Pramyszówka
| Praomys | |||
| O. Thomas, 1915[1] | |||
 Pramyszówka sahelska (P. daltoni) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj |
pramyszówka | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Epimys tullbergi O. Thomas, 1894 | |||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Gatunki | |||
| |||
Pramyszówka[3] (Praomys) – rodzaj ssaków z podrodziny myszy (Murinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae).
Rozmieszczenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce[4][5][6].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała (bez ogona) 80–143 mm, długość ogona 100–174 mm, długość ucha 13–22 mm, długość tylnej stopy 19–31 mm; masa ciała 21–73 g[5][7].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj zdefiniował w 1915 roku angielski zoolog Oldfield Thomas w artykule zatytułowanym Lista ssaków (z wyłączeniem Ungulata) zebranych w Górnym Kongo przez dr Christy’ego dla Congo Museum w Tervueren, opublikowanym w czasopiśmie „The Annals and magazine of natural history”[1]. Gatunkiem typowym jest (oryginalne oznaczenie) pramyszówka gwinejska (P. tullbergi)
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Praomys: gr. πραος praos ‘łagodny, delikatny’[8]; μυς mus, μυος muos ‘mysz’[9].
- Berberomys: Berbera, Somalia; gr. μυς mus, μυoς muos ‘mysz’[2]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Praomys skouri Jaeger, 1975.
Podział systematyczny
[edytuj | edytuj kod]Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki[10][7][4][3]:
| Grafika | Gatunek | Autor i rok opisu | Nazwa zwyczajowa[3] | Podgatunki[5][4][7] | Rozmieszczenie geograficzne[5][4][7] | Podstawowe wymiary[5][7][a] | Status IUCN[11] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Praomys degraaffi | van der Straeten & Kerbis Peterhans, 1999 | pramyszówka górska | gatunek monotypowy | Wielki Rów Zachodni od południowo-zachodniej Ugandy do południowo-zachodniego Burundi; zakres wysokości: powyżej 1800 m n.p.m. | DC: 9,2–12,4 cm DO: 11,5–15,1 cm MC: 28–64 g |
LC | |
| Praomys jacksoni | (de Winton, 1897) | pramyszówka równikowa | gatunek monotypowy | tropikalna Afryka od Nigerii na wschód do Kenii, na południe do północnej Angoli i Zambii; zakres wysokości: do 3000 m n.p.m. | DC: 9,4–13,1 cm DO: 12,5–16,8 cm MC: 21–59 g |
LC | |
| Praomys minor | Hatt, 1934 | pramyszówka najmniejsza | gatunek monotypowy | Demokratyczna Republika Konga (rozproszone populacje na południe i zachód od rzeki Kongo) i północno-zachodnia Zambia (Mwinilunga); zakres wysokości: do 1500 m n.p.m. | DC: 8–11,8 cm DO: 10,2–14,5 cm MC: około 26 g |
LC | |
| Praomys mutoni | van der Straeten & A. Dudu, 1990 | pramyszówka rzeczna | gatunek monotypowy | endemit Demokratycznej Republiki Konga: wzdłuż obu brzegów środkowo-górnego biegu rzeki Kongo; zakres wysokości: 369–497 m n.p.m. | DC: 11–13,9 cm DO: 11,3–17,1 cm MC: 31–57 g |
NT | |
|
Praomys daltoni | (O. Thomas, 1892) | pramyszówka sahelska | gatunek monotypowy | Afryka Zachodnia od Senegalu na wschód do północno-zachodniego Sudanu Południowego; odosobnione zapisy w północno-wschodnim Mali, środkowym Czadzie i południowej Republice Środkowoafrykańskiej | DC: 9,8–13,3 cm DO: 10,7–14,2 cm MC: 24–66 g |
LC |
| Praomys tullbergi | (O. Thomas, 1894) | pramyszówka gwinejska | gatunek monotypowy | górne gwinejskie lasy od południowo-wschodniej Gwinei na wschód do Ghany, na zachód od rzeki Wolta; zakres wysokości: około 1200 m n.p.m. | DC: 10,8–13,1 cm DO: 11,5–15,3 cm MC: 28–54 g |
LC | |
| Praomys misonnei | van der Straeten & Dieterlen, 1987 | pramyszówka wyżynna | gatunek monotypowy | tropikalna Afryka od Ghany (rzeka Wolta) na południe do Gabonu, na wschód do południowo-zachodniej Kenii (las Kakamaga); zakres wysokości: 500–1650 m n.p.m. | DC: 8,9–12,3 cm DO: 11,3–16,3 cm MC: brak danych |
LC | |
| Praomys rostratus | (G.S. Miller, 1900) | pramyszówka dżunglowa | gatunek monotypowy | tropikalna Afryka Zachodnia od Senegalu (Basse Casamance) do granicy iworyjsko-ghanijskiej; zakres wysokości: do 1300 m n.p.m. | DC: 10,9–14,7 cm DO: 12,4–17,1 cm MC: 31–73 g |
