Rdestnica alpejska

Rdestnica alpejska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	żabieńcowce
Rodzina	rdestnicowate
Rodzaj	rdestnica
Gatunek	rdestnica alpejska
	Nazwa systematyczna
	Potamogeton alpinus Balb.; Misc. Bot. 13. 1804
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons

Rdestnica alpejska^[5] (Potamogeton alpinus Balb.) – gatunek roślin wodnych należących do rodziny rdestnicowatych (Potamogetonaceae Dumort.).

Rozmieszczenie geograficzne

Zwarty obszar występowania obejmuje Europę Północną i Środkową oraz północno-wschodnie obszary Azji. Ponadto występuje na oderwanych od głównego zasięgu pojedynczych obszarach w Europie Południowej, na Kaukazie i Syberii. W Polsce jest dość częsty. Występuje niemal na całym obszarze kraju, częściej na zachodzie. W Karpatach znana jest z 10 stanowisk na Działach Orawskich, Kotlinie Nowotarskiej (koło Lipnicy Wielkiej, na Puściźnie Rękowiańskiej i w dolinie potoku Uboczańska), w dolinie Skawy^[6].

Morfologia

Łodyga: Osiąga długość do 2 m. Podziemna jej część jest czerwonawa. Jest pojedyncza, obła, po zasuszeniu wraz z liśćmi czernieje^[7]
Liście: Ulistnienie naprzemianległe. Liście zanurzone mają klinowatą, siedzącą nasadę, długość do 25 cm, szerokość do 2,5 cm. Są przeźroczyste i mają bardzo dobrze widoczną użyłkowanie liścia w środkowej części blaszki. Nasada liści pływających zwęża się w ogonek zazwyczaj krótszy od blaszki. Wszystkie liście mają gładki brzeg blaszki i duże języczki liściowe^[7].
Kwiaty: Zebrane w kłosy o szypułce nie grubszej od łodygi^[7]. Kwiatostany wyrastają tuż nad powierzchnią wody^[6].
Owoce: Soczewkowate, o długości 2,5-3 mm i bardzo grubej ścianie pestki. Posiadają ostrą listwę grzbietową^[7]. W jednym kwiatostanie powstaje zwykle około 15 owoców^[6].

Biologia i ekologia

Rozwój: Hydrofit. Kwitnie od czerwca do sierpnia, przedsłupne kwiaty zapylane są przez wiatr, czasami również przez ślimaki wodne. Po zapyleniu kwiatostan zakrzywia się w kierunku wody, tak, że owoce pogrążają się w wodzie. Pozostają na owocostanie długo, zazwyczaj odpadają dopiero jesienią lub zimą po zgniciu jego osi. Są cięższe od wody i toną. Mogą być zjadane przez ryby i ptaki wodne, ich nasiona przechodzą wówczas niestrawione przez ich układ pokarmowy. W ten sposób zwierzęta te rozprzestrzeniają nasiona (endozoochoria). Mogą się rozprzestrzeniać także po przyczepieniu się do odnóży lub piór ptaków (egzozoochoria). Roślina może zimować w postaci leżących na dnie kłączy i pędów. Bardzo często na cienkich odgałęzieniach kłączy i łodyg tworzy pączki zimowe, które łatwo odpadają od rośliny macierzystej i zimują w mule dennym^[8].
Siedlisko: Występuje w stojących lub wolno płynących wodach o odczynie obojętnym lub kwaśnym. Spotkać ją można w starorzeczach, zakolach rzecznych, rowach melioracyjnych, dołach potorfowych oraz wypływających z nich potokach^[6]. Jej długie i wiotkie pędy łatwo poddają się ruchom wody, stąd też nie szkodzi jej nawet silne falowanie wody na jeziorach, czy szybki nurt wody płynącej. Nie występuje masowo, stąd też jej udział w zarastaniu zbiorników wodnych jest niewielki^[8]. Gatunek charakterystyczny dla Ass. Potametum filiformis^[9].
Genetyka: Liczba chromosomów 2n = 52^[10].

Zmienność

Gatunek zróżnicowany na dwa podgatunki^[11]:

Potamogeton alpinus subsp. alpinus – występuje w Hiszpanii, południowej Azji i Japonii
Potamogeton alpinus subsp. tenuifolius (Raf.) Hultén – rośnie od Syberii na zachodzie po Daleki Wschód Rosji i Japonię na wschodzie

Zagrożenia i ochrona

Roślina umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006, 2016)^[12]^[13] w grupie gatunków narażonych na wyginięcie (kategoria zagrożenia VU). Według Zalewskiej-Gałosz niesłusznie, gatunek ten bowiem tylko w Karpatach jest rzadki, poza tym w Polsce jest dość częsty^[6].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-06-29] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2017-03-15].
↑ Potamogeton alpinus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b ^c ^d Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ ^a ^b Zbigniew Podbielkowski, Henryk Tomaszewicz: Zarys hydrobotaniki. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1979. ISBN 83-01-00566-1.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Potamogeton alpinus na eMonocot [dostęp 2013-12-10].
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-06-29] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-03-15].

[iucn-4] Potamogeton alpinus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[checklist2002-5] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[K-6] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[Szafer-7] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[hydrobotanika-8] Zbigniew Podbielkowski, Henryk Tomaszewicz: Zarys hydrobotaniki. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1979. ISBN 83-01-00566-1.

[9] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[klucz-10] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[11] Potamogeton alpinus na eMonocot [dostęp 2013-12-10].

[12] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[13] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]