Saki (małpy)

Saki
	Pitheciinae
	Mivart, 1865
	; Przedstawiciel podrodziny – samiec uakari szkarłatnego (Cacajao calvus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Infrarząd	małpokształtne
Parvordo	małpy szerokonose
Rodzina	sakowate
Podrodzina	saki
	Typ nomenklatoryczny
	Pithecia Desmarest, 1804
Synonimy
	Pitheciana J.E. Gray, 1849; Pithecina: J.E. Gray, 1871; Brachyurina J.E. Gray, 1870; Pithecidae: Ludwig, 1883; Pitheciæ: Winge, 1895; Pithecinæ: Anthony & Coupin, 1931; Cebupithecinae Hershkovitz, 1974; Pitheciini: Szalay & Delson, 1979; Pitheciina: Szalay & Delson, 1979; Pitheciina: H. Schneider, M.P.C. Schneider, Sampaio, Harada, Stanhope, Czelusniak & M. Goodman, 1993; Chiropotina H. Schneider, M.P.C. Schneider, Sampaio, Harada, Stanhope, Czelusniak & Goodman, 1993;
Rodzaje
	6 rodzajów (w tym 3 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	6 rodzajów (w tym 3 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies

Saki^[9] (Pitheciinae) – podrodzina ssaków naczelnych z rodziny sakowatych (Pitheciidae). Wcześniej takson ten zaliczany były do płaksowatych (Cebidae).

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Saki występują w lasach północnej i centralnej Ameryki Południowej^[10]^[11]^[12].

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Żyją w stadach złożonych z kilku do kilkudziesięciu osobników obydwu płci^[11].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Do podrodziny należą następujące występujące współcześnie rodzaje^[13]^[10]^[9]:

Pithecia Desmarest, 1804 – saki
Chiropotes Lesson, 1840 – szatanka
Cacajao Lesson, 1840 – uakari

Opisano również rodzaje wymarłe:

Cebupithecia Stirton & Savage, 1951^[14] – jedynym przedstawicielem był Cebupithecia sarmientoi Stirton & Savage, 1951
Nuciruptor Meldrum & Kay, 1997^[15] – jedynym przedstawicielem był Nuciruptor rubricae Meldrum & Kay, 1997
Proteropithecia Kay, D. Johnson & Meldrum, 1999^[16] – jedynym przedstawicielem był Proteropithecia neuquenensis (Kay, Johnson & Meldrum, 1998)

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Typ nomenklatoryczny: Brachyurus Spix, 1823 (= Cacajao Lesson, 1840).
↑ Typ nomenklatoryczny: †Cebupithecia Stirton & Savage, 1951.
↑ Typ nomenklatoryczny: Chiropotes Lesson, 1840.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ St.G.J. Mivart. Contributions towards a more complete knowledge of the axial skeleton in the Primates. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 1865, s. 547, 1865. (ang.).
↑ J.E. Gray. On some new or little-known species of Monkeys. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 17, s. 10, 1849. (ang.).
↑ ^a ^b J.E. Gray: Catalogue of Monkeys, Lemurs, and Fruit-eating Bats in the collection of the British Museum. London: The Trustees, 1870, s. 37. (ang.).
↑ H. Winge: Jordfundne og nulevende aber (Primates) fra Lagoa Santa, Minas Geraes, Brasilien: med udsigt over pungdyrenes slægtskab. F. Dreyer: Kjøbenhavn, 1895, s. 12, seria: E. Museo Lundii. (duń.).
↑ R. Anthony & P. Coupin. Tableau résumé ́d’une classification générique des Primates fossiles et actuels. „Bulletin du Museum national d’histoire naturelle”. 2^e série. 3, s. 569, 1931. (fr.).
↑ P. Hershkovitz. A new genus of Late Oligocene monkey (Cebidae, Platyrrhini) with notes on postorbital closure and platyrrhine evolution. „Folia Primatologica”. 21 (1), s. 27, 1974. DOI: 10.1159/000155594. (ang.).
↑ ^a ^b F.S. Szalay & E. Delson: Evolutionary History of the Primates. New York: Academic Press, 1979, s. 293. ISBN 978-1-4832-8925-0. (ang.).
↑ ^a ^b H. Schneider, M.P.C. Schneider, I. Sampaio, M.L. Harada, M.J. Stanhope, J. Czelusniak & M. Goodman. Molecular phylogeny of the New World monkeys (Platyrrhini, Primates). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 2 (3), s. 235, tabela 3, 1993. DOI: 10.1006/mpev.1993.1022. (ang.).
↑ ^a ^b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 41–42. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 202–210. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ ^a ^b S.F. Ferrari, L.M. Veiga, L.P. Pinto, L.K. Marsh, R.A. Mittermeier & A.B. Rylands: Family Pitheciidae (Titis, Sakis and Uacaris). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 432–483. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Subfamily Pitheciinae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-07].
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-13]. (ang.).
↑ R.A. Stirton & D.E. Savage. A new monkey from the La Venta Miocene of Colombia. „Compilacion de los studios geol oficiles en Colombia, Servicio Geologico Nacional”. 7, s. 347, 350, 1951. (ang.).
↑ D.J. Meldrum & R.F. Kay. Nuciruptor rubricae, a new pitheciin seed predator from the Miocene of Colombia. „American Journal of Physical Anthropology”. 102 (3), s. 409, 1997. DOI: 10.1002/(SICI)1096-8644(199703)102:3<407::AID-AJPA8>3.0.CO;2-R. (ang.).
↑ R.F. Kay, D. Johnson & D.J. Meldrum. Proteropithecia, new name for Propithecia Kay, Johnson, and Meldrum, 1998 non Vojnits 1985. „American Journal of Primatology”. 47 (4), s. 347, 1999. DOI: 10.1002/(SICI)1098-2345(1999)47:4<347::AID-AJP6>3.0.CO;2-O. (ang.).