LC | |
| Praomys coetzeei | van der Straeten, 2008 | pramyszówka angolska | gatunek monotypowy | endemit Angoli: północno-zachodnia część, być może również północno-wschodnia | DC: 9–14 cm DO: 12,3–16,3 cm MC: brak danych |
DD | |
| Praomys petteri | van der Straeten, Lecompte & Denys, 2003 | pramyszówka nizinna | gatunek monotypowy | Afryka Środkowa od rzeki Sanaga (Kamerun) na wschód do rzeki Ubangi (Republika Środkowoafrykańska), na południe do południowo-zachodniego Konga; zakres wysokości: poniżej 500 m n.p.m. | DC: 9,9–14,3 cm DO: 10–16,5 cm MC: 40–61 g |
LC | |
| Praomys morio | (Trouessart, 1881) | pramyszówka miękkowłosa | gatunek monotypowy | wulkan Kamerun (zachodni Kamerun) i Bioko (Gwinea Równikowa); zakres wysokości: powyżej 1000 m n.p.m. | DC: 10–13 cm DO: 11–14,7 cm MC: 27–62 g |
EN | |
| Praomys hartwigi | Eisentraut, 1968 | pramyszówka kameruńska | gatunek monotypowy | endemit Kamerunu: góry Bamenda (góry Oku i Manengouba); zakres wysokości: 2700–2900 m n.p.m. | DC: 11,5–13,4 cm DO: 15,2–17,3 cm MC: 44–70 g |
VU | |
| Praomys obscurus | Hutterer & Dieterlen, 1992 | pramyszówka stokowa | gatunek monotypowy | endemit Nigerii: góry Gotel; zakres wysokości: 1900–2300 m n.p.m. | DC: 10,8–13,7 cm DO: 14,9–17,4 cm MC: 34–60 g |
EN |
Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, NT – gatunek bliski zagrożenia, VU – gatunek narażony, EN – gatunek zagrożony, DD – gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia.
Opisano również gatunki wymarłe z plejstocenu[12]:
- Praomys abdallahi Jaeger, 1975[13] (Maroko)
- Praomys darelbeidae Geraads, 1994[14] (Maroko)
- Praomys eghrisae Jaeger, 1975[13] (Algieria)
- Praomys pomeli Jaeger, 1975[13] (Algieria)
- Praomys skouri Jaeger, 1975[13] (Maroko)
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b O. Thomas. List of mammals (exclusive of Ungulata) collected on the Upper Congo by Dr. Christy for the Congo Museum, Tervueren. „The Annals and magazine of natural history”. Eighth Series. 16 (96), s. 477, 1915. (ang.).
- ↑ a b J.-J. Jaeger. Les Muridae (Mammalia, Rodentia) du Pliocène et du Pléistocene du Maghreb. Origine; Evolution; Données biogéographiques et paléoclimatiques. „Thèse Doct. Ès Sciences”, s. 1–164, 1975. Montpellier: Université de Montpellier. (fr.).
- ↑ a b c Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 277–278. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 540. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b c d e Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 809–812. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Praomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-17].
- ↑ a b c d e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 346. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 206.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 160.
- ↑ N.S. Upham, C.J. Burgin, J. Widness, M.A. Becker, H. Handika, J.S. Zijlstra & D.G. Huckaby: The ASM Mammal Diversity Database. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 2.3) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-09-16]. (ang.).
- ↑ Taxonomy: Praomys – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-03-05]. (ang.).
- ↑ J.S. Zijlstra, Praomys Thomas, 1915, Hesperomys project (Version 25.3.0), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2025-09-18] (ang.).
- ↑ a b c d J.-J. Jaeger: Le Rongeurs (Mammalia, Rodentia) du Miocène de Beni-Mellal (Maroc). Montpellier: Université de Montpellier, 1975, s. 1–164. (fr.).
- ↑ D. Geraads. Rongeurs et lagomorphes du Pleistocène moyen de la "Grotte des Rhinocéros", Carrière Oulad Hamida 1 à Casablanca, Maroc. „Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie”. Abhandlungen 191 (2), s. 152, 1994. (fr.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Edmund C. Jaeger, Source-book of biological names and terms, wyd. 3, rewizja 2, Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316, OCLC 11069271 (ang.).