaeontology”. 18 (20), s. 1708, 2020. DOI: 10.1080/14772019.2020.1805520. (ang.).

[bia&lan-21] G. Bianucci & W. Landini. Killer sperm whale: a new basal physeteroid (Mammalia, Cetacea) from the Late Miocene of Italy. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 148 (1), s. 106, 2006. DOI: 10.1111/j.1096-3642.2006.00228.x. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]