Tadeusz Łomnicki

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
Ujednoznacznienie Ten artykuł dotyczy aktora Tadeusza Łomnickiego ur. w 1927 r. Zobacz też: aktora Tadeusza Piotra Łomnickiego ur. w 1968 r.
Tadeusz Łomnicki
Tadeusz Łomnicki w 1969
Tadeusz Łomnicki w 1969
Data
i miejsce urodzenia		 18 lipca 1927
Podhajce
Data
i miejsce śmierci		 22 lutego 1992
Poznań
Zawód aktor
Współmałżonek Maria Bojarska
Lata aktywności 1946-1992
Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy I klasy Order Sztandaru Pracy II klasy Złoty Krzyż Zasługi Medal 10-lecia Polski Ludowej Medal 30-lecia Polski Ludowej Medal Komisji Edukacji Narodowej
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Grób Tadeusza Łomnickiego na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie autorstwa Grzegorza Kowalskiego; 23 lipca 2008
Gwiazda w łódzkiej Alei Gwiazd

Tadeusz Łomnicki (ur. 18 lipca 1927 w Podhajcach, zm. 22 lutego 1992 w Poznaniu) – polski aktor teatralny i filmowy, reżyser teatralny, pedagog oraz założyciel i pierwszy dyrektor warszawskiego Teatru na Woli. Ogromny dorobek artystyczny Łomnickiego obejmuje 82 role sceniczne, 51 ról filmowych, 26 ról w spektaklach teatru TV, 12 reżyserii teatralnych. Dwie spośród jego sztuk – "Noe i jego menażeria" i "Kąkol i pszenica" doczekały się realizacji.

Brat reżysera i scenarzysty Jana Łomnickiego.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Po ukończeniu Gimnazjum Handlowego w Dębicy (1942), przybył do Krakowa, gdzie łączył pracę zarobkową (robotnik kolejowy, praca w banku) z nauką gry na skrzypcach. W czasie II wojny światowej Łomnicki należał do Szarych Szeregów, później był żołnierzem AK Armii Krajowej. Po wkroczeniu w 1945 roku Armii Czerwonej do Krakowa wstąpił do Milicji Obywatelskiej, którą opuścił niespełna rok później, aby urzeczywistnić swoje artystyczne marzenia. W sezonie 1946/47 występował w Teatrze Miejskim w Katowicach. Po powrocie do Krakowa, w latach 1947-1949 występował w Miejskich Teatrach Dramatycznych: Słowackiego i Starym, gdzie zadebiutował jako dramaturg (sztuka "Noe i jego menażeria"). Od 1949 grał w Warszawie, zaangażowany do Teatru Współczesnego. Od roku 1952 był w zespole Teatru Narodowego. W 1957 ponownie przeszedł do zespołu Teatru Współczesnego i pozostał tam aż do 1974. Jako reżyser zadebiutował w 1965 na Małej Scenie Teatru Współczesnego. W 1969 został prorektorem, a w następnym roku rektorem warszawskiej PWST i był nim w latach 1970-1981. W 1976 założył i objął dyrekcję oraz kierownictwo artystyczne Teatru Na Woli. Zagrał tu m.in. Goyę w "Gdy rozum śpi" Vallejo w reżyserii Andrzeja Wajdy, Bukara w "Przedstawieniu "Hamleta" we wsi Głucha Dolna", Fantazego w "Fantazym" Słowackiego i Salieriego w "Amadeuszu" Shaffera. W 1981 zrezygnował z dyrekcji Teatru Na Woli, zakończył też swoją drugą kadencję jako rektor PWST.

Choroba serca i operacja w Londynie spowodowały blisko 2-letnią przerwę w jego życiu zawodowym. Kiedy ciężko zachorował, operację serca w Londynie zorganizował i zapłacił za nią Roman Polański, u którego później przez kilka miesięcy mieszkał w Paryżu[1].

W roku 1984 przeszedł do zespołu aktorskiego Teatru Studio. Od roku 1988, niezwiązany już etatem z żadną sceną, występował nadal gościnnie w Teatrze Dramatycznym, Powszechnym i Współczesnym. Pisał także wiersze, nowele, eseje i wspomnienia ("Spotkania teatralne", 1984).

Tadeusz Łomnicki zagrał również wiele ról filmowych – w takich produkcjach jak "Pokolenie", "Niewinni czarodzieje" "Człowiek z marmuru" Andrzeja Wajdy, "Eroica" Andrzeja Munka, "Kontrakt" Krzysztofa Zanussiego "Przypadek" i "Dekalog VIII" Krzysztofa Kieślowskiego oraz "Pan Wołodyjowski" i "Potop" Jerzego Hoffmana, gdzie zagrał postać pułkownika Michała Wołodyjowskiego.

