Sosna Gerarda

Sosna Gerarda
	; Sosny Gerarda w Afganistanie
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	nagonasienne
Klasa	iglaste
Rząd	sosnowce
Rodzina	sosnowate
Rodzaj	sosna
Gatunek	sosna Gerarda
	Nazwa systematyczna
	Pinus gerardiana Wall. ex D. Don; A. B. Lambert, Descr. Pinus ed. 3, 2:144, t. 79. 1832
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; bliski zagrożenia
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sosna Gerarda^[6] (Pinus gerardiana Wall. ex D. Don) – gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Występuje w Himalajach na terenie Afganistanu, Chin (Tybet), Indii (Jammu-Kashmir) i Pakistanu. Drzewo odkryte przez kapitana Gerarda z piechoty bengalskiej w 1832 r., przywiezione do Europy 7 lat później.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Korona drzewa szeroka i luźna, z długimi, rosnącymi w górę gałęziami. W gęstych lasach, korona węższa.
Pień: Osiąga 10–20 (25) m wysokości. Kora łuszczy się, odsłaniając jasne szaro-zielone płaty.
Liście: Zebrane po 3 na krótkopędach. Długości 6–10 cm.
Szyszki: Szyszki żeńskie o długości 12–20 cm, po otwarciu szerokie na 10 cm. Nasiona długości ponad 2 cm, opatrzone śladowym skrzydełkiem.

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Jedna wiązka przewodząca w liściu, 5–7 kanałów żywicznych^[8].

Występuje w dolinach górskich, najczęściej na wysokościach 2000–3350 m n.p.m.^[9] Rośnie w suchych lasach razem z cedrem himalajskim (Cedrus deodara), jałowcem greckim (Juniperus excelsa subsp. polycarpos) oraz sosną himalajską (Pinus wallichiana).

Nasiona są zjadane i rozsiewane przez ptaki, m.in. orzechówkę (Nucifraga caryocatactes subsp. multipunctata).

Bywa gospodarzem Arceuthobium minutissimum, rośliny pasożytniczej (pasożyt pędowy), której głównym gospodarzem jest sosna himalajska, jednak P. gerardiana zostaje czasem zainfekowana na terenie północnego Pakistanu, na obszarach, gdzie występuje razem z zainfekowaną sosną himalajską^[10].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Synonimy: Pinus gerardii J. Forbes.

Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus^[11]:

podrodzaj Strobus
- sekcja Quinquefoliae
  - podsekcja Gerardianae
    - gatunek P. gerardiana

Zagrożenia[edytuj | edytuj kod]

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) umieściła ten gatunek w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych, przyznając mu kategorię zagrożenia NT (near threatened), uznając go za gatunek o podwyższonym ryzyku wyginięcia. Po ponownej ocenie w 2011 r. klasyfikację tę utrzymano i opublikowano w roku 2013^[5].

Głównym zagrożeniem wskazywanym przez IUCN jest nieodpowiednie pozyskiwanie nasion z naturalnych siedlisk. Zagrożenie dla gatunku stanowi także rozwój rolnictwa, pożary i wycinka lasów w celu pozyskania drewna i terenów uprawnych. Ocenia się, że zanikło blisko 30% lasów sosny Gerarda. Trend liczebności populacji jest spadkowy^[5].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Nasiona są lokalnie sprzedawane i spożywane. Pozyskiwane z naturalnych stanowisk, stanowią istotne źródło dochodu miejscowej ludności w indyjskim dystrykcie Kinnaur, czy w pakistańskich Górach Sulejmańskich. W Afganistanie sosny Gerarda są uprawiane na plantacjach, w celu zbioru nasion.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
↑ Aylmer Bourke Lambert: Description of the genus Pinus. Wyd. 3. T. 2. 1832, s. 144, tab. 79. DOI: 10.5962/bhl.title.44704. (ang.).
↑ ^a ^b ^c A.A. Farjon A.A., Pinus gerardiana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2013-08-18] (ang.).
↑ Tony Russell, Catherine Cutler, Martin Walters: Drzewa świata. Kraków: TAiWPN, 2008, s. 317. ISBN 978-83-242-0842-5.
↑ J. Lindsay Stewart, Dietrich Brandis: The forest flora of north-west and central India: a handbook of the indigenous trees and shrubs of those countries. London: W. H. Allen & Co., 1874. DOI: 10.5962/bhl.title.54508. (ang.).
↑ Pinus gerardiana. [w:] Flora of China [on-line]. [dostęp 2009-08-06]. (ang.).
↑ Christopher J. Earle: Pinus gerardiana. [w:] The Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2009-08-06]. (ang.).
↑ F.G. Hawksworth, D. Wiens. Dwarf mistletoes: Biology, pathology and systematics. „Agriculture Handbook”. 709, 1996. Washington, DC: U.S.D.A. Forest Service. [dostęp 2009-08-06]. (ang.).
↑ Christopher J. Earle: Pinus. [w:] The Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2009-08-06]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[christenhusz2011-3] M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).

[Lambert-4] Aylmer Bourke Lambert: Description of the genus Pinus. Wyd. 3. T. 2. 1832, s. 144, tab. 79. DOI: 10.5962/bhl.title.44704. (ang.).

[iucn-5] A.A. Farjon A.A., Pinus gerardiana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2013-08-18] (ang.).

[Russell2008-6] Tony Russell, Catherine Cutler, Martin Walters: Drzewa świata. Kraków: TAiWPN, 2008, s. 317. ISBN 978-83-242-0842-5.

[Stewart-7] J. Lindsay Stewart, Dietrich Brandis: The forest flora of north-west and central India: a handbook of the indigenous trees and shrubs of those countries. London: W. H. Allen & Co., 1874. DOI: 10.5962/bhl.title.54508. (ang.).

[eflora-8] Pinus gerardiana. [w:] Flora of China [on-line]. [dostęp 2009-08-06]. (ang.).

[Gymn2-9] Christopher J. Earle: Pinus gerardiana. [w:] The Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2009-08-06]. (ang.).

[Hawksworth1996-10] F.G. Hawksworth, D. Wiens. Dwarf mistletoes: Biology, pathology and systematics. „Agriculture Handbook”. 709, 1996. Washington, DC: U.S.D.A. Forest Service. [dostęp 2009-08-06]. (ang.).

[Gymn-11] Christopher J. Earle: Pinus. [w:] The Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2009-08-06]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]