[4] Typ nomenklatoryczny: Brachyurus Spix, 1823 (= Cacajao Lesson, 1840).

[7] Typ nomenklatoryczny: †Cebupithecia Stirton & Savage, 1951.

[11] Typ nomenklatoryczny: Chiropotes Lesson, 1840.

[Mivart-1] St.G.J. Mivart. Contributions towards a more complete knowledge of the axial skeleton in the Primates. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 1865, s. 547, 1865. (ang.).

[gray49-2] J.E. Gray. On some new or little-known species of Monkeys. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 17, s. 10, 1849. (ang.).

[gray71-3] J.E. Gray: Catalogue of Monkeys, Lemurs, and Fruit-eating Bats in the collection of the British Museum. London: The Trustees, 1870, s. 37. (ang.).

[win-5] H. Winge: Jordfundne og nulevende aber (Primates) fra Lagoa Santa, Minas Geraes, Brasilien: med udsigt over pungdyrenes slægtskab. F. Dreyer: Kjøbenhavn, 1895, s. 12, seria: E. Museo Lundii. (duń.).

[ant&cou-6] R. Anthony & P. Coupin. Tableau résumé ́d’une classification générique des Primates fossiles et actuels. „Bulletin du Museum national d’histoire naturelle”. 2^e série. 3, s. 569, 1931. (fr.).

[her-8] P. Hershkovitz. A new genus of Late Oligocene monkey (Cebidae, Platyrrhini) with notes on postorbital closure and platyrrhine evolution. „Folia Primatologica”. 21 (1), s. 27, 1974. DOI: 10.1159/000155594. (ang.).

[sza&del-9] F.S. Szalay & E. Delson: Evolutionary History of the Primates. New York: Academic Press, 1979, s. 293. ISBN 978-1-4832-8925-0. (ang.).

[sch&inni-10] H. Schneider, M.P.C. Schneider, I. Sampaio, M.L. Harada, M.J. Stanhope, J. Czelusniak & M. Goodman. Molecular phylogeny of the New World monkeys (Platyrrhini, Primates). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 2 (3), s. 235, tabela 3, 1993. DOI: 10.1006/mpev.1993.1022. (ang.).

[Cichocki&inni-12] W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 41–42. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-13] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 202–210. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Ferrari&inni-14] S.F. Ferrari, L.M. Veiga, L.P. Pinto, L.K. Marsh, R.A. Mittermeier & A.B. Rylands: Family Pitheciidae (Titis, Sakis and Uacaris). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 432–483. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[Wilson&Reeder-15] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Subfamily Pitheciinae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-07].

[mdd-16] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-13]. (ang.).

[sti&sav-17] R.A. Stirton & D.E. Savage. A new monkey from the La Venta Miocene of Colombia. „Compilacion de los studios geol oficiles en Colombia, Servicio Geologico Nacional”. 7, s. 347, 350, 1951. (ang.).

[mel&kay-18] D.J. Meldrum & R.F. Kay. Nuciruptor rubricae, a new pitheciin seed predator from the Miocene of Colombia. „American Journal of Physical Anthropology”. 102 (3), s. 409, 1997. DOI: 10.1002/(SICI)1096-8644(199703)102:3<407::AID-AJPA8>3.0.CO;2-R. (ang.).

[kay&inni-19] R.F. Kay, D. Johnson & D.J. Meldrum. Proteropithecia, new name for Propithecia Kay, Johnson, and Meldrum, 1998 non Vojnits 1985. „American Journal of Primatology”. 47 (4), s. 347, 1999. DOI: 10.1002/(SICI)1098-2345(1999)47:4<347::AID-AJP6>3.0.CO;2-O. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[a]

[4]

[5]

[b]

[6]

[7]

[8]

[c]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]