W ostatnich miesiącach życia pochłaniała go praca nad szekspirowskim Królem Learem w Teatrze Nowym w Poznaniu. Zmarł na atak serca, w czasie jednej z prób do tej sztuki[2][3]. Ostatnie jego słowa były słowami Leara: "Więc jakieś życie świta przede mną. Dalej, łapmy je, pędźmy za nim, biegiem, biegiem!". Po jego śmierci Jan Kott napisał: odszedł jeden z największych aktorów w jego pokoleniu. W Polsce i na świecie.

Działalność polityczna[edytuj | edytuj kod]

W 1951 roku złożył deklarację o przystąpienie do PZPR (Polska Zjednoczona Partia Robotnicza) (jego piąta żona Maria Bojarska w książce "Król Lear nie żyje" wspomina o zaświadczeniu, z którego wynika, że należał do partii już w 1948 roku). Początkowo odmawiano mu zgody na wstąpienie do partii z powodu jego AK-owskiej przeszłości, której zresztą nie ukrywał. W grudniu 1971 roku zasiadł w Prezydium VI Zjazdu PZPR, a na jego zakończenie został zastępcą członka Komitetu Centralnego PZPR. Na VII Zjeździe, w grudniu 1975 roku, ponownie na VIII Zjeździe w 1980 roku oraz po Nadzwyczajnym IX Zjeździe PZPR w lipcu 1981 r Łomnicki był wybierany członkiem KC PZPR. Po wprowadzeniu stanu wojennego oddał legitymację członkowską (17 XII 1981 roku). Mimo propozycji: najpierw Mieczysława Rakowskiego, a po 1989 roku – Lecha Wałęsy, do świata polityki nie wrócił. Od 1974 był także członkiem Prezydium Zarządu Głównego Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej.

Ocena kariery aktorskiej[edytuj | edytuj kod]

Był aktorem o nieograniczonych, jak pisano, możliwościach wyrazu i umiejętnościach przeistaczania się. Do historii teatru przeszły jego role Orestesa w "Ifigenii w Taurydzie" Goethego, Artura Ui w "Karierze Artura Ui" Brechta, Solonego w "Trzech siostrach" Czechowa, Łatki w "Dożywociu" Fredry, Kapitana Edgara w "Play Strindberg" Dürrenmatta w reżyserii Andrzeja Wajdy – wszystkie w Teatrze Współczesnym, a także jego Prysypkin w "Pluskwie" Majakowskiego w Teatrze Narodowym oraz Horodniczy w "Rewizorze" Gogola i Sager w "Stalinie" Salvatore'a w Teatrze TV.

Nagrody i upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

22 lipca 1968 otrzymał nagrodę państwową I stopnia[4]. Dwukrotny laureat Nagrody im. Aleksandra Zelwerowicza – przyznawanej przez redakcję miesięcznika "Teatr". Najpierw otrzymał ją w pierwszej edycji nagrody, za sezon 1984/1985, za rolę Krappa w przedstawieniu „Ostatnia taśma Krappa” Samuela Becketta w Teatrze Studio w Warszawie. Natomiast drugi raz otrzymał ją pośmiertnie, za sezon 1991/1992, za rolę Icyka Sagera w przedstawieniu „Stalin” Gastona Salvatore’a w Teatrze TV.

Jego imieniem w 1996 roku nazwano warszawski Teatr Na Woli, a w 2002 roku Teatr Nowy w Poznaniu. W ankiecie tygodnika "Polityka" przeprowadzonej w 1998 roku czytelnicy tego tygodnika uznali go za największego polskiego aktora XX wieku.

Filmografia[edytuj | edytuj kod]

Dubbing[edytuj | edytuj kod]

Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Role w Teatrze TV (wybór)[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

  1. ↑ Holland: Polański nie daje się uczesać Wywiad Magdaleny Żakowskiej z Agnieszką Holland [dostęp 18.04.2010]
  2. ↑ Tadeusz Łomnicki. Biografia.. film.onet.pl.
  3. ↑ Tadeusz Łomnicki. Najgorsza z ról..
  4. ↑ Dziennik Polski, rok XXIV, nr 172 (7599), s. 6.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Tadeusz Łomnicki – Witold Filler, 1976 (sygn. BN 874.794 A)
  • Spotkania teatralne – Tadeusz Łomnicki, wybór i oprac. Maria Bojarska, 1984, ISBN 83-06-01131-7
  • Król Lear nie żyje – Maria Bojarska, 1994, ISBN 83-901178-7-8

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło „http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tadeusz_Łomnicki&oldid=38476790”