Jesion
| ||
 Morfologia (jesion wyniosły) | ||
| Systematyka[1][2] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Podkrólestwo | rośliny zielone | |
| Nadgromada | rośliny telomowe | |
| Gromada | rośliny naczyniowe | |
| Podgromada | rośliny nasienne | |
| Nadklasa | okrytonasienne | |
| Klasa | Magnoliopsida | |
| Nadrząd | astropodobne | |
| Rząd | jasnotowce | |
| Rodzina | oliwkowate | |
| Rodzaj | jesion | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Fraxinus L. Sp. Pl. 1057. 1753 | ||
| Typ nomenklatoryczny | ||
.jpg)
Jesion (Fraxinus L.) – rodzaj roślin z rodziny oliwkowatych (Oleaceae), który obejmuje ok. 60 gatunków drzew i krzewów pochodzących z obszarów umiarkowanego klimatu półkuli północnej[4].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Liście
- Naprzeciwległe, złożone, nieparzystopierzaste.
- Owoce
- Jednonasienne w kształcie płaskiego orzeszka z języczkowatym skrzydełkiem.
- Drewno
- Twarde, elastyczne i ciężkie. Jesion ciemny jest twardszy i bardziej wytrzymały niż dąb (jasny jest mniej twardy). Dostępne jest 16 odcieni drewna. Czym drewno jest ciemniejsze tym twardsze.
Biologia[edytuj | edytuj kod]
Liczba chromosomów: Podstawową liczbą jest x=23. Większość gatunków jest diploidalna (2n=46). Do wyjątków należą jesion chiński, który jest heksaploidem (2n=138=6x), jesion aksamitny w odmianie F. velutina var. coriacea – tetraploidalny (2n=92=4x) i jesion amerykański o wielu kariotypach[5].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)
Należy do rodziny oliwkowatych (Oleaceae) Hoffmanns. & Link, która jest jednym z kladów w obrębie rzędu jasnotowców (Lamiales) Bromhead z grupy astrowych spośród roślin okrytonasiennych[2].
- Pozycja rodzaju w systemie Reveala (1993-1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa jasnotowe (Lamiidae Takht. ex Reveal), nadrząd Oleanae Takht., rząd oliwkowce (Oleales Lindl.), podrząd Oleineae Engl., rodzina oliwkowate (Oleaceae Hoffmanns. & Link), podrodzina Fraxinoideae Kostel., plemię Fraxineae Bartl., rodzaj jesion (Fraxinus L.)[6].
- Gatunki dziko rosnące w Polsce
- jesion pensylwański, j. omszony (Fraxinus pennsylvanica Marsh.) – antropofit zadomowiony
- jesion wyniosły (Fraxinus excelsior L.)
- Gatunki uprawiane w Polsce (wybór)[4]
- jesion aksamitny (Fraxinus velutina Torr.)
- jesion amerykański (Fraxinus americana L.)
- jesion czterograniasty (Fraxinus quadrangulata Michx.)
- jesion Griffitha (Fraxinus griffithii C. B. Clarke)
- jesion kutnerowaty (Fraxinus profunda (Bush) Bush)
- jesion mandżurski (Fraxinus mandshurica Rupr.)
- jesion mannowy (Fraxinus ornus L.)
- jesion szerokolistny, j. oregoński (Fraxinus latifolia Benth.)
- jesion wąskolistny (Fraxinus angustifolia Vahl)
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
- Drewno wykorzystywane jest jako materiał w meblarstwie, stolarstwie i lutnictwie, do wyrobu powozów konnych, sprzętu sportowego (nart).
- Jesiony uprawiane są w parkach i ogrodach jako drzewa ozdobne
- Liście jesionu są wykorzystywane we Francji i w Belgii do produkcji napoju alkoholowego frênette.
W kulturze[edytuj | edytuj kod]
Jesionem był przypuszczalnie mitologiczny Yggdrasil.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-03].
- ↑ a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
- ↑ Maciej Giertych Zmienność genetyczna jesionu wyniosłego (Fraxinus excelsior L.). Sylwan 1995, nr 6. str. 87.
- ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Fraxinus (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-03].