Pierzchotki

Pierzchotki
	Elaphrinae
	Latreille, 1802
	Okres istnienia: eocen–dziś PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q
	; Pierzchotek pobrzeżnik
	; Blethisa multipunctata
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	chrząszcze
Podrząd	chrząszcze drapieżne
Nadrodzina	Caraboidea
Rodzina	biegaczowate
Podrodzina	pierzchotki
Synonimy
	Elaphrii Latreille, 1802; Elaphrini Erichson, 1837;
	Elaphrii Latreille, 1802; Elaphrini Erichson, 1837;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pierzchotki^[1]^[2] (Elaphrinae) – podrodzina chrząszczy z podrzędu drapieżnych i rodziny biegaczowatych. Występują w państwie holarktycznym.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Chrząszcze średnich rozmiarów^[3], u gatunków środkowoeuropejskich od 5 do 13 mm długości^[4]. W ich ubarwieniu zawsze występuje słabszy lub silniejszy połysk metaliczny. Głowa wyposażona jest w duże i wyłupiaste oczy^[3] o wspólnej szerokości większej niż szerokość czoła^[4]. Człony czułków od drugiego do szóstego nie mają długich szczecinek^[4]. Powierzchnia przedplecza jest punktowana^[3]. Tarczka jest widoczna od zewnątrz^[4]. Podstawa pokryw zwykle jest nieobrzeżona, wyjątkiem są tu tylko mokronie^[5]. Rzędy na pokrywach są słabo dostrzegalne, nieregularne i poprzerywane guzami lub dołkami^[3]. Wierzchołki pokryw są zaokrąglone^[5]. Na zapiersiu obecny jest szew za tylną parą bioder^[4]. Odnóża przedniej pary mają płaskie wycięcie na wierzchołkowej krawędzi goleni^[5], a u samców ponadto rozszerzone trzy lub cztery człony stóp^[3]. Odwłok ma sześć widocznych sternitów^[4].

Larwy mają smukłe, prawie walcowate ciało. Ich aparat gębowy odznacza się szczękami o żuwkach wewnętrznych uwstecznionych do postaci bardzo krótkiej lub pierścieniowatej oraz żuwaczkami zwykle drobno ząbkowanymi. Bardzo duży przedtułów ma kwadratowe przedplecze. Naroża pozostałych segmentów są zaokrąglone^[3].

Ekologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]

Owady te zasiedlają najczęściej pobrzeża wód, także płynących^[3], oraz rozmaite tereny podmokłe^[5]. Prowadzą dzienny tryb życia^[3].

Przedstawiciele podrodziny występują w państwie holarktycznym na półkuli północnej^[6]^[4]. Wszystkie trzy rodzaje współczesne obecne są zarówno w Nearktyce^[6], jak i Palearktyce^[7]. W tej ostatniej stwierdzono 30 gatunków^[7], z których 6 znanych jest z Polski^[8] (zobacz: pierzchotki Polski).

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Takson ten wprowadził w 1802 roku Pierre André Latreille^[9]^[10]. Obejmuje cztery rodzaje^[11]:

Blethisa Bonelli, 1810 – mokroń
Diacheila Motschulsky, 1844
Elaphrus Fabricius, 1775 – pierzchotek
†Elaphrotites Haupt, 1956

W zapisie kopalnym podrodzina znana jest od eocenu. Z epoki tej pochodzą inkluzje Elaphrotites densus^[12]^[11]. Z miocenu natomiast znane są już współczesne rodzaje Blethsia i Diacheila, a nawet współczesny gatunek, pierzchotek przybrzeżny^[13].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Włodzimierz Dzieduszycki, Maryan Łomnicki: Muzeum imienia Dzieduszyckich we Lwowie. Lwów: Pierwsza Związkowa Drukarnia we Lwowie, 1886, s. 2.
↑ A.M. Łomnicki: Sprawozdanie Komisyi Fizyjograficznej obejmujące pogląd na czynności dokonane w ciągu roku 1889 oraz Materyjały do fizyjografii krajowej. Tom dwudziesty piąty. Fauna Lwowa i okolicy. Akademia Umiejętności w Krakowie; Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1890, s. 158.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Rolf G. Beutel, Richard A.B. Leschen: Coleoptera, Beetles. Vol. 1: Morphology and Systematics (Archostemata, Myxophaga, Adephaga, Polyphaga partim). Berlin, Nowy Jork: Walter de Gruyter & Co., 2005, s. 133, seria: Handbook of Zoology (Handbuch der Zoologie).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Karel Hůrka: Carabidae of the Czech and Slovak Republics. Zlin: Kabourek, 1996, s. 36-37, 104-108.
↑ ^a ^b ^c ^d Jürgen Trautner, Kartin Geigenmüller: Tiger Beetles, Ground Beetles. Ilustrated Key to the Cicindellidae and Carabidae of Europe. Josef Margraf, 1987, s. 37-43, 150-155.
↑ ^a ^b Y. Bousquet. Catalogue of Geadephaga (Coleoptera: Adephaga) of America, north of Mexico. „ZooKeys”. 245, s. 1-1722, 2012. DOI: 10.3897/zookeys.245.3416.
↑ ^a ^b H.H. Goulet H.H., Elaphrinae, [w:] IvanI. Löbl, AlešA. Smetana (red.), Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume I. Archostemata - Myxophaga - Adephaga, Stenstrup, Denmark: Apollo Books, 2003, s. 206-207, ISBN 87-88757-73-0 .
↑ BolesławB. Burakowski BolesławB., MaciejM. Mroczkowski MaciejM., JaninaJ. Stefańska JaninaJ., Chrząszcze – Coleoptera. Biegaczowate – Carabidae, część 2, „Katalog Fauny Polski”, 3, 13, Warszawa: Instytut Zoologiczny Polskiej Akademii Nauk, 1974 .
↑ P.A. Latreille: Histoire naturelle, générale et particulière des crustacés et des insectes. Ouvrage faisant suite à l’histoire naturelle générale et particulière, composée par Leclerc de Buffon, et rédigée par C.S. Sonnini, membre de plusieurs sociétés savantes. Familles naturelles des genres. Tome troisième. Paris: F. Dufart, 1802, s. 88.
↑ PatriceP. Bouchard PatriceP. i inni, Family-group names in Coleoptera (Insecta), „ZooKeys”, 88, 2011, s. 1–972, DOI: 10.3897/zookeys.88.807 .
↑ ^a ^b subfamily Elaphrinae Latreille, 1802. [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2024-02-10].
↑ H. Haupt. Beitrag zur Kenntnis der eozänen Arthopodenfauna des Geiseltales. „Nova Acta Leopoldina”. 18 (128), s. 1-89, 1956.
↑ S.V. Kiselev, V.I. Nazarov. Late Cenozoic insects of northern Eurasia. „Paleontological Journal”. 43 (7), s. 732-850, 2009.

