Przewiercień okrągłolistny

Przewiercień okrągłolistny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	selerowce
Rodzina	selerowate
Rodzaj	przewiercień
Gatunek	przewiercień okrągłolistny
	Nazwa systematyczna
	Bupleurum rotundifolium L.; Sp. Pl.: 236 (1753)
Synonimy
	Bupleurum perfoliatum Lam.; Bupleurum perfoliatum var. rotuncifolium (L.) Desv.; Bupleurum rotundifolium var. alpinum Lapeyr.; Bupleurum rotundifolium f. oblongum Bornm. ex H.Wolff; Bupleurum rotundifolium var. petiolatum Gray; Bupleurum rotundifolium f. typicum H.Wolff; Diatropa rotundifolia (L.) Dumort.; Perfoliata rotundifolia (L.) Fourr.; Perfolisa obtusifolia Raf.; Selinum perfoliatum E.H.L.Krause; Tenoria rotundifolia Bubani;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przewiercień okrągłolistny (Bupleurum rotundifolium L.) – gatunek rośliny z rodziny selerowatych. Występuje w południowej i środkowej Europie, w północno-zachodniej Afryce oraz południowo-zachodniej Azji. Jako gatunek introdukowany rośnie w północnej Europie, na Syberii i Dalekim Wschodzie, w południowej Afryce oraz we wschodniej i środkowej części Ameryki Północnej^[3]. W Polsce ma status ustępującego archeofitu^[4]. Występuje głównie w pasie wyżyn, zwłaszcza na południowym wschodzie, poza tym na Przedgórzu Sudeckim, Nizinie Śląskiej i na pojedynczych stanowiskach koło Zielonej Góry i na północ od Bydgoszczy^[5].

Gatunek wyróżnia się wśród innych śródkowoeuropejskich przewiercieni liśćmi zupełnie obrastającymi łodygę^[6].

Morfologia

Pokrój: Roślina zielna z cienkim, wrzecionowatym korzeniem. Łodyga osiąga od 10 do 75 cm wysokości, rozgałęzia się zwykle w górnej części, jest obła, słabo prążkowana, bywa czerwono nabiegła^[6].
Liście: Niepodzielone, całobrzegie, obrastające nasadą blaszki łodygę dookoła. Dolne liście są odwrotnie jajowate, silniej wydłużone, górne są jajowate i najwyższe bywają okrągławe (występuje znaczna zmienność kształtu liści, czasem są bardziej jajowate, czasem silniej wydłużone). Zawsze wszystkie są wielonerwowe (7–13 wiązek przewodzących)^[6].
Kwiaty: Zebrane po 10–12, rzadko więcej, w baldaszki, a te po 2–10, rzadko więcej, w baldachy złożone, których szypuły mogą być obłe lub kanciaste. Pokryw brak. Pokrywki są jajowate, zaostrzone, w liczbie 3–6, dłuższe od szypułek baldaszków. Ząbki kielicha są zupełnie zredukowane. Płatki korony są żółte szersze niż dłuższe (do 1 mm szerokości i ok. 0,6 mm długości), czterokątne do okrągławych^[6].
Owoce: Elipsoidalne lub nieco jajowate rozłupki długości ok. 3 mm. Są podłużnie żebrowane, ale żebra cienkie, nitkowate, stąd owoce na przekroju niemal półkoliste^[6].

Biologia i ekologia

Roślina jednoroczna. Rośnie jako chwast w uprawach zbóż i na ugorach. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Gatunek charakterystyczny zespołu Caucalido-Scandicetum^[7].

Zagrożenia i ochrona

Roślina umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006) pośród gatunków wymierających, krytycznie zagrożonych (kategoria zagrożenia E)^[8]. W wydaniu z 2016 roku otrzymała kategorię EN (zagrożony)^[9]. Tę samą kategorię posiada w Polskiej czerwonej księdze roślin^[10].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Bupleurum rotundifolium L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-07-09] .
↑ B. Tokarska-Guzik, Z. Dajdok, M. Zając, A. Zając, A. Urbisz, W. Danielewicz: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2012, s. 118. ISBN 978-83-62940-34-9.
↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając (red.), MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 101, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e MarianM. Koczwara MarianM., Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Cz. VII, Kraków 1960, s. 47-48 .
↑ WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 100, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone.. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).

[powo-3] Bupleurum rotundifolium L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-07-09] .

[Obce2012-4] B. Tokarska-Guzik, Z. Dajdok, M. Zając, A. Zając, A. Urbisz, W. Danielewicz: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2012, s. 118. ISBN 978-83-62940-34-9.

[5] Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając (red.), MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 101, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .

[koczwara-6] MarianM. Koczwara MarianM., Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Cz. VII, Kraków 1960, s. 47-48 .

[7] WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 100, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .

[8] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[9] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[10] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone.. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]