Polana (góry)
| |
| Megaregion | |
|---|---|
| Prowincja | |
| Podprowincja | |
| Makroregion | |
| Mezoregion |
Polana |
| Zajmowane jednostki administracyjne |
|
Polana (słow. Poľana; 515.23) – niewielki masyw górski w środkowej Słowacji, część Łańcucha Rudaw Słowackich w Wewnętrznych Karpatach Zachodnich.
Polana graniczy od północy z Górami Bystrzyckimi, od wschodu z Rudawami Weporskimi, od południa i zachodu z Kotliną Zwoleńską. Powierzchnia masywu wynosi około 200 km². Geomorfologicznie dzieli się masyw Polany na dwie części:
- Wysoka Polana (Vysoká Poľana),
- Przedgórze Detviańskie (Detvianske predhorie).
Polana stanowi zerodowany stożek wulkaniczny, zbudowany z andezytów, tufów i tufitów, powstały w kilku fazach w okresie od 12 do 13 mln lat temu. Swojemu pochodzeniu masyw zawdzięcza dość regularny kształt okręgu o średnicy około 20 km oraz charakterystyczny kształt tarczy z jedną kulminacją (Polana – 1458 m n.p.m.) i z rozległym obniżeniem wulkanicznej kaldery pośrodku. Kaldera ta ma ok. 6 km średnicy. Otaczają ją najwyższe wzniesienia tych gór, zbudowane z twardych andezytów i ryolitów. Wysokość tego pierścienia jedynie w dwóch miejscach opada poniżej poziomicy 1000 m n.p.m. Jednym z nich jest przełęcz Príslopy (956 m n.p.m.) w południowo-zachodniej części masywu, powstała na tektonicznym złomie litej poza tym struktury skalnej. Drugim – dolina rzeki Hučava, który rozciął na zachodzie brzeg dawnego krateru drogą tzw. erozji wstecznej, „uprowadził” istniejące kiedyś w kalderze jezioro, a obecnie odprowadza na zewnątrz wszystkie wody z wnętrza wulkanu. Efektem tego jest również unikalna w skali kraju sieć źródłowych potoków Hučavy, spływających koncentrycznie spod kulminacji na obrzeżu dawnego krateru. Liczne są wychodnie skał wulkanicznych i zerodowanych potoków lawy.
90% powierzchni gór pokrywają zróżnicowane gatunkowo lasy – dębowe, jodłowe, bukowe i świerkowe (w najwyższych partiach). Towarzyszy im równie bogate życie zwierzęce. Od 1981 przyrodę Polany obejmuje obszar chronionego krajobrazu – Chránená krajinná oblasť Poľana.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Barański Mirosław J.: Śniadanie na Polanie, w: "Gazeta górska" R. XX, nr 4 (80), jesień 2012. Wyd. Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK w Krakowie, s. 34-37;
- Jawecka Krystyna (red.): Czechosłowacja. Mapa przeglądowa Europy. Skala 1:100 0000, PPWK Warszawa-Wrocław 1983;
- Kondracki Jerzy: Karpaty, wydanie drugie poprawione, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1989, ISBN 83-02-04067-3;
- Slovensko. Slowakei. Slovakia. Autoatlas. 1:200 000, SHOCart, spol. s.r.o., b.m.w., 2006, ISBN 80-7224-412-4;
- Wiesława Rusin, Barbara Zygmańska, Słowacja, Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal, 2006, ISBN 83-7304-679-8, OCLC 749501739.
- Barbara Zygmańska, Góry Słowacji, Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal, 2005, ISBN 83-7304-393-4, OCLC 69370267.