[dł-1] Włodzimierz Dzieduszycki, Maryan Łomnicki: Muzeum imienia Dzieduszyckich we Lwowie. Lwów: Pierwsza Związkowa Drukarnia we Lwowie, 1886, s. 2.

[Łomnicki-2] A.M. Łomnicki: Sprawozdanie Komisyi Fizyjograficznej obejmujące pogląd na czynności dokonane w ciągu roku 1889 oraz Materyjały do fizyjografii krajowej. Tom dwudziesty piąty. Fauna Lwowa i okolicy. Akademia Umiejętności w Krakowie; Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1890, s. 158.

[Beutel-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Rolf G. Beutel, Richard A.B. Leschen: Coleoptera, Beetles. Vol. 1: Morphology and Systematics (Archostemata, Myxophaga, Adephaga, Polyphaga partim). Berlin, Nowy Jork: Walter de Gruyter & Co., 2005, s. 133, seria: Handbook of Zoology (Handbuch der Zoologie).

[Hurka-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Karel Hůrka: Carabidae of the Czech and Slovak Republics. Zlin: Kabourek, 1996, s. 36-37, 104-108.

[Trautner-5] Jürgen Trautner, Kartin Geigenmüller: Tiger Beetles, Ground Beetles. Ilustrated Key to the Cicindellidae and Carabidae of Europe. Josef Margraf, 1987, s. 37-43, 150-155.

[Bousquet-6] Y. Bousquet. Catalogue of Geadephaga (Coleoptera: Adephaga) of America, north of Mexico. „ZooKeys”. 245, s. 1-1722, 2012. DOI: 10.3897/zookeys.245.3416.

[cpc-7] H.H. Goulet H.H., Elaphrinae, [w:] IvanI. Löbl, AlešA. Smetana (red.), Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume I. Archostemata - Myxophaga - Adephaga, Stenstrup, Denmark: Apollo Books, 2003, s. 206-207, ISBN 87-88757-73-0 .

[Burakowskietal-8] BolesławB. Burakowski BolesławB., MaciejM. Mroczkowski MaciejM., JaninaJ. Stefańska JaninaJ., Chrząszcze – Coleoptera. Biegaczowate – Carabidae, część 2, „Katalog Fauny Polski”, 3, 13, Warszawa: Instytut Zoologiczny Polskiej Akademii Nauk, 1974 .

[Latreille2-9] P.A. Latreille: Histoire naturelle, générale et particulière des crustacés et des insectes. Ouvrage faisant suite à l’histoire naturelle générale et particulière, composée par Leclerc de Buffon, et rédigée par C.S. Sonnini, membre de plusieurs sociétés savantes. Familles naturelles des genres. Tome troisième. Paris: F. Dufart, 1802, s. 88.

[families-10] PatriceP. Bouchard PatriceP. i inni, Family-group names in Coleoptera (Insecta), „ZooKeys”, 88, 2011, s. 1–972, DOI: 10.3897/zookeys.88.807 .

[biolib-11] subfamily Elaphrinae Latreille, 1802. [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2024-02-10].

[Haupt-12] H. Haupt. Beitrag zur Kenntnis der eozänen Arthopodenfauna des Geiseltales. „Nova Acta Leopoldina”. 18 (128), s. 1-89, 1956.

[kn9-13] S.V. Kiselev, V.I. Nazarov. Late Cenozoic insects of northern Eurasia. „Paleontological Journal”. 43 (7), s. 732-850, 2009.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]