Pseudoscaphirhynchus

	Pseudoscaphirhynchus
	Nikolskii, 1900
	; Przedstawiciel rodzaju – P. fedtschenkoi
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	promieniopłetwe
Podgromada	kostnochrzęstne
Rząd	jesiotrokształtne
Rodzina	jesiotrowate
Rodzaj	Pseudoscaphirhynchus
	Typ nomenklatoryczny
	Pseudoscaphirhynchus rossikowi Nikolskii, 1900 (= Scaphirhynchus hermanni Kessler, 1877)
Synonimy
	Kessleria Bogdanov, 1882; Kessleria Jordan, 1905; Hemiscaphirhynchus Berg, 1911;
	Kessleria Bogdanov, 1882; Kessleria Jordan, 1905; Hemiscaphirhynchus Berg, 1911;
Gatunki
	3 gatunki – zobacz opis w tekście
	3 gatunki – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pseudoscaphirhynchus – rodzaj ryb promieniopłetwych z rodziny jesiotrowatych (Acipenseridae). Obejmuje trzy gatunki występujące w zachodniej Azji. Jedynie nibyłopatonos amu-daryjski ma znaczenie gospodarcze.

Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Dopływy Jeziora Aralskiego. Dwa gatunki zamieszkują dorzecze Amu-darii (P. kaufmanni i P. hermanni), a jeden Syr-darii (P. fedtschenkoi)^[6]^[7].

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Mają szerokie, spłaszczone pyski o łopatkowatym kształcie. Trzonu ogonowego nie pokrywają kostne płytki jak u łopatonosów z rodzaju Scaphirhynchus. Nibyłopatonosy utraciły pęcherz pławny. Największe osobniki P. kaufmanni osiągają do 60 cm długości, pozostałe nie przekraczają 30 cm^[7]; największa opublikowana masa ciała to 2 kg^[7]. Pokarm ich stanowią denne bezkręgowce, głównie larwy owadów. Dorosłe P. kaufmanni żywią się drobnymi rybami.

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj zdefiniował w 1900 roku rosyjski zoolog Aleksandr Nikolski w artykule poświęconym nowemu rodzajowi i gatunkowi jesiotrowatych opublikowanym w czasopiśmie Jeżegodnik Zoołogiczeskago Muzieja Іmpieratorsuj Akadiemіi Nauk^[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) P. hermanni.

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Pseudoscaphirhynchus: gr. ψευδος pseudos ‘fałszywy’; rodzaj Scaphirhynchus Heckel, 1836^[8].
Kessleria: Karl Kessler (1815–1881), niemiecko-bałtycki zoolog^[4]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Scaphirhynchus fedtschenkoi Kessler, 1872.
Hemiscaphirhynchus: gr. ἡμι- hēmi- ‘pół-, mały’, od ἡμισυς hēmisus ‘połowa’; rodzaj Scaphirhynchus Heckel, 1836^[9]^[5]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Scaphirhynchus kaufmanni Kessler, 1877.

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

Do rodzaju należą następujące gatunki^[6]:

