Proporzec Karola X Gustawa
Informacje | |
Proporcje |
48 x 49 cm |
---|---|
Wprowadzona |
ok. 1655 |
Opis flagi |
Gołębica oraz inicjały w centrum, roślinne ornamenty po bokach, niegdyś błękitne tło |
Proporzec Karola X Gustawa – sztandar króla szwedzkiego zdobyty pod Rudnikiem w czasie potopu przez Stefana Czarnieckiego. Ze względu na swoje walory artystyczne stanowi jeden z wyjątkowych zabytków w zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wiosną 1656 roku marszowi sił szwedzkich pod dowództwem króla Karola X Gustawa towarzyszyły podjazdy wojsk Stefana Czarnieckiego. Oddziały polskie pod dowództwem Teodora Szandarowskiego zaatakowały straż tylną Szwedów, w której znajdował się sam król. Prawdopodobnie w ten sposób podnosił morale żołnierzy, boleśnie kąsanych przez podjazdy Polaków. Karol X z nieliczną grupą podkomendnych zdołał się wydostać z okrążenia i uciec. Po tej potyczce wojska polskie wzięły łupem kilka zdobyczy, m.in. proporzec, jedwabną szarfę dowódcy oraz kilka sreber z monogramami członków polskiej rodziny królewskiej[1][2][3].
Wokół zdobytych przedmiotów rozwinął się swoisty kult. Prawdopodobnie źródłem takiego podejścia, jak twierdzi historyczka sztuki Magdalena Piwocka, była chęć dodania patriotycznej otuchy w czasie zaborów. W 1856 roku Eustachy Tyszkiewicz opublikował wykaz oraz podobizny przedmiotów wraz z listami Czarnieckiego. W 1883 roku, czyli w dwusetlecie bitwy wiedeńskiej, zorganizowano w Krakowie wystawę, gdzie prezentowano zdobyte przez Czarnieckiego trofea, m.in. proporzec. Wystawa ta przyczyniła się do utrwalenia legendy potyczki pod Rudnikiem. W tym samym czasie, pozostając zapewne pod wpływem ostatnich informacji i wystawy, literacką wersję starcia stworzył Henryk Sienkiewicz w Potopie. Pisarz oparł się na historycznej relacji z epoki przedstawionej przez Wespazjana Kochowskiego. Zdobycie błękitnego sztandaru króla Szwecji Sienkiewicz uczynił finalną częścią swojej opowieści o potyczce pod Rudnikiem[1][3].
Ze względu na swoje walory artystyczne stanowi jeden z wyjątkowych zabytków w zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu[4].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Proporzec ma wymiary 48 x 49,2 cm. Bławat wykonany został z jedwabnego adamaszku, powstał najpewniej we Włoszech, natomiast samo zdobienie prawdopodobnie w Szwecji. Dziś tło ma barwę płowo-beżowe, dawniej było barwy błękitnej. W centrum kwadratowego pola widnieje Gołębica, symbol Ducha Świętego, w glorii z promieni, w kręgu liter C. G. R. S. (Carolus Gustavus Rex Suaeciae). Z czterech stron tkaninę otoczono bordiurą wykonaną haftem srebrnymi i złoconymi nićmi. Sztandar był pierwotnie dwustronny, z tuleją. Do naszych czasów zachował się jednostronny płat, oderwany od drzewca wzdłuż prawej krawędzi[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Eustachy Tyszkiewicz: Karola X. Gustawa króla szwedzkiego trofea i sprzęty stołu zdobyte przez Stefana Czarnieckiego w 1656 roku. Wilno: drukiem Józefa Zawadzkiego, 1856, s. 9–11..
- ↑ Zofia Chmiel, Zdzisław Chmiel: Historia jednego miasta nad Sanem. Rudnik: Urząd Gminy i Miasta w Rudniku nad Sanem, 1998.
- ↑ a b c Magdalena Piwocka. Proporzec Karola X Gustawa w zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu. „Studia Waweliana”. XI/XII, s. 167–176, 2002/2003.
- ↑ Zamek Królewski na Wawelu [online], wawel.krakow.pl [dostęp 2022-06-21] (pol.).