Rak gruzełkowy drzew liściastych
Rak gruzełkowy drzew liściastych – choroba drzew liściastych z grupy raków roślin[1].
Występowanie i szkodliwość[edytuj | edytuj kod]
Raki drzew liściastych mogą być wywołane przez różne czynniki: bakterie, mszyce, niską temperaturę i grzyby. Wśród grzybów najczęściej wywołuje je Neonectria ditissima i Neonectria coccinea. N. coccinea występuje głównie na topolach i bukach, N. ditissima ma szerszy zakres żywicieli. Występuje na bukach, dębach, klonach, jesionach, olszach, topolach i innych, w tym na drzewach owocowych[1]. Wywołana przez nią choroba drzew owocowych to rak drzew owocowych i zgnilizna owoców[2].
Rak gruzełkowy drzew liściastych występuje zarówno na kilkuletnich drzewach, jak i w starodrzewach. Rozprzestrzeniony jest w strefie klimatu umiarkowanego na wszystkich kontynentach. Większe znaczenie ma tylko przy sprzyjających patogenom warunkach w zaniedbanych drzewostanach, w których nie są prowadzone prace pielęgnacyjne[1].
Objawy[edytuj | edytuj kod]
Pierwszym objawem choroby jest zapadnięcie się i nekroza kory drzewa w miejscu wniknięcia patogenu. Później kora wykrusza się i powstaje rak otwarty. Roślina broniąc się wytwarza na jej brzegach kallus próbując zabliźnić ranę. Czasami się to udaje, częściej jednak kallus zamiera i częściowo się wykrusza, zaś brzeg rany przesuwa się dalej na jej zewnątrz. Rana powiększa się a jej brzegi znowu nabrzmiewają od kallusu. Po wielu latach powstaje w ten sposób rana otwarta z koncentrycznymi strefami resztek po pierścieniach kallusu. Na cieńszych pędach zazwyczaj z jednej strony powstaje podłużna rana otwarta, z drugiej strony natomiast wrzecionowate zgrubienie[1].
Na martwej korze i na powierzchni rany grzyb tworzy drobne, kremowobiałe grudki. Są to perytecja, w których powstają jego zarodniki[1].
Epidemiologia[edytuj | edytuj kod]
Choroba rozprzestrzenia się zarówno przez konidia, jak i askospory. Infekuje drzewa głównie przez rany[1]. Zarodniki przenosi wiatr i woda. Rozprzestrzenianiu się choroby sprzyjają warunki osłabiające drzewa: uszkodzenia mrozowe, susze, okaleczenia drzew i inne czynniki osłabiające drzewa. Wydzielane przez grzybnię patogenów mykotoksyny zabijają przylegające do niej partie kory i miazgi drzewa, zaś dalsze pobudzają do bardziej intensywnego wzrostu. Choroba rozwija się głównie poza sezonem wegetacyjnym, w okresie wegetacji natomiast roślina zasklepia rany wytworzone przez patogeny. Badania wykazały, że w korze buków o gęstości 1,11–1,10 g/cm³ grzybnia N. ditissima w ciągu 6 miesięcy przyrastała 1–3 mm, a przy gęstości 0,88 g/cm³ aż 30 mm[1].
Zimują perytecja oraz grzybnia w tkankach porażonych przez patogena. Konidia przenoszone są przez krople deszczu i wodę na niewielkie odległości – głównie w obrębie korony drzewa, askospory natomiast mogą być przez wiatr przenoszone na duże odległości[3].
Ochrona[edytuj | edytuj kod]
Ochrona przed rakiem gruzełkowym drzew liściastych polega na unikaniu ich zranień, usuwaniu drzew silnie porażonych, smarowaniu świeżych ran maścią z fungicydami. W parkach można też zamiast usuwania całych drzew usuwać tylko porażone konary. Dbanie o dobre warunki rozwoju drzew przyczynia się do wzmocnienia ich odporności[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h Karol Manka, Fitopatologia leśna, Warszawa: PWRiL, 2005, ISBN 83-09-01793-6.
- ↑ Zbigniew Borecki, Małgorzata Solenberg (red.), Polskie nazwy chorób roślin uprawnych, wyd. 2, Poznań: Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne, 2017, ISBN 978-83-948769-0-6.
- ↑ Selim Kryczyński, Zbigniew Weber (red.), Fitopatologia. Podstawy fitopatologii, t. 1, Poznań: PWRiL, 2010, ISBN 978-83-09-01-063-0.