Pseudoprospero firmifolium

*Pseudoprospero firmifolium*
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	szparagowate
Rodzaj	Pseudoprospero
Gatunek	Pseudoprospero firmifolium
	Nazwa systematyczna
	Pseudoprospero firmifolium (Baker) Speta; Phyton (Horn) 38: 116 (1998)
Synonimy
	Scilla firmifolia Baker;
	Scilla firmifolia Baker;
	Systematyka w Wikispecies

Pseudoprospero firmifolium (Baker) Speta – gatunek roślin z monotypowego rodzaju Pseudoprospero Speta z rodziny szparagowatych. Występuje endemicznie w Południowej Afryce^[3].

Zasięg geograficzny[edytuj | edytuj kod]

Podgatunek firmifolium występuje w Prowincji Przylądkowej Wschodniej, między Alicedale i Peddie (głównie w okolicy Makhanda), a także w jednej lokalizacji na południe od Mthatha. Podgatunek natalensis znany jest z pojedynczych lokalizacji wzdłuż krawędzi płaskowyżu przybrzeżnego między dolinami rzek Mngeni i Tugela w KwaZulu-Natal^[4].

Pęd: Jajowata lub kulistawa, mniej więcej podziemna cebula o średnicy 20–40 cm, z papierzastą, szarawobrązową okrywą (zielonkawą, jeżeli wystaje powyżej poziomu gruntu)^[4].

Liście: Rośliny tworzą od 6 do 8 liści, niemal wzniesionych lub łukowato wygiętych, lancetowato-zwężonych, o długości 10–15 cm i szerokości od 2 do 16 mm, kanalikowatych, jasnozielonych i miękko skórzastych, o brzegach blaszki szklistych i drobno ząbkowanych^[4].

Kwiaty: Zebrane w wydłużone grono o długości 2–60 cm, wyrastające na pogiętym głąbiku o średnicy ok. 2 mm u nasady. Na wysokości między połową a ⅔ długości głąbika obecna jest jedna lub dwie jajowate, łuskowate podsadki o długości do 2 mm, proste lub z jednym lub dwoma krótkimi rozgałęzieniami. Przysadki lancetowate do trójkątnych, wpierw błoniaste, potem suche i papierzaste, najniższej położone o długości do 10 mm, wyższe krótsze, o długości 4–6 mm. Podkwiatki o długości 1–2 mm. Szypułki łukowato wygięte, o długości od 6 do 10 (15) mm. Kwiaty niemal wzniesione, bezwonne. Okwiat nabiegły różowo do liliowego z zieloną lub brązową żyłką główną. Listki okwiatu u nasady zrośnięte na wysokości do ok. 0,5 mm, powyżej rozpostarte lub lekko wygięte do dołu od nasady, wąsko podługowate, o wymiarach 3–5×1–2 mm i wygiętych do dołu brzegach. Nitki pręcików szydłowate, i nasady przyrośnięte do listków okwiatu na długości ok. 1 mm, białe, o wymiarach 3,0–3,5 × 0,5 mm. Pylniki o długości ok. 1 mm, czerwonawe do fioletowych. Pyłek żółty. Zalążnia wartołkowata (u góry zaokrąglona, u nasady stożkowata), głęboko trójklapowana, o średnicy ok. 1,5 mm, albo żółtawozielona z białą szyjką słupka, albo fioletowa z szyjką słupka w dolnej połowie lub na całości fioletową. Szyjka słupka o długości 2–2,5 mm^[4].

Owoce: Niemal wzniesiona, wartołkowato-wklęsła torebka, głęboko trójklapowana, o wymiarach 2,5–3×3–4 mm, zawierająca w każdej komorze pojedyncze nasiono, elipsoidalne, ciemnobrązowe, o wymiarach 2,5×2,0 mm, z brodawkowato-krostkowatą łupiną^[4].

Siedlisko: Trawiasta (podg. natalensis) i skalista (podg. natalensis) sawanna^[4].

Cechy fitochemiczne: W cebulach tej rośliny obecnych jest pięć homoizoflawonoidów typu chromanon, nortriterpenoidy i eukosterol^[5], wykazujące selektywne działanie przeciwko komórkom nowotworowym, zwłaszcza przeciwko liniom komórkowym czerniaka i białaczki^[6].

Pozycja systematyczna: Należy do monotypowego rodzaju Pseudoprospero w monotypowym plemieniu Pseudoprospereae, z podrodziny Scilloideae w rodzinie szparagowatych Asparagaceae^[4].

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-05] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-05] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2021-03-07]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ J.C. Manning. Systematics of the sub-Saharan African squills: The genera Merwilla, Pseudoprospero, Schizocarphus and Spetaea (Hyacinthaceae: Scilloideae). „South African Journal of Botany”. 125, s. 411–426, 2019-09. DOI: 10.1016/j.sajb.2019.08.011.
↑ Chantal Koorbanally, Sarisha Sewjee, Dulcie A. Mulholland, Neil R. Crouch i inni. Homoisoflavanones from Pseudoprospero firmifolium of the monotypic tribe Pseudoprospereae (Hyacinthaceae: Hyacinthoideae). „Phytochemistry”. 68 (22-24), s. 2753–2756, 2007-11. DOI: 10.1016/j.phytochem.2007.08.005.
↑ J.K. Sihra, N.R. Crouch, D.A. Nawrot, E. Mas-Claret i inni. Anti-leukaemic and anti-melanoma activities of homoisoflavonoids from Pseudoprospero firmifolium subsp. natalensis (Hyacinthaceae). „South African Journal of Botany”. 135, s. 404–407, 2020-12. DOI: 10.1016/j.sajb.2020.09.022.