Kudak: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
lit. |
mapa |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{koordynaty|48|23|03|N|35|08|20|E|type:landmark_region:UA|scale=20000|umieść=na górze|zapis=kątowo}} |
{{koordynaty|48|23|03|N|35|08|20|E|type:landmark_region:UA|scale=20000|umieść=na górze|zapis=kątowo}} |
||
[[Plik:Kodak (1635).PNG|thumb|right|300px|Plan z XVIII w. (?). Północ z prawej strony rysunku.]] |
[[Plik:Kodak (1635).PNG|thumb|right|300px|Plan z XVIII w. (?). Północ z prawej strony rysunku.]] |
||
[[File:Beauplan Poland XVII map.jpg|thumb|Kudak na mapie z połowy XVII wieku]] |
|||
'''Kudak''' ([[język ukraiński|ukr.]] кодак) – [[twierdza]] polska zbudowana w [[1635]] z inicjatywy [[hetman wielki koronny|hetmana wielkiego koronnego]] [[Stanisław Koniecpolski (hetman)|Stanisława Koniecpolskiego]]. |
'''Kudak''' ([[język ukraiński|ukr.]] кодак) – [[twierdza]] polska zbudowana w [[1635]] z inicjatywy [[hetman wielki koronny|hetmana wielkiego koronnego]] [[Stanisław Koniecpolski (hetman)|Stanisława Koniecpolskiego]]. |
||
Wersja z 13:54, 24 sty 2011
Nieprawidłowe parametry: {48|23|03|N|35|08|20|E|type:landmark_region:UA}
.PNG)
Kudak (ukr. кодак) – twierdza polska zbudowana w 1635 z inicjatywy hetmana wielkiego koronnego Stanisława Koniecpolskiego.
Pierwsza twierdza
Wzniesiona została, początkowo w formie niewielkiego czworobocznego fortu, na prawym wysokim brzegu Dniepru, poniżej ujścia Samary, w miejscu, gdzie zaczynały się porohy - na wysokości Kudackiego (Kojdackiego) porohu, od którego wzięła nazwę. Pierwotnie twierdzę nazywano Kodak. Miejsce, w którym znajdował się fort, znajduje się 10 km poniżej obecnego miasta Dniepropietrowska. Miała ona osłaniać południowe granice Polski, ograniczać kontakty chłopstwa ukraińskiego z Kozakami zaporoskimi, oraz zapobiegać wyprawom Kozaków na Krym co powodowało konflikty dyplomatyczne z Turcją. Określana była jak "klucz do Zaporoża". Czterobastionowy fort, otoczony wałem, fosą i z dwoma półbastionami, budowano pod kierunkiem francuskiego inżyniera Guillaume de Vasseur de Beauplana na wzór twierdz holenderskich. Załoga początkowo składała się z 200 najemnych dragonów, pod dowództwem francuskiego pułkownika Jeana de Marion (Jan Marian). Budowę ukończono w lipcu 1635, lecz już w nocy z 3 na 4 sierpnia 1635 Kozacy pod dowództwem hetmana Iwana Sulimy, powracający z Morza Czarnego, zdobyli Kudak z zaskoczenia i wybili całą załogę, a fort zniszczyli. Wkrótce jednak w 1637 r., hetman Stanisław Koniecpolski obsadził ruiny fortu z 4.000 żołnierzy i naprawił zniszczenia.
Druga twierdza
W 1639 r. Polska zbudowała nową twierdzę w Kudaku, obok starego fortu, według planów Fryderyka Getkanta i Wilhelma le Vasseur de Beauplana, jako sześciobastionową, powiększając ją prawie trzykrotnie. Twierdzę otaczały ziemne wały z przedpiersiami, kleszcze od strony Dniepru, z trzech stron fosy i dwa rzędy częstokołów. Wjazd z bramą znajdował się od strony zachodniej. Załoga zwiększyła się do 600 ludzi, twierdza miała też 13 armat (sześć brązowych i siedem żelaznych).
Podczas powstania Chmielnickiego Kudak, dowodzony przez pułkownika Krzysztofa Grodzickiego herbu Łada, skapitulował 1 października 1648 po 7-miesięcznym oblężeniu przez powstańców kozackich. Załodze gwarantowano opuszczenie twierdzy ze sztandarami i bronią (część polskich żołnierzy jednakże poniosła później śmierć na skutek ataków kozaków i czerni, zaś część została zatrzymana w niewoli).
W późniejszym okresie, po radzie w Perejasławiu w 1654, Kudak był obsadzony przez Kozaków. Twierdza została zburzona przez Rosję na skutek ustaleń pruckiego traktatu pokojowego między Rosją a Turcją z 1711 roku.
Eksploatowany od 1940 roku w bezpośrednim sąsiedztwie kamieniołom (obecnie jezioro) doprowadził do zniszczenia większej części pozostałości twiedzy.
Linki zewnętrzne
- Zdjęcia współczesnych pozostałości twierdzy wraz z lokalizacją na mapie na wikipamia.org
Bibliografia
- Czołowski A., Kudak. Przyczynki do założenia i upadku twierdzy. "Kwartalnik Historyczny" R. 40:1926, s. 161-184