Chránená krajinná oblasť Poľana

Chránená krajinná oblasť Poľana

Państwo	Słowacja
Położenie	Rudawy Słowackie, kraj bańskobystrzycki
Data utworzenia	1981
Powierzchnia	203,6 km²
Położenie na mapie kraju bańskobystrzyckiego CHKO Poľana
Położenie na mapie Słowacji CHKO Poľana
48°39′48″N 19°30′15″E
Strona internetowa

Chránená krajinná oblasť Poľana (słow. skrót: CHKO Poľana; pol. Obszar chronionego krajobrazu Polana) – jeden z tzw. obszarów chronionego krajobrazu na Słowacji, położony w samym centrum kraju, w łańcuchu Rudaw Słowackich. Aktualna powierzchnia wynosi 20 360 ha.

Położenie

CHKO Poľana obejmuje większą część grupy górskiej Polany oraz zachodni fragment Rudaw Weporskich. Obecnie na północy sięga on po szczyt Hrb (1255 m n.p.m.) w grzbiecie Lubietowskiego Wieprza, na wschodzie – po miejscowość Lom nad Rimavicou i przełęcz Tlstý javor w Rudawach Weporskich, na południu – po tzw. kopaničiarske osady (Przedgórza Detviańskiego), zaś na zachodzie prawie po wieś Hrochoť. Obszar CHKO Poľana leży w granicach administracyjnych 4 powiatów kraju bańskobystrzyckiego: bańskobystrzyckiego, brezneńskiego, detviańskiego i zwoleńskiego.

Przedmiot ochrony

Celem objęcia tego terenu były jego wyjątkowa budowa geologiczno-geomorfologiczna (najwyższe góry typu wulkanicznego na terenie Słowacji z wyraźnie zachowanymi pozostałościami jednego z największych stratowulkanów w Europie) z jedyną tego rodzaju w skali kraju siecią rzeczną w obszarze kaldery wulkanicznej, zróżnicowana i stosunkowo mało zmieniona szata roślinna, bogata fauna oraz dobrze zachowane pozostałości dawnego osadnictwa łazowego oraz gospodarki pasterskiej w południowej części Obszaru (Detvianske predhorie).

Na terenie całej CHKO Poľana obowiązuje co najmniej drugi (w pięciostopniowej skali) poziom ochrony. W ramach CHKO istnieją wszakże tereny i obiekty objęte dodatkową ochroną, o wyższym stopniu:

• 10 rezerwatów przyrody (słow. prírodná rezervácia; Hrončecký grúň, Ľubietovský Vepor, Zadná Poľana, Havranie skaly, Kopa, Mačinová, Pod Dudášom, Pri Bútľavke, Príslopy i Vrchslatina), z czego trzy pierwsze mają status narodowych rezerwatów przyrody;
• 8 pomników przyrody (słow. prírodná pamiatka; Vodopád Bystré, Bátovský balvan, Havranka, Jánošíková skala, Kalamárka, Melichova skala, Spády, Veporské skalky), z czego pierwszy ma status narodowego pomnika przyrody;
• 4 chronione areały (słow. chránený areál; Dolná Zálomská, Horná Chrapková, Hrochotská Bukovina i Meandre Kamenistého potoka).

Historia

Już w XIV i XV w. tereny te stanowiły jeden z ulubionych rewirów łowieckich królów Węgier. Wysoki stan większości gatunków zwierząt łownych utrzymał się tu do XX w. W 1953 r. fragment grupy górskiej Polany o powierzchni ok. 12,5 tys. ha został ustanowiony rewirem ochronnym zwierzyny łownej, w szczególności jeleni. Ponieważ cel ochrony nie odpowiadał wymogom ogłoszonej w 1955 r. słowackiej ustawy o ochronie przyrody, status ochronny wkrótce zniesiono. Dopiero w 1964 r. w oparciu o nowe prawo łowieckie część masywu Polany o powierzchni ok. 20 tys. ha objęto specjalną ochroną jako obszar hodowli jeleni. W 1975 r. teren ten został objęty ochroną jako swego rodzaju rezerwat łowiecki (słow. Chránená poľovná oblasť), nastawiony na selekcyjną hodowlę jeleni. Obszar chronionego krajobrazu Polana powstał w 1981 r. W 2001 r. zostały wykonane korekty i uściślenia jego granic.

