Prokrustes

Prokrustes

Προκρουστης

Tezeusz zabijający Prokrustesa (tondo czary attyckiej, 440-430 p.n.e.)
Inne imiona	Damastes, Polypemon
Występowanie	mitologia grecka
Rodzina
Ojciec	Posejdon

Prokrustes (Prokrust) (stgr. Προκρούστης) – znana pod tym przydomkiem, negatywna postać z mitologii greckiej o imieniu Damastes (stgr. Δαμάστής) lub Polypemon (stgr. Πολυπήμων).

W mitologii

Był synem Posejdona, rozbójnikiem czyhającym na swe ofiary przy drodze z Megary do Aten. Odziany w wilczą skórę i uzbrojony w maczugę, miał zwyczaj zapraszać swe ofiary do domu i umieszczać na łożu za krótkim albo za długim. W pierwszym wypadku odrąbywał im wystające nogi, w drugim – rozciągał ciało dopóki ofiara nie skonała. Został zgładzony przez Tezeusza, który napotkał go jako jednego z pięciu zbójów w drodze z Trojzeny do Aten.

W symbolice współczesnej

Wyrażenie „Prokrustowe łoże” oznacza w przenośni system, doktrynę albo politykę zmuszające przemocą do dostosowania się do czegoś narzuconego lub do ulegania czemuś z rażącym pominięciem indywidualnych różnic bądź szczególnych okoliczności.

Motyw ten wykorzystał Zbigniew Herbert w wierszu Damastes z przydomkiem Prokrustes mówi.

Termin „prokrustyka” pojawia się w powieści Eden Stanisława Lema, gdzie oznacza przymusowe dopasowywanie jednostek bądź całego społeczeństwa do określonych wzorców, podobnie jak czynił to Prokrust w przypadku swego łoża.

Zobacz też

• Madejowe łoże

Bibliografia

• Pierre Grimal: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Ossolineum, 1990, s. 303, 67. ISBN 83-04-01069-0.
• Michał Pietrzykowski: Mitologia starożytnej Grecji. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1979, s. 194, seria: Mitologie świata. ISBN 83-221-0111-2.
• Robert Graves: Mity greckie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1992. ISBN 83-06-02284-X. OCLC 830055252.brak strony w książce