Pseudoscaphirhynchus fedtschenkoi (Kessler, 1872) – nibyłopatonos syr-daryjski^[10]
Pseudoscaphirhynchus hermanni (Kessler, 1877)
Pseudoscaphirhynchus kaufmanni (Kessler, 1877) – nibyłopatonos amu-daryjski^[11]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Młodszy homonim Kessleria Nowicki, 1864 (Lepidoptera); nomen nudum^[2].
↑ Dawny Bogdanov, 1882; młodszy homonim Kessleria Nowicki, 1864 (Lepidoptera).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b А.М. Никольскаго. Pseudoscaphirhynchus rossikowi n. gen. et spec.. „Ежегодникъ Зоолoгическаго Музея Імператорсуй Академіи Наукъ”. 5, s. 257, 1900. (łac. • ros.).
↑ R. Fricke & M.Y. Zhukov. Status of Kessleria Bogdanov 1882 (Actinopterygii: Acipenseridae), with comments on the original description. „FishTaxa”. 22, s. 1–4, 2021. (ang.).
↑ М.Н. Богданов: Очерки природы Хивинского оазиса и пустыни Кизыл-Кум. Ташкент: Типография, арендуемая Ф.В. Базилевским, 1882, s. rycina, rys. 3, seria: Описанiс хивинскаго похода 1873 года, составленное подъ редакцiею генеральнаго штаба генералъ-лсйтенанта В. Н. Троцкаго. Выпуснъ XII. (ros.).
↑ ^a ^b D.S. Jordan: A guide to the study of fishes. Cz. 1. New York: H. Holt, 1905, s. 253. (ang.).
↑ ^a ^b Л.С. Бергъ: Рыбы (Marsipobranchii и Pisces). Cz. 1: Marsipobranchii, Selachii и Chondrostei. С.-Петербургъ: Тип. Императорской академии наук, 1911, s. 309–310, seria: Фауна Росси, и сопредѣльныхъ странъ, преимущественно но коллекціямъ Зоолoгическаго Музея Імператорсуй Академіи Наукъ. (ros.).
↑ ^a ^b RonR. Fricke RonR., William NeilW.N. Eschmeyer William NeilW.N., RichardR. Van der Laan RichardR. (red.), SEARCH, [w:] Eschmeyer's Catalog of Fishes, California Academy of Sciences, 2 kwietnia 2024 [dostęp 2024-04-25] (ang.).
↑ ^a ^b ^c R. Froese & D. Pauly: Pseudoscaphirhynchus. FishBase (ver. (02/2024)). [dostęp 2024-04-25]. (ang.).
↑ Ch. Scharpf: Family Acipenseridae Garman 1901 Bonaparte 1831 (Sturgeons). The ETYFish Project. [dostęp 2024-04-25]. (ang.).
↑ E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 117. (ang.).
↑ E. Grabda & T. Heese: Polskie nazewnictwo popularne: krągłouste i ryby. Cyclostomata et Pisces. Koszalin: Wyższa Szkoła Inżynierska w Koszalinie, 1971, s. 31. ISSN 0239-7129.
↑ Stanislav Frank: Wielki atlas ryb. Przekład: Henryk Szelęgiewicz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1974.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Mały słownik zoologiczny: ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976.

[3] Młodszy homonim Kessleria Nowicki, 1864 (Lepidoptera); nomen nudum^[2].

[5] Dawny Bogdanov, 1882; młodszy homonim Kessleria Nowicki, 1864 (Lepidoptera).

[nik-1] А.М. Никольскаго. Pseudoscaphirhynchus rossikowi n. gen. et spec.. „Ежегодникъ Зоолoгическаго Музея Імператорсуй Академіи Наукъ”. 5, s. 257, 1900. (łac. • ros.).

[fri&zhu-2] R. Fricke & M.Y. Zhukov. Status of Kessleria Bogdanov 1882 (Actinopterygii: Acipenseridae), with comments on the original description. „FishTaxa”. 22, s. 1–4, 2021. (ang.).

[bog-4] М.Н. Богданов: Очерки природы Хивинского оазиса и пустыни Кизыл-Кум. Ташкент: Типография, арендуемая Ф.В. Базилевским, 1882, s. rycina, rys. 3, seria: Описанiс хивинскаго похода 1873 года, составленное подъ редакцiею генеральнаго штаба генералъ-лсйтенанта В. Н. Троцкаго. Выпуснъ XII. (ros.).

[jor-6] D.S. Jordan: A guide to the study of fishes. Cz. 1. New York: H. Holt, 1905, s. 253. (ang.).

[berg-7] Л.С. Бергъ: Рыбы (Marsipobranchii и Pisces). Cz. 1: Marsipobranchii, Selachii и Chondrostei. С.-Петербургъ: Тип. Императорской академии наук, 1911, s. 309–310, seria: Фауна Росси, и сопредѣльныхъ странъ, преимущественно но коллекціямъ Зоолoгическаго Музея Імператорсуй Академіи Наукъ. (ros.).

[cof-8] RonR. Fricke RonR., William NeilW.N. Eschmeyer William NeilW.N., RichardR. Van der Laan RichardR. (red.), SEARCH, [w:] Eschmeyer's Catalog of Fishes, California Academy of Sciences, 2 kwietnia 2024 [dostęp 2024-04-25] (ang.).

[fro&pau-9] R. Froese & D. Pauly: Pseudoscaphirhynchus. FishBase (ver. (02/2024)). [dostęp 2024-04-25]. (ang.).

[ety-10] Ch. Scharpf: Family Acipenseridae Garman 1901 Bonaparte 1831 (Sturgeons). The ETYFish Project. [dostęp 2024-04-25]. (ang.).

[jae-11] E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 117. (ang.).

[Grabda-12] E. Grabda & T. Heese: Polskie nazewnictwo popularne: krągłouste i ryby. Cyclostomata et Pisces. Koszalin: Wyższa Szkoła Inżynierska w Koszalinie, 1971, s. 31. ISSN 0239-7129.

[Frank-13] Stanislav Frank: Wielki atlas ryb. Przekład: Henryk Szelęgiewicz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1974.

[1]

[a]

[3]

[b]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[2]