Sowiecki raj
Sowiecki raj (niem. Das Sowjet-Paradies) – nazwa nazistowskiej antyradzieckiej wystawy propagandowej, przygotowanej przez Narodowosocjalistyczną Niemiecką Partię Robotników (NSDAP), trwająca od 8 maja do 21 czerwca 1942 roku. Wystawę znajdującą się na placu Lustgarten w Berlinie, odwiedziło według oficjalnych danych 1,3 miliona osób[1]. Przed wystawą berlińską „Sowiecki raj” pokazywany był w Wiedniu[2] i Pradze[3].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Na dziewięciu tysiącach metrów kwadratowych, znajdowały się pawilony z fotografiami, grafikami, obrazami, zdobycznymi przedmiotami i bronią pochodzącymi ze Związku Radzieckiego. Centralnym elementem ekspozycji była rzekomo wierna oryginałowi, ale w rzeczywistości fałszywa replika dzielnicy dzisiejszej stolicy Białorusi, Mińska, i sowieckiej wsi, w której ludzie mieszkali w dziurach w ziemi. Niektóre zdjęcia pozowano z więźniami obozu koncentracyjnego Sachsenhausen. Wystawa była przygotowywana tygodniami i według katalogu miała pokazywać „ubóstwo, nieszczęście, deprawację i nędzę” w Związku Radzieckim, tym samym uzasadniając atak Niemiec na ZSRR w czerwcu 1941 roku i wzmacniając wolę wytrwania Niemców[1].
18 maja 1942 roku żydowsko-komunistyczna organizacja Herbert-Baum-Gruppe pod przewodnictwem Herberta Bauma dokonała podpalenia wystawy, powodując jedynie niewielkie straty materialne, za co stracono co najmniej 33 bojowników antynazistowskiego ruchu oporu[4]. Dzień wcześniej grupa Czerwonej Orkiestry kierowana przez Harro Schulze-Boysena i Fritza Thiela nakleiła w całym Berlinie około tysiąca kartek z ironicznym napisem „Wystawa stała / NAZISTOWSKI RAJ / Wojna, głód, kłamstwa, Gestapo / Jak długo?”. Kilku członków grupy zapłaciło za tę akcję życiem[5].
W odpowiedzi na podpalenie wystawy, 500 Żydów z Berlina, w tym Berthold Cahn i Leo Fichtmann, zostało aresztowanych 27 maja i jako „zakładnicy” wywiezieni do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen[6]. 28 i 29 maja 1942 roku Reichsführer-SS Heinrich Himmler nakazał zamordować tam 250 Żydów w odwecie za podpalenie, w tym 154 z aresztowanych w Berlinie i 96 z Sachsenhausen. Na miejsce masowego mordu wybrano niedawno ukończoną „stację Z”. W tym budynku, który miał być oddziałem krematorium i miejscem zagłady, znajdował się obiekt strzelecki, którego funkcjonalność po raz pierwszy przetestowali esesmani na żydowskich ofiarach, o czym doniósł więzień obozu koncentracyjnego Paul Sakowski, który pracował w obozowym krematorium[7].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Die Ausstellung „Das Sowjetparadies”. Open Edition Journals. [dostęp 2022-10-15]. (niem.).
- ↑ Bilder nicht nur im Kopf. Die Presse. [dostęp 2022-10-15]. (niem.).
- ↑ „Soviet Paradise” On Show During Nazi Nightmare. Radio Free Europe. [dostęp 2022-10-15]. (ang.).
- ↑ Lustgarten. ZLB. [dostęp 2022-10-15]. (niem.).
- ↑ Das Wort als Waffe. Die Zeit. [dostęp 2022-10-15]. (niem.).
- ↑ „Soviet Paradise” Exhibition. German Propaganda. [dostęp 2022-10-15]. (ang.).
- ↑ Günter Morsh: Die Ermordung der jüdischen Geiseln im Mai 1942 im KZ Sachsenhausen. [dostęp 2022-10-15]. (niem.).