Tekst źródłowy strony Prut

{{Dopracować|źródła=2020-03}}
{{Inne znaczenia|rzeki na terenie Ukrainy, Rumunii i Mołdawii|[[Prut (dopływ Narwi)]] i [[Prut (ujednoznacznienie)|inne znaczenia]]}}
{{Rzeka infobox
 |nazwa               = Prut
 |zdjęcie             = Vorokhta 1.jpg
 |opis zdjęcia        = '''Prut''' w Worochcie
 |kontynent           = Europa
 |państwo             = {{Państwo|UKR}}<br />{{Państwo|ROU}}<br />{{Państwo|MDA}}
 |lokalizacja         = 
 |rodzaj cieku        = rzeka
 |długość             = 953
 |spadek              = 
 |powierzchnia zlewni = 27&nbsp;500
 |średni przepływ     = 92
 |miejsce przepływu   = przy ujściu
 |źródło: miejsce     = [[Czarnohora]]
 |źródło: wysokość    = 
 |źródło: współrzędne = 
 |ujście: recypient   = [[Dunaj]]
 |ujście: miejsce     = [[Giurgiulești]],<br />Rumunia / Mołdawia
 |ujście: wysokość    = 
 |ujście: współrzędne = 
 |mapa                = Басейн річки Прут.jpg
 |opis mapy           = [[Dorzecze]] Prutu
 |kod mapy            = Rumunia
 |szlak               =
{{Rzeka infobox/źródło|953|[[Czarnohora]]|}}
{{Rzeka infobox/dopływ||L|[[Czeremosz]]}}
{{Rzeka infobox/dopływ||L|[[Jijia]]}}
{{Rzeka infobox/ujście|D||[[Giurgiulești]],<br />Rumunia / Mołdawia}}
 |commons             = Category:Prut River
 |wikisłownik = Prut
}}
'''Prut''' ({{W języku|uk|Прут}} ''Prut'', {{W języku|ro|Prut}}, w starożytności {{W języku|la|Pyretus}}) – [[rzeka]] w południowo-wschodniej [[Europa|Europie]], lewy [[dopływ]] [[Dunaj]]u, rzeka [[Granica mołdawsko-rumuńska|graniczna]] pomiędzy [[Rumunia|Rumunią]] a [[Mołdawia|Mołdawią]].

== Charakterystyka ==
Jej długość wynosi 953 km (jest to drugi co do długości dopływ [[Dunaj]]u), powierzchnia [[Zlewnia|zlewni]] – ok. 27&nbsp;500&nbsp;km² (7790 km² w Mołdawii, 10&nbsp;989&nbsp;km² w Rumunii, 8840 km² na Ukrainie), średni roczny przepływ u ujścia – 92 m³/s{{fakt|data=2008-12}}. W biegu górnym ma charakter górzysty, ze stromym prawym brzegiem, w niektórych miejscach profil poprzeczny kanału ma wygląd przepaści. W pobliżu miasta [[Jaremcze]] znajduje się wodospad Probij, który się robi przez wiosenne powodzie, letnie powodzie deszczowe, zwiększony odpływ zimowy (z powodu odwilży i deszczu). Lodołamanie od stycznia do lutego lub do początku marca.

Źródła Prutu znajdują się w paśmie [[Czarnohora|Czarnohory]], u wschodniego podnóża [[Howerla|Howerli]]. Początkowo płynie na północ, następnie zatacza łuk na wschód i przez dłuższy czas płynie na południowy wschód, a w dolnym odcinku – na południe. Dolina Prutu rozdziela [[Wyżyna Mołdawska|Wyżynę Mołdawską]] w Rumunii i [[Wyżyna Besarabska|Wyżynę Besarabską]] w [[Mołdawia|Mołdawii]]. Prut zbiera z nich liczne drobne dopływy, z których największe to [[Czeremosz]] i [[Jijia]] (oba prawe). Uchodzi do Dunaju na wschód od [[Gałacz]]a. Nad Prutem leżą m.in.: [[Worochta]], [[Jaremcze]], [[Kołomyja]], [[Czerniowce]], [[Kaguł]], [[Ungheni|Ungeny]]. 

== Pochodzenie nazwy ==
W drugim tomie bułgarskich kronik Imana, ''Jagfar Tarikhi'' (1680), rzeka Prut jest określana jako ''Burat''. A w traktacie [[Konstantyn VII Porfirogeneta|Konstantyna Porfirogenety]] ''[[O zarządzaniu państwem]]'' wspomina się rzekę ''Brut'' (rozdz. 38) lub ''Burat'' (rozdz. 42) – współczesny Prut.

== Historia ==
Rzeka Prut (w [[Język starogrecki|języku starogreckim]] ''Pyretos'' lub ''Poras'') była znana [[Starożytny Rzym|Rzymianom]].

W XII wieku w dorzeczu Prutu znajdowały się galicyjsko-ruskie miasta, dzisiejszy [[Gałacz]]. W XIII wieku tam leżała [[Ziemia Berladników]], a u ujścia [[Bahlui]] na starożytnych mapach wyznaczono miasto Brady (później [[Cecora]]).

W 1513 przez Prut przeszli [[Chanat Krymski|Tatarzy]], а w 1518 Sułtan Albu'l z [[Perekop]]u, którego armia została pokonana i częściowo zatopiona w Prucie wraz z Chugurem [[Stefan IV Młody|Stefanem IV]] (zwanym Stefanicą). W 1581 roku Tatarzy z ordy jamboluckiej ([[Oczaków|oczakowskiej]]) ponownie najechali dolinę Prutu. 

W 1563 przeszedł przez Prut z Kozakami [[kniaź]] [[Dymitr Wiśniowiecki Bajda]], w 1594 – [[ataman]] [[Seweryn Nalewajko]] i [[hetman]] [[Grzegorz Łoboda]], a w 1621  – sułtan [[Osman II]], który został pokonany pod [[Chocim]]iem. W 1653 u brzegu Prutu, w bitwie z armią mołdawską, został śmiertelnie ranny [[Tymosz Chmielnicki]], syn [[Bohdan Chmielnicki|Bohdana Chmielnickiego]].

W 1711 odbyła się kampania prucka [[Piotr I Wielki|Piotra I]] przeciwko [[Imperium Osmańskie|Turkom]]. Po tym, jak armia rosyjska została otoczona przez nieprzyjaciela, Piotr I został zmuszony do zawarcia 23 lipca 1711 nieopłacalnego dla Rosji [[Traktat prucki|traktatu pruckiego]].

W kampanii tureckiej z 1787 rosyjski feldmarszałek [[Grigorij Potiomkin]] założył nad Prutem centralny punkt [[Kozacy czarnomorscy|Kozackiego Wojska Czarnomorskiego]]. W 1791 zmarł w pobliżu [[Jassy|Jass]].

Przed [[II wojna światowa|II wojną światową]] górny bieg rzeki pozostawał w granicach [[II Rzeczpospolita|Rzeczypospolitej]].

== Linki zewnętrzne ==
{{ISG|Prut|Prut}}
* {{SgKP|IX|107|Prut}}
* [https://polona.pl/search/?filters=keyword:%22Prut_(rzeka)%22,public:1,hasTextContent:0 Archiwalne zdjęcia rzeki] w bibliotece [[Polona]]

{{Dopływy Prutu}}
{{Dopływy Dunaju}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Dorzecze Prutu]]
[[Kategoria:Rzeki w Mołdawii]]
[[Kategoria:Rzeki w Rumunii]]
[[Kategoria:Rzeki na Ukrainie]]
[[Kategoria:Rzeki graniczne]]