Birże: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana]

Usunięta treść Dodana treść

Jednokolumnowy

Wersja z 14:48, 28 sie 2012

Szablon:Miasto zagranica infobox Birże (lit. Biržai, żmudz. Biržā, ros. Биржи) – miasto na Litwie, położone nad rzekami Apaszcza i Agluona oraz jeziorem Szyrwena; dawna polska rezydencja magnacka.

Dane ogólne

Liczba ludności: 14 911 (2005)

W mieście zlokalizowany jest drobny przemysł; m.in. browar, przemysł lniarski.

Historia

W XIV w. były własnością Wielkich Książąt Litewskich. W II poł. XV w. ich właścicielem był Grzegorz Friedkonis (sekretarz króla Kazimierza Jagiellończyka), który zmarł bezpotomnie, a jego dobra przeszły na krewnych żony pochodzącej z Radziwiłłów. W ich rękach były od 1492 aż do śmierci córki Bogusława Radziwiłła, Ludwiki Karoliny Radziwiłł w 1695, kiedy to dostały się w spadku jej córce, księżniczce neuburskiej. Dobra powróciły w posiadanie Radziwiłłów (z linii z Nieświeża) dopiero w poł. XVIII w. dzięki staraniom Hieronima Floriana. W 1811 Dominik Hieronim Radziwiłł stracił je, kiedy car pod pretekstem niespłacenia kredytu zajął mu majątki znajdujące się w zaborze rosyjskim i sprzedał tanio Tyszkiewiczom, którzy dzierżyli je do II wojny światowej.

Od 1860 siedziba Ordynacji Birżańskiej Tyszkiewiczów. W maju 1863 pod miastem doszło do serii bitew w czasie powstania styczniowego.

Aż do początków XX wieku Birże były tradycyjnym ośrodkiem kalwinizmu i siedzibą parafii ewangelicko-reformowanej w ramach dystryktu żmudzkiego Jednoty Litewskiej (kościół katedralny).

Zabytki

zamek Radziwiłłów - Na początku XV w. był tu drewniany zameczek, w I poł. XVI w. nową siedzibę wybudował Radziwiłł “Rudy”, ale w okazałą rezydencję wzniósł Krzysztof Mikołaj Radziwiłł “Piorun’’ budując ufortyfikowany zamek bastionowy pod koniec XVI w. Podczas wojen szwedzkich został w 1625 ograbiony i zdewastowany przez Szwedów. Następne zniszczenia przyniósł potop szwedzki. W 1659 Bogusław Radziwiłł rozpoczął kolejną przebudowę w stylu "palazzo in fortezza". W kolejnej wojnie ze Szwedami w 1704 został zniszczony razem z fortyfikacjami i został opuszczony. Dotrwał do XX w. jako okazała ruina, starannie zrekonstruowany został w latach 80. oddany do użytku - obecnie muzeum. Zamek otacza park o pow. ok. 8 ha, znajdujący się na zboczu opadającemu ku jezioru Szyrwena (najstarszy w Europe sztuczny staw).
pałac Tyszkiewiczów - przejmując majątek Tyszkiewiczowie wybudowali po przeciwnej stronie jeziora Szyrwany pałac w stylu włoskiej willi, wtedy ordynacją zarządzał I ordynat Jan Tyszkiewicz. Pałac otacza park o pow. 40 ha. Obecnie w pałacu mieści się administracja fabryki lnu.
kościół - Pierwszy drewniany kościół ufundowali Radziwiłłowie w 1515. Natomiast w latach 1857–1861 Jan Tyszkiewicz ufundował murowany w stylu empire kościół katolicki pod w. św. Jana Chrzciciela, w którym spoczywają członkowie rodu Tyszkiewiczów.
kościół ewangelicko–reformowany z XIX wieku

Znani mieszkańcy

Povilas Jakubėnas – litewski ksiądz protestancki, superintendent generalny Kościoła Ewangelicko-Reformowanego na Litwie Kowieńskiej.
Vladas Jakubėnas – litewski kompozytor XX wieku.

Galeria

Pałac Tyszkiewiczów
Brama do zamku Radziwłłów
Lej krasowy w pobliżu Birży

Linki zewnętrzne

Birże litewskie, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 233 .

@@ Linia 41: / Linia 41: @@
 W [[XIV wiek|XIV w.]] były własnością [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkich Książąt Litewskich]]. W II poł. [[XV wiek|XV w.]] ich właścicielem był Grzegorz Friedkonis (sekretarz króla [[Kazimierz IV Jagiellończyk|Kazimierza Jagiellończyka]]), który zmarł bezpotomnie, a jego dobra przeszły na krewnych żony pochodzącej z Radziwiłłów. W ich rękach były od 1492 aż do śmierci córki [[Bogusław Radziwiłł|Bogusława Radziwiłła]], [[Ludwika Karolina Radziwiłł|Ludwiki Karoliny Radziwiłł]] w 1695, kiedy to dostały się w spadku jej córce, księżniczce neuburskiej. Dobra  powróciły w posiadanie Radziwiłłów (z linii z [[Nieśwież]]a) dopiero w poł. [[XVIII wiek|XVIII w.]] dzięki staraniom [[Hieronim Florian Radziwiłł|Hieronima Floriana]]. W 1811 [[Dominik Hieronim Radziwiłł]] stracił je, kiedy car pod pretekstem niespłacenia kredytu zajął mu majątki znajdujące się w zaborze rosyjskim i sprzedał tanio Tyszkiewiczom, którzy dzierżyli je do [[II wojna światowa|II wojny światowej]].
-Od 1860 siedziba [[Ordynacja Birżańska Tyszkiewiczów|Ordynacji Birżańskiej Tyszkiewiczów]]. W 1863 [[bitwa pod Birżami|bitwa]] w czasie [[powstanie styczniowe|powstania styczniowego]].
+Od 1860 siedziba [[Ordynacja Birżańska Tyszkiewiczów|Ordynacji Birżańskiej Tyszkiewiczów]]. W maju 1863 pod miastem doszło do [[bitwa pod Birżami|serii bitew]] w czasie [[powstanie styczniowe|powstania styczniowego]].
 Aż do początków [[XX wiek]]u Birże były tradycyjnym ośrodkiem kalwinizmu i siedzibą parafii ewangelicko-reformowanej w ramach dystryktu żmudzkiego [[Jednota wileńska|Jednoty Litewskiej]] (kościół katedralny).