Smock
Smock, smok – typ płóciennej koszuli lub kitla, będący elementem angielskiego i walijskiego stroju ludowego, noszony powszechnie przez kobiety i mężczyzn[1] jako odzież wierzchnia i ubiór ochronny[2] od połowy XVIII wieku[3] do połowy XIX wieku[4], wyparty w latach 1880–1900 przez odzież produkowaną seryjnie[5][3].
Pierwotnie koszule smock wykonywane były z tkanin samodziałowych, lnianych lub bawełnianych. Długie koszule z krótkim rozcięciem pod szyją i wykładanym, szerokim kołnierzem oraz długimi, ujętymi w wysoki mankiet rękawami były wkładane przez głowę i sięgały co najmniej do kolan[6]. Przeważającą barwą koszul była biel, jednak w Anglii centralnej często spotykane były również koszule błękitne, produkowane w Newark[7][8].
Odmianami koszul smock były rozpinane z przodu fałdziste kitle smock frock oraz koszule typu round smock, o identycznych przodach i tyłach[5].
Kobiety zakładały je do spódnicy, traktując jako bluzkę. W odzieży kobiecej koszule smock najdłużej przetrwały w strojach regionalnych noszonych w hrabstwach Berkshire, Hampshire i Wiltshire[6].
Mężczyźni nosili strojniejsze wersje koszul i kitli, których dekoracja koncentrowała się w górnej partii stroju. W zależności od sytuacji materialnej właściciela oraz jego codziennego zajęcia, koszula była mniej lub bardziej ozdobna. Hafty były wykonywane z reguły przez rzemieślników. Kosztowne zamówienie świadczyło o pozycji społecznej mężczyzny lub było dowodem uczucia, ponieważ kobiety zamawiały koszule dla bliskich sobie osób[6]. Część przodu i mankietów marszczono, zbierając nicią w fałdy, które przeszywano naprzemianlegle, co tworzyło wzór z poziomych pasów[6] (smocking[9]). Charakterystyczne hafty o motywach geometrycznych i roślinnych wykonywano ściegiem kładzionym na przodzie koszuli, rękawach, kołnierzu i przy kieszeniach. Z reguły używano w tym celu białej nici, ale zdarzała się również dekoracja wykonywana nićmi w kolorach szarym, zielonym, brązowym lub czarnym[10].
Długość i ozdobność koszuli smock zależała również od wykonywanego przez jej właściciela zawodu, np. ogrodnicy i rolnicy nosili koszule krótsze, inaczej dekorowane i mniej fałdziste niż pasterze, natomiast te noszone przez wozaków i karawaniarzy były gładkie i rozcięte na całej długości (smock frock). Mężczyzna wkładał ozdobną koszulę w dniu ślubu, później zaś służyła mu jako odświętny ubiór zakładany na niedzielne msze[5], pogrzeby i inne specjalne okazje[11].
Męska koszula smock zachowała się aż do końca XIX wieku w hrabstwie Sussex[6], natomiast w wersji smock frock przetrwała w tradycyjnym stroju karawaniarzy do połowy XX wieku[5]. Typ dekoracji jej strojnej odmiany, polegający na marszczeniu i zbieraniu nicią fałdów tkaniny (smocking), został rozpropagowany za pomocą wzorników w latach 70. i 80. XIX wieku, znajdując zastosowanie w odzieży damskiej i dziecięcej[12].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Bazielich 1998 ↓, s. 254, 260-261, 266.
- ↑ Hall 1979 ↓, s. 3.
- ↑ a b Robertson 2010 ↓, s. 25.
- ↑ Bazielich 1998 ↓, s. 260.
- ↑ a b c d Bazielich 1998 ↓, s. 262.
- ↑ a b c d e Bazielich 1998 ↓, s. 260-261.
- ↑ Bazielich 1998 ↓, s. 266.
- ↑ Hall 1979 ↓, s. 11, 13.
- ↑ Hall 1979 ↓, s. 11, 29-30.
- ↑ Bazielich 1998 ↓, s. 260-262.
- ↑ Hall 1979 ↓, s. 13.
- ↑ Hall 1979 ↓, s. 29-30.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Barbara Bazielich: Stroje ludowe narodów europejskich. Stroje ludowe Europy Południowej i Zachodniej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1998. ISBN 83-229-1760-0.
- Maggie Hall: Smocks. Princes Risborough: Shire Publications, 1979. ISBN 0-85263-477-3.
- Sylvia Robertson. Traditionele Engelse smocks. Praktisch en mooi. „Handwerken zonder Grenzen”. 158, 2010. 871-09-662141-2-1.