Pożegnanie z Marią

Pożegnanie z Marią

Autor	Tadeusz Borowski
Tematyka	II wojna światowa
Typ utworu	opowiadanie
Data powstania	1947
Wydanie oryginalne
Język	polski
Data wydania	1947

Angielskojezyczna wersja okładki do "Pożegnania z Marią" Tadeusza Borowskiego; autor: Michal Tadeusz Golanski.

Pożegnanie z Marią – zbiór opowiadań Tadeusza Borowskiego z 1947, w skład którego wchodzą:

• Pożegnanie z Marią
• Dzień na Harmenzach
• Proszę państwa do gazu
• Śmierć powstańca
• Bitwa pod Grunwaldem

Później, zgodnie z wolą autora, do cyklu tego zaliczono także opowiadania Chłopiec z Biblią, U nas w Auschwitzu, Ludzie, którzy szli, Ojczyzna, Ofensywa styczniowa.

Opowiadania te łączy tematyka II wojny światowej oraz postać Tadka, który jest zarazem narratorem i głównym bohaterem. W dużej mierze są to opowiadania autobiograficzne, jednak nie można zupełnie utożsamiać Tadka z Tadeuszem Borowskim, a wydarzenia opisane w opowiadaniach nie zawsze odzwierciedlają rzeczywiste przeżycia pisarza.

W opowiadaniach tych pisarz stosuje metodę behawiorystyczną – opisuje tylko zachowania i zewnętrzne reakcje bohaterów, pomijając ich przeżycia wewnętrzne i psychikę. Narrator opowiadań nie ocenia ani nie klasyfikuje bohaterów, ale dąży do obiektywizmu.

Tytułową Marią jest Maria Borowska-Bayer, od 1946 żona Borowskiego.

Problematyka i główne przesłanie

Najistotniejszą kwestią poruszaną przez Tadeusza Borowskiego w tych opowiadaniach jest wpływ wojny i obozu koncentracyjnego na moralność człowieka, na jego kodeks etyczny i psychikę. Przeżycie obozu wiąże się z działaniem na niekorzyść innych współwięźniów i z całkowitym odwróceniem dotychczasowych wartości moralnych. Człowiek zlagrowany jest w stanie dokonać wielu potwornych rzeczy, by przetrwać. Przyjmuje wręcz niekiedy wobec innych postawę swojego własnego oprawcy. To doprowadza do tego, że w opowiadaniach Borowskiego zaciera się różnica między katem a ofiarą.

Opowiadania Tadeusza Borowskiego ukazują różne postawy ludzi wobec skrajnych sytuacji, m.in. bierność, aktywność lub też próba dostosowania się do panujących warunków.

Opinie

Wydaje się, że nikt poza Borowskim nie sięgnął tak głęboko w istotę hańbiącej ludzkość sprawy, nikt nie potrafił tak precyzyjnie narysować metod i skutków upodlenia człowieczeństwa. Nikt – to znaczy nikt u nas. Wydaje się, że nowele Borowskiego nie dadzą się porównać z żadną literaturą świata. Jest to szczytowe osiągnięcie w tego rodzaju piśmiennictwie.

Jarosław Iwaszkiewicz w przedmowie do Pożegnania z Marią (wyd. z 1961 r.)

Adaptacje

• Spektakl telewizyjny Pożegnanie z Marią z 1966 w reżyserii Jerzego Antczaka. W roli Tadeusza wystąpił Tadeusz Łomnicki.
• Teatr Polskiego Radia – Pożegnanie z Marią, 26 listopada 1978.
• Film Pożegnanie z Marią z 1993 w reżyserii Filipa Zylbera, będący luźną adaptacją opowiadania Tadeusza Borowskiego. Na 18. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych pięć osób otrzymało nagrody indywidualne za wkład do filmu.

Ponadto na podstawie prozy Borowskiego Antoni Halor i Józef Gębski zrealizowali w 1969 film dokumentalny „Testament”.

Bibliografia

• Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, Warszawa 1985, t. 2, s. 232.

Linki zewnętrzne

• Pożegnanie z Marią. Opowiadania (1948) w bibliotece Polona