W 1990 r. Obszar chronionego krajobrazu Polana został wpisany – jako drugi obszar z terenu Słowacji – na listę rezerwatów biosfery UNESCO.

Charakterystyka

Teren ten należy do najsłabiej zaludnionych i zagospodarowanych obszarów Słowacji. Znajduje się na nim niewiele dróg i tylko trzy większe osady (Iviny, Snohy i Vrchslatina) z rozrzuconym osadnictwem typowym dla dawnej gospodarki łazowej, zamieszkane na stałe jedynie przez ok. 400 mieszkańców. Położone w centrum dawnej kaldery wulkanu Kyslinky oprócz kilku domostw obejmują głównie zespół zabudowań bazy techniczno-administracyjnej tutejszego leśnictwa. Poza tym na terenie CHKO Poľana znajduje się kilkanaście pojedynczych gospodarstw, kilka leśniczówek i gajówek lasów państwowych oraz hotel górski „Poľana” pod równoimiennym szczytem.

Rozpiętość wysokościowa terenów CHKO Poľana sięga blisko 1000 metrów, od ok. 460 m n.p.m. w dolinie potoku Hradná w południowo-zachodniej części Obszaru po 1458 m n.p.m. (szczyt Polany).

Na terenie CHKO Poľana lasy zajmują 17 102 ha, tereny rolne 3001 ha. Pozostałą część stanowią tereny zabudowane, drogi itp.

Flora

Znaczna rozpiętość wysokości terenów n.p.m., zróżnicowanie form geomorfologicznych i ekspozycji oraz wpływy klimatyczne z Niziny Węgierskiej wpłynęły na różnorodność tutejszej flory, a stosunkowo niewielka intensywność gospodarki ludzkiej – na jej dobre zachowanie. Szczególnie urozmaicone są lasy, stanowiące ok. 84% powierzchni chronionej jednostki. Obejmują one zróżnicowane zespoły roślinne, od dąbrów z płatami zbiorowisk ciepłolubnych aż po świerczyny górnego regla.

Fauna

Ze względu na duże zróżnicowanie form geomorfologicznych, znaczną różnorodność zespołów roślinnych oraz stosunkowo mały zasięg czynników antropogenicznych również fauna CHKO Poľana jest bardzo bogata i urozmaicona. Obecnie spośród kręgowców najliczniejszą grupę tworzą ptaki, których naliczono tu 174 gatunki, z czego 128 gniazdujących. Liczną grupę (56 gatunków) tworzą ssaki, w tym wszystkie wielkie drapieżniki naszej części Europy. W 2007 r. naliczono tu 42 niedźwiedzie, 5 wilków, 10 rysi oraz 5 bardzo już rzadkich żbików. W większości większych cieków wodnych występuje tu również wydra. Liczne są jelenie i dziki, a w niższych położeniach również sarny.

Bibliografia

• Barański Mirosław J.: Śniadanie na polanie, w: "Gazeta górska" R. 20, nr 4 (80), jesień 2012, s. 34-37
• Maršáková-Nĕmejcová Marie, Mihálik Štefan i in.: Národní parky, rezervace a jiná chránĕná území přírody v Československu, wyd. Academia, Praha 1977;
• Ponec Jozef, Mihálik Štefan: Prírodné rezervácie na Slovensku, wyd. Vydavateľstvo Osveta, Martin 1981;
• Poľana, Turistická mapa 1:50 000, 3 wydanie, wyd. VKÚ Harmanec 2002, ISBN 80-8042-262-1;

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona CHKO Poľana (j. słowacki). chkopolana.eu. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-11-27)].
• Strona o CHKO Poľana (j. słowacki). webareal.sk. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-10-09)].