Podróż bez pieniędzy
 Okładka wydania z 1906 r. | |
| Autor | |
|---|---|
| Typ utworu | |
| Wydanie oryginalne | |
| Język | |
| Data wydania |
1893 |
Podróż bez pieniędzy – przygodowa powieść podróżnicza dla młodzieży Władysława Umińskiego z 1893 roku (w odcinkach; wydanie książkowe z 1894 roku). Była to trzecia powieść Umińskiego[1]. Książka opowiada o przygodach dwójki bohaterów, Polaka i Włocha, którzy po utracie swych bagaży i pieniędzy, podróżują z Azji do Ameryki.
Historia wydań[edytuj | edytuj kod]
Powieść była opublikowana w odcinkach w ilustrowanym magazynie Wieczory Rodzinne (nr 1–36) w 1893 roku. Doczekała się kilku wydań książkowych, poczynając od 1894 roku (wydawnictwo Gebethner i Wolff), następne m.in. w 1906, 1923, 1930, 1953, 1955 i 1956[2].
Fabuła[edytuj | edytuj kod]
Książka opowiada o przygodach dwójki bohaterów, Polaka Józefa Mirskiego i Włocha Verniego, którzy podróżują po świecie (z Bombaju przez Indonezję, Chiny, Japonię do Nowego Jorku w Stanach Zjednoczonych). Spóźniwszy się na okręt, który odpłynął z ich bagażami, nie mają znaczących środków finansowych. Pierwszą część książki zajmuje opis pobytu bohaterów na Sumatrze[1][3][4].
Odbiór[edytuj | edytuj kod]
W 1885 roku o książce pisał recenzent czasopisma Ateneum. O ile chwalił on Umińskiego za to, że „opowiada żywo i zajmująco”, skrytykował płytkie psychologicznie opisy bohaterów, i zasługujące na „potępienie ze względów pedagogicznych” zachowanie jednego z bohaterów (tu, kłamanie Włocha)[3].
W okresie międzywojennym książkę zrecenzowała Komisja Oceny Książek do Czytania dla Młodzieży Szkolnej. Recenzent pisał, że powieść „zbudowana według utartego szablonu tak zwanych przygód, zawiera trochę powierzchownych, mało wartościowych wiadomości z geografji i przyrody oraz opisy nieprawdopodobnych polowań. Wbrew oczekiwaniom, nie spotykamy opisu energji i zaradności ludzi, znajdujących się w trudnem położeniu, za to widzimy reklamę, wykręty, drobne oszukaństwa. Książka tylko w niektórych częściach interesująca, posiada bardzo małą wartość”. Recenzent zaznaczył też, że nieuczciwe zachowania dotyczą głównie Włocha i brzydzą polskiego bohatera powieści. Książkę określono jako "pożądaną" w roku 1929 dla dzieci w wieku 11-14, a "dozwoloną" w roku 1924 dla dzieci w wieku 11-15[5][6].
W 1955 roku powieść opisano jako „klasyczną powieść podróżniczą”. Recenzent chwalił ją za „ciekawą akcję i wiele kształcących wiadomości”, a także „silne akcenty społeczne, ukazując ucisk i wyzysk kolonialny”[4].
Pedagog Łukasz Kurdybacha w swojej Historii wychowania z 1968 roku pozytywnie wyraził się o tej książce, zauważając, że jest to ceniona pozycja krajoznawcza, wznawiana „do czasów dzisiejszych”[7].
W 1973 roku Krystyna Kuliczkowska zauważyła, że w powieści tej autor "ośmiesza amerykański tryb życia"[8]. W 1981 napisała też, że autor kontrastuje "szlachetność" polskiego bohatera (Mirskiego) z Włochem (Vernim), "oberżyświatem i awanturnikiem"[9].
W 1995 roku o książce pozytywnie wyraził się autor artykułu w Studiach slawistycznych opolsko-ostrawskich, pisząc, że „ukazywała, jak wytrwałość i energia ratuje życie ludzi w trudnych chwilach życia”[10].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Władysław Umiński - zapomniany "polski Verne" [online], PolskieRadio.pl [dostęp 2024-02-04].
- ↑ Jadwiga Czachowska (red.), Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny. T. 8, Ste – V, Alicja Szałagan (red.), 2003, s. 436 [dostęp 2023-10-12].
- ↑ a b Ateneum, J. Noskowski., 1895, s. 176 [dostęp 2024-02-04] (pol.).
- ↑ a b Nowe książki, Wiedza Powszechna, 1955, s. 125 [dostęp 2024-02-04] (pol.).
- ↑ Spis książek poleconych do bibljotek szkolnych przez Komisję Oceny Książek do Czytania dla Młodzieży Szkolnej, Skł. gł.: książnica-Atlas, 1929, s. 36, 320 [dostęp 2024-02-04] (pol.).
- ↑ Bibljografia Pedagogiczna : czasopismo poświęcone przeglądowi książek i pomocy szkolnych oraz wydawnictw pedagogicznych. R. 4, 1924 z. 4
- ↑ Łukasz Kurdybacha, Historia wychowania, t. 2, 1968, s. 686 [dostęp 2024-01-26] (pol.).
- ↑ Krystyna Kuliczkowska, Literatura okresu Młodej Polski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Instytut Badań Literackich (Polska Akademia Nauk), 1973, s. 596 [dostęp 2024-02-22] (pol.).
- ↑ Krystyna Kuliczkowska, Literatura dla dzieci i młodzieży w latach 1864 - 1918: zarys monograficzny ; materiały, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1981, s. 59 [dostęp 2024-02-24] (pol.).
- ↑ Studia slawistyczne opolsko-ostrawskie: Studia slavica, Uniwersytet Opolski, 1995, s. 147, ISBN 978-83-85678-55-7 [dostęp 2024-02-04] (pol.).