Sobór Zaśnięcia Matki Bożej w Kiemie
 nr rej. 1010012000
| |||||||||||||||
| filialna cerkiew monasterska | |||||||||||||||
 Widok ogólny świątyni (2013) | |||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Republika | |||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||
| Eparchia | |||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne |
15/28 sierpnia | ||||||||||||||
| |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Położenie na mapie Rosji  | |||||||||||||||
Położenie na mapie Karelii  | |||||||||||||||
| 64,946550°N 34,617158°E/64,946550 34,617158 | |||||||||||||||
Sobór Zaśnięcia Matki Bożej (cs./ros. Успенский собор – Uspienskij sobor) – prawosławny sobór w Kiemie, na Lepostrowie na rzece Kiem, w jurysdykcji eparchii kostomukszańskiej. Zabytek XVIII-wiecznej drewnianej architektury Rosyjskiej Północy.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Budowę soboru rozpoczęto w 1711 r. Świątynia miała upamiętniać rosyjskie zwycięstwo nad Szwedami w bitwie pod Połtawą[1]. Wznoszenie całości obiektu trwało sześć lat[2], jako pierwszy gotowy był jeden z ołtarzy bocznych konsekrowany w 1714 r. Budowla, wzniesiona na miejscu starszej cerkwi, która spłonęła w 1710 r., stała się główną dominantą w panoramie Kiemu i najwyższym obiektem na Lepostrowie[3].
W XIX w. budynek, długo nieremontowany, był już w tak złym stanie, że w 1876 r. musiał zostać zamknięty dla wiernych[4]. Następnie został częściowo odnowiony i przebudowany – wyrąbano nowy rząd okien, usunięto część dekoracyjnych kokoszników, a w 1885 r. zburzono dawną wolno stojącą dzwonnicę[5].
W 1937 r. lokalne władze rozważały zburzenie soboru, od czego ostatecznie odstąpiono[6]. W 1960 r. budowla otrzymała status zabytku[7]. W 1975 r. z nieczynnego soboru wywieziono większość zachowanych XVII-wiecznych ikon, które po konserwacji trafiły do magazynu muzeum sztuki w Pietrozawodzku. Po 1960 r. sobór został częściowo odremontowany pod kierunkiem Aleksandra Opołownikowa, zasłużonego konserwatora architektury drewnianej. Wzmocniono wówczas ściany budynku, odnowiono ganek i dach[4].
W 2006 r. sobór został przekazany w bezpłatne użytkowanie monasterowi Zwiastowania i Świętych Nowomęczenników i Wyznawców Rosyjskich w Kiemie, ówcześnie w jurysdykcji eparchii pietrozawodzkiej i karelskiej[8], po podziale – eparchii kostomukszańskiej[9].
W 2014 r. przystąpiono do kompleksowej renowacji zabytku, jednak wykonująca ją firma nie wywiązała się z powziętych zobowiązań i w 2019 r. remont ciągle nie był ukończony[10]. Stan techniczny zabytku opisuje się jako bardzo zły[4].
Architektura
[edytuj | edytuj kod]W soborze znajdują się trzy ołtarze oraz trzy położone przed nimi pomieszczenia przeznaczone dla wiernych. Każde z pomieszczeń ołtarzowych zostało zbudowane na planie czworoboku, który w wyższych partiach przechodzi w ośmiobok, zwieńczony dachem hełmowym z cebulastą kopułką. Najwyższy z dachów (35,5 m[11]) wznosi się nad centralnym ołtarzem Zaśnięcia Matki Bożej, niższe – nad ołtarzami bocznymi św. Mikołaja oraz świętych mnichów Zozyma i Sawwacjusza Sołowieckich[3] (położonymi odpowiednio od strony południowej i północnej)[2]. Wszystkie przestrzenie przeznaczone dla wiernych łączą się w jedną przestrzeń w centralnej części cerkwi – kwadratowe, wsparte na dwóch filarach pomieszczenie pierwotnie służące mieszkańcom Kiemu do spotkań w sprawach bieżących, takich jak budowa łodzi, urządzanie magazynów handlowych, rozwiązywanie sporów między rybakami a kupcami[3]. Sobór pełnił tym samym funkcje centrum miasta zarówno w sprawach duchowych, jak i świeckich[3]. Sobór został skonstruowany w taki sposób, by cała budowla, od przysadzistego ganku wejściowego do najwyższego dachu hełmowego nad centralnym ołtarzem sprawiała wrażenie wznoszenia się[5].
Przed głównym ołtarzem znajdował się pięciorzędowy ikonostas[5], z którego przetrwał tylko rząd deesis[2]. Liturgicznie użytkowany jest jedynie ołtarz Świętych Zozyma i Sawwacjusza, w którym znajduje się tymczasowe wyposażenia[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ I. Bartieniew, W. Fiodorow, Architiekturnyje pamiatki russkogo siewiera, Iskusstwo, Moskwa–Leningrad 1968, s. 67.
- ↑ a b c Успенский собор [online], eparhia.karelia.ru [dostęp 2020-09-12].
- ↑ a b c d I. Bartieniew, W. Fiodorow, Architiekturnyje pamiatki russkogo siewiera, Iskusstwo, Moskwa–Leningrad 1968, ss. 68–70.
- ↑ a b c d Успенский собор в городе Кеми » Объекты историко-культурного наследия Карелии [online], monuments.karelia.ru [dostęp 2020-09-12].
- ↑ a b c I. Bartieniew, W. Fiodorow, Architiekturnyje pamiatki russkogo siewiera, Iskusstwo, Moskwa–Leningrad 1968, s. 73.
- ↑ О закрытии Кемского Благовещенского собора в 1935 г. (по материалам Государственного архива Российской Федерации) [online], kizhi.karelia.ru [dostęp 2020-09-12].
- ↑ Успенский собор (деревянный) [online], ru_monuments.toolforge.org [dostęp 2020-09-12].
- ↑ Успенский собор в Кеми передан Русской Православной Церкви / Новости / Патриархия.ru [online], Патриархия.ru [dostęp 2020-09-12] (ros.).
- ↑ Кемский мужской монастырь во имя Новомучеников и Исповедников Российских [online], kem.cerkov.ru [dostęp 2020-09-12].
- ↑ В Кеми продолжается реставрация собора начала XVIII века [online], «Республика», 21 sierpnia 2019 [dostęp 2020-09-12] (ros.).
- ↑ I. Bartieniew, W. Fiodorow, Architiekturnyje pamiatki russkogo siewiera, Iskusstwo, Moskwa–Leningrad 1968, s. 72.