Remiz zwyczajny
| ||
| Remiz pendulinus[1] | ||
| (Linnaeus, 1758) | ||
.jpg)
| ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ptaki | |
| Podgromada | Neornithes | |
| Infragromada | ptaki neognatyczne | |
| Rząd | wróblowe | |
| Podrząd | śpiewające | |
| Rodzina | remizy | |
| Rodzaj | Remiz | |
| Gatunek | remiz zwyczajny | |
| Synonimy | ||
| ||
| Podgatunki | ||
|
zobacz opis w tekście | ||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | ||
 | ||
| Zasięg występowania | ||
 w sezonie lęgowym występuje przez cały rok zimowiska | ||
Remiz zwyczajny, remiz[4] (Remiz pendulinus) – gatunek niewielkiego ptaka wędrownego z rodziny remizów (Remizidae).
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Zamieszkuje środkową, południową i wschodnią Europę, Bliski Wschód i pas Azji Środkowej. Zimuje na południowym skraju Europy, w Azji Mniejszej, Iranie; lokalnie w Azji Środkowej na południe od stanowisk letnich. Przeloty III–IV i IX–XI. Południowe populacje są zazwyczaj osiadłe[3]. W Polsce nieliczny ptak lęgowy[5].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Dawniej klasyfikowany w rodzinie sikor (Paridae), obecnie zaliczany do oddzielnej rodziny remizów (Remizidae). W Europie jest jedynym przedstawicielem tej rodziny. Od sikor różni się przede wszystkim ostro zakończonym dziobem i niezwykłą budową gniazda, niespotykaną u innych gatunków ptaków. Wyróżniono kilka podgatunków R. pendulinus[2][6]:
- R. p. pendulinus (Linnaeus, 1758) – Europa do Uralu, Kaukazu i zachodniej Turcji.
- R. p. menzbieri (Zarudny, 1913) – południowa i wschodnia Turcja i Syria do Armenii i północno-zachodniego Iranu.
- R. p. caspius (Peltzam, 1870) – południowo-zachodnia Rosja i północno-zachodni Kazachstan.
- R. p. jaxarticus (Severtsov, 1873) – wschodni Ural do zachodniej Syberii i północnego Kazachstanu.
Kolejne cztery podgatunki są przez część autorów wydzielane do osobnego gatunku o nazwie R. macronyx[6] (remiz trzcinowy), badania molekularne sugerują jednak, że różnice między tymi taksonami nie są duże i lepiej traktować je jako przedstawicieli tego samego gatunku[4][7][8].
- R. p. macronyx (Severtsov, 1873) – południowo-zachodni Kazachstan, Uzbekistan, północny i południowo-wschodni Turkmenistan, Tadżykistan, północno-wschodni Afganistan.
- R. p. neglectus (Zarudny, 1908) – północny Iran i południowy Turkmenistan.
- R. p. nigricans (Zarudny, 1908) – południowo-wschodni Iran i południowo-zachodni Afganistan.
- R. p. ssaposhnikowi (H. E. Johansen, 1907) – południowo-wschodni Kazachstan.
Opisano jeszcze kilka innych podgatunków (m.in. bostanjogli, loudoni i altaicus), ale okazały się one hybrydami[7] lub traktuje się je obecnie jako synonimy[9].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Cechy gatunku
- Swoim upierzeniem przypomina wąsatkę. Upierzenie biało-szare z rudawym nalotem, dziób krótki, ostry. Wierzch głowy i kark szare, przez oko szeroka czarna pręga, tułów czerwonordzawy, kuper i brzuch jaśniejszy, lotki i sterówki czarnobrązowe o jaśniejszych brzegach. Samice jaśniejsze, u młodych przez oko biegnie brązowa pręga zamiast czarnej. Jego łacińska nazwa „remiz” oznacza „rzemieślnik” – co w pełni oddaje zręczność i wytrwałość, z jaką ptak ten buduje swoje gniazdo.
- Wymiary średnie
- długość ciała 11 cm
rozpiętość skrzydeł 16–17,5 cm
masa ciała ok. 9 g.
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
- Biotop
- Łęgi, brzegi mniej uczęszczanych, zaniedbanych jezior i rzek, zarosłych trzcinami, krzewami i drzewami, głównie wierzbą, rzadziej bagna i torfowiska.
- Gniazdo
- Przyczepione do końca zwisającej gałązki, często nad wodą, na wysokości od 1 do 10 metrów nad jej powierzchnią. Gniazdo jest zbudowane z włókien roślinnych i puchu (wierzby, topoli), w kształcie miękkiej, workowatej, pękatej torby z bocznym otworem wlotowym. Budowa trwa przez 3 tygodnie i bardzo często samiec przystępuje do budowy następnego tak, że w niektórych okolicach liczba gniazd przekracza liczbę samic, które składają jaja w dwóch lub więcej gniazdach.
- Jaja
- Wyprowadza 1–2 lęgi w roku od maja do sierpnia. Jaja w liczbie od 1–8 o wydłużonym kształcie i zupełnie białych, posiadają wymiary średnie 14–18 x 10–11,8 mm.
- Wysiadywanie
- Od ostatniego lub przedostatniego jaja trwa przez okres 13–14 dni. Jaja wysiaduje samica lub samiec, nigdy razem. Młode opuszczają gniazdo po ok. 20 dniach. Po tym czasie mogą jeszcze nocować w gnieździe (nawet do 3 tygodni).
- Pożywienie
- Owady, pająki, jesienią również nasiona trzciny.
Ciekawostka[edytuj | edytuj kod]
Gniazda remiza były wykorzystywane dawniej na wsiach jako onuce lub ciepłe skarpety[10].
Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]
IUCN uznaje remiza zwyczajnego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Liczebność populacji (bez podgatunku macronyx) w 2019 roku szacowano na ponad 1,4 miliona dorosłych osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy[3].
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[11]. W latach 2008–2012 jego liczebność na terenie kraju szacowano na 14–34 tysięcy par[5].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Remiz pendulinus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b Madge, S.: Eurasian Penduline-tit (Remiz pendulinus). W: del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-09-20].
- ↑ a b c Remiz pendulinus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Remizidae Olphe-Galliard, 1891 - remizy - Penduline tits (wersja: 2017-08-22). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-14].
- ↑ a b T. Chodkiewicz i inni. Ocena liczebności populacji ptaków lęgowych w Polsce w latach 2008–2012. „Ornis Polonica”. 56, s. 149–189, 2015.
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Waxwings and allies, tits, penduline tits (ang.). IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-02-15].
- ↑ a b Species factsheet: Remiz pendulinus (ang.). BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-02-15].
- ↑ Barani Beiranvand, Hossein & Aliabadian, Mansour & Irestedt, Martin & Qu, Yanhua & Darvish, Jamshid & Székely, Tamás & van Dijk, René & Ericson, Per. Phylogeny of Penduline Tits inferred from mitochondrial and microsatellite genotyping. „Journal of Avian Biology”. 48 (7), s. 932–940, 2017 (ang.).
- ↑ Penduline-tits (Remizidae) (ang.). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-11)].
- ↑ Jacek Karczewski, Jej Wysokość Gęś, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2019, s. 191, ISBN 978-83-66431-06-5.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183)
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne (ang.). W: eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology.
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne – remiz trzcinowy (ang.). W: eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology.
- Remiz pendulinus (Remiz). W: M. Gromadzki (red.).: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 8: Ptaki (część II). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 355–357. ISBN 83-86564